स्वनिगलं पश्चिमपाखे च्वंगु छगू बस्ती थक्वाः (थानकोट) खः । लिच्छविकालय थ्वयात ‘थेञ्चो’ धाइगु खः । थ्वया मेगु नां शोणितपुर नं खः । पौराणिककालय् थन दैत्यराज बाणासुरं लुँयागु नगर दयेकूगु धइगु धापू दु । उकिं थ्वयात शोणितपुर धाःगु खः । मध्यकालय ‘थंक्वाठ’ धया हल । थौंकन्हय् थानकोट धाइ । उबले थ्व थाय्यात पश्चिमपाखेया छगू स्यलाःगु क्वाठ (किल्ला) माने यानातःगु दु । उकिं लिच्छविकालय ‘थेञ्चो’ धाइगु थ्व थाय्यात मध्यकालय् कोत (किल्ला) या रूपय् ‘थँक्वाठ’ धायेगु याना हःगु खः । नेवाः भासं च्वय् च्वंगु थाय्यात ‘थँ’ व किल्ला (कोत) यात ‘क्वाठ’ धाइ । ने.सं. ८३१ व ८४० स जग्गा न्याना तःगु छगू लिखतय् ‘श्रीथँक्वाठ’ च्वयातःगु दु । वहे नां अपभ्रंश जुयाः थानकोट जूगु खः ।
थ्व थाय् छगू व्यापारिक मार्ग नं खः । न्हापा स्वनिलगं पिने भीमफेदी जुयाः हेटाैंडा, विरगंज, रक्सौल वने माल धाःसा थ्वहे थानकोट जुयाः पैदल वय–वने याइगु खः । त्रिभुवन राजपथ दयेकेधुंकाः थौंतकं पश्चिमपाखें स्वनिगः दुहां वयेगु मू नाका थानकोट हे जुयाच्वंगु दु ।
थानकोट लागाय् प्राग ऐतिहासिक कालंनिसें मनूतय्गु आवादी दुगु सीदु । छगू इलय् स्वनिगः छगू तःधंगु दह खः । थ्व दहया दक्षिणपाखे च्वंगु डाँडा तज्यानाः लः फुक्क पिहां वनेधुंकाः यक्व लिपा मानव बस्तीया निंतिं उपयुक्त थाय् जुल । थन दकले न्हापां गोपाल जाति वयाः थःगु बस्ती दयेकल । उपिं न्हापां थानकोटय् च्वंगु धाइ । उमिगु मू लजगाः पशुपालन खः । मध्यकालया यक्व अभिलेखय् गोपाल जातिया नां वयाच्वंगु दु । थौकन्हय् नं थीथी थासय् वय्कःपिनिगु आवादी दनि ।
थानकोटया सिमाना पूर्वय् दहचोक, पश्चिमय् धादिङ्ग जिल्लाया सिमाना व चितलाङ्ग, उत्तरय् बाडभञ्ज्याङ व दक्षिणय् महादेवस्थान (मातातीर्थ) तक दु । चन्द्रागिरी नगरपालिका गठन जुइधुंकाः थ्व बस्ती उगु नगरपालिका दुने दुथ्यात । थानकोट बस्ती दुने च्वंगु त्वाःया नां गलवल, चोछेँ, सिकछेँ, कुछेँ, गछेँ, लाछी, नासल, क्वय्छेँ, गाछेँ, चाफल, पाँगलव, देवको, देवचो, ताहाननी, वाकुननी, पाफल (सिनाहिति), लाय्बो, इनाखेल, टेकानपुर, सिलाफल आदि खः ।
थन हिन्दू व बौद्ध धर्मनाप स्वापू दुगु सम्पदा यक्व दु । थनया नांजाःगु धार्मिक सम्पदा आदिनारायण, महालक्ष्मी, भैलद्यः, गणेद्यः व चुनदेवीया देगः, जितवन विहार, बौद्ध चैत्य आदि खः । थन हनीगु जात्रा महालक्ष्मी द्यःया खः जात्रा खः । उगु जात्राय् महालक्ष्मी द्यःया नापनापं आदिनारायण, गणेद्यः व भैलद्यःया नं खः जात्रा याइ । थ्व जात्रा कछलाथ्व (कात्र्तिकशुक्ल) चतुर्दशीनिसें कछलागा (मार्गकृष्ण) पारुतक स्वन्हु न्ह्याइ । पारु कुन्हुया खः जात्राय् सिन्दूर जात्रा नं जुइ ।

थिमि ऐतिहासिक व सांस्कृतिक सम्पदां जाःगु नगर खः । ख्वप नगरं ४ किमि पश्चिम व येँनं १० किमि पूर्वय् लाःगु थ्व बस्तीइ लिच्छविकालया निगू अभिलेख लुयावःगु दु । उकी मध्ये छगू वासुदेव पुजाया निंतिं गुथिया व्यवस्था यानातःगु अभिलेख खःसा मेगु सरकारी आम्दानी दान ब्यूगु सम्बन्धी खः । थ्व अभिलेख तःम्हेसिया नां व संवत् खने मदुगुलिं लिच्छविकालया थिमियागु वास्तविक अवस्था गथे च्वं धाये मफु । थनया महाद्यःया देगलय् यक्ष मल्लया पालय् ने.सं. ५६१ स तयातःगु अभिलेखय ‘थिमी देश’ धयातःगु दु ।
थिमि देय्या नांया सवालय् ‘थिंग’ नांयागु वन फडानी यानाः दयेकूगु नगर जूगुलिं थिमि धाःगु धइगु धापू नं दु । थ्व थाय्यात ‘मध्यपुर’ नं धाः । मध्यकालया यक्व थें अभिलेखय् थ्व नां दु । प्यखेरं मेमेगु नगरया दथुइ च्वंगु नगर जूगुलिं मध्यपुर धाःगु जुइफु ।
मध्यकालीन कान्तिपुर, ललितपुर व भक्तपुर स्वंगू राज्यया दथुइ थिमि लानाच्वंगु दु । उकिं थिमियात स्वनिगःया प्यंगूगु महत्वपूर्ण सहर धायेगु याः । थ्व बस्ती न्हापांनिसें ख्वपया अधीनस्थ जुयाच्वंगु दु । थन ख्वपया उत्तरमध्यकालीन मल्ल जुजुपिनिगु यक्व अभिलेख लुयावःगु दु ।
थौंकन्हय् थ्व बस्ती मध्यपुर–थिमि नगरपालिकाया छगू लागा जुयाच्वंगु दु । सांस्कृतिक सम्पदा व परम्परागत कलाकौशलया निंतिं थुकिया थःगु हे पहिचान दु । थुकिया नापं सेरामिक, चायागु थलबल, हस्तकला व तरकारी उत्पादनया लागिं नं थिमि तसकं नांजाः । थ्व बस्तीया पूर्वय् ख्वपया निकोसेरा व सल्लाधारी, पश्चिमपाखे ‘थामाथु’ (गठ्ठाघर) व कुशलभैरव (कौशलटार), उत्तरपाखे नगदेश व दक्षिणपाखे चोपुर (दधिकोट) लाः । थिमि बस्तीयात हात्तिमाहांकाल थाय्यात केन्द्र दयेकाः बालकुमारी व चपाचो धकाः निगू लागाय् विभाजन यानातःगु दु । दक्षिणय् बालकुमारी व उत्तरय् चपाचो लाः । बस्तीया इतापाखे हनुमन्ते खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु ।
मध्यकालय् मल्ल जुजुपिनि प्रतिनिधि जुयाः थन हाकीम च्वनीगु खः । उबले जुजुया प्रतिनिधि च्वनेत थन दयेका तःगु दरवार आःतक नं दनि । थौंकन्हय् थ्वयात गंगा महारानीया दरवार धायेगु याइ । व थाय्यात थिमिया लाय्कू धाइ । थिमिइ च्वंगु ऐतिहासिक व धार्मिक सम्पदा तलेजु, बालकुमारी, विष्णुवीर, भैलद्यः, विश्वविनायक आदि खः । थनया नांजाःगु सांस्कृतिक उत्सव बिस्काः जात्रा खः । चैत्र मसान्त कुन्हु बालकुमारी देगःया न्ह्यःने छज्वः हलिंपताः घानाः यःसिं थनाः बिस्काः जात्रा न्यायेकी । वैशाखया २ गते थीथी देवदेवीया खः बालकुमारी देगःया न्ह्यःने हयाः भुयुसिन्हः जात्रा याइ । थौंकन्हय् यःसिं थनेगु परम्परा मदयेधुंकल ।

यल जिल्लाया दक्षिणय् च्वंगु छगू ऐतिहासिक बस्ती थेचो खः । मध्यकालय् थ्वयात शुलुंथि, दुंथलि व दुंथरि धाइगु खः । लिपा ‘थेचो’ धायेगु यात । मध्यकालया उतराद्र्धनिसें छ्यलावःगु आः तकं छ्यला वयाच्वंगु दु । राजेन्द्र विक्रम शाहं वि.सं. १८८३ य् याना ब्यूगु लालमोहर भ्वँतय् ‘थेचो’ धयातःगु दु । अथेहे वि.सं. १९९८ दँय् जग्गा न्याना काःगु राणाकालीन लिखतय् ऋणीयागु थाय्बाय् ‘ललितपुर इलाका थेचो’ च्वयातःगु दु ।
थन ७०० खा छेँयागु बस्ती दयेकूगु धकाः देवमाला वंशावलीइ च्वयातःगु दु । थन नवदुर्गागण पलिस्था यानाः दँय्दसं यल लाय्कुली यंकाः मूलचोक व यलया थीथी थासय् प्याखं ल्हुइकेगु चलन दयेकल । नवदुर्गागण ख्वपय् नं दु । रायमल्लया काय सुवर्णमल्लं देशय् अनिकाल जूगुलिं सहकाल हयेत ख्वपय् नवदुर्गागण पलिस्था याःगु धाइ । उगु हे इलय थेचोय् नं नवदुर्गागण पलिस्था याःगु जुइफु ।
थेचो बस्तीं करिब छगू किमि ति क्वय् सुनाकोठी नापं छगू चीधंगु बस्ती दु । वयात नेवाः भासं ‘देचा’ धाइ । थौंकन्हय् थेचोय् च्वंपिं मनूत सकलें न्हापा ‘देचा’य् च्वंपिं खः । अन छक्वः तसकं महामारी जुयाः अन च्वंपिं सकलें मनूत थौकन्हय्या थेचोय् च्वंवल । थेचो बस्ती
देचा सिबें च्वय्पाखे लाःगुलिं थ्वयात ‘देचो’ धायेगु यात । वहे देचो खँग्वः अपभ्रंश जुयाः थेचो जुल धइगु धापू दु ।
यलया गोदावरी नगरपालिका दुने लाःगु थ्व बस्तीया पूर्वय् धापाखेल व झरूवासी, पश्चिमय् बुङ्गमती व छम्पी, उत्तरय् सुनाकोठी व दक्षिणय् वादे (चापागाउँ) या सीमा लाः । थेचो बस्ती दुने मालिगां, साल्चा, लाछि, कुझो, धोखल्पु, ग्वाननि, लय्झ्वः, दगमननी, न्हसत्वाः, दुरुख्यः, त¥हंख्यः आदि त्वाः दु । थ्व बस्तीया पूर्वय् कर्मनासा व पश्चिमय् नख्खु खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु ।
थेचोय् नवदुर्गाद्यःयात ‘गंद्यः’ धाइ । थुकी अष्टमातृकादेवी बाहेक गणेद्यः, भैलद्यः, सिंहनी, ब्याघ्रणी सहितया छगू गण जुयाः ‘गंद्यः’ धाइगु खः । थेचोयागु थ्व नवदुर्गागणयात थेचों पिने यंकाः नं प्याखं ल्हुइकीगु चलन दु । झिंनिदँय् छक्वः गथांमुगः चः¥हेनिसें मेगु दँया दिल्लागा द्वितीया तक विशेष मेला जुइ । थन बालकुमारी व ब्रह्मायणी द्यःया जात्रा जुइ । थ्व जात्रा दँय्दसं थिंलापुन्हि कुन्हु जुइ । वहे इलय् नवदुर्गा गणयात त्वाःत्वालय् यंकाः प्याखं ल्हुइकीगु चलन दु । थ्व जात्रायात ‘देसा च्यायेगु’ धाइ ।