न्हय्गां जात्राया झ्वलय् नगामय् बालकुमारीया खः जात्रा जुइ । थ्व जात्राया झ्वलय् जुइगु मेगु आकर्षण धयागु धाल्चा खाकेगु नं खः । जात्रा न्ह्यः थन नं भेलुथ्वँ थुइगु चलन दु । थन नं थिंलाथ्व चौथिकुन्हु भेलुथ्वँ थुइ । सप्तमीकुन्हु निसें जात्राया ज्याझ्वः न्ह्याइ । थुकुन्हु बालकुमारी द्यःया द्यःयात यचुपिचु यानाः धकिइ तइ, अले ‘धकि द्यः’ कथं पुज्याइ । बहनी छ्वय्लाभू जुइ ।
अष्टमीकुन्हु ‘धाल्चा खाकेगु’ ज्या जुइ । थुकुन्हु चान्हय् होम जुइ । न्याम्ह मिजंतय्त तुयुगु फेत्तां चिकाः योगिनीया स्वरुपय् हइ । उपिं न्याम्हेसिनं हे होमया ज्या याइ । फेत्ता चिनातःपिं न्याम्हेसितं छगः छगः कलश ज्वंकी । कलशय् छगलय् थ्वँ, छगलय् दुरु, छगलय् धौ, छगलय् अय्लाः व छगलय् हि तयातःगु दइ । कलश ज्वनातःपिं मनूतय्त सुकां चिनाः गुरुजुं मन्त्र ब्वनेधुंकाः थुपिं कलश ज्वनातःपिं योगीनिपिं खानावइ । थथे खाइबलय् दुरु ज्वनातःम्ह छम्ह धाःसा खाइमखु । बौद्ध तान्त्रिक विद्या कथं थ्व पुजा जुइगु खः । थुकुन्हु नगामय् पाहांपिंत ब्वनाः भ्वय् नकेगु नं याइ ।
नवमीकुन्हु द्यःखः जात्रा जुइ । बालकुमारीया पीगनय् सरकारी पुजा धुंकाः द्यः जात्रा न्ह्याइ । बालकुमारी द्यःयात खतय् तयाः देय् चाःहीकी । जात्राया झ्वलय् द्यःयात थकालिं भमचा थें लसकुस यानाः दुकायेमाःगु चलन दु ।
न्हय्गां जात्राया झ्वलय् पांगाय् विष्णुदेवी व बालकुमारीया यानाः निखः जात्रा जुइ । विष्णुदेवी व बालकुमारीया मू जात्रा थिंलाथ्व (मार्गशुक्ल ) अष्टमी व नःमिकुन्हु जुइ । सप्तमीकुन्हु छ्वय्लाभू जुइ । थ्वयां न्ह्यः चौथिकुन्हु पांगाय् नं भेलुथ्वँ थुइगु ज्या जुइ ।
सप्तमीकुन्हु बालकुमारी द्यःयाथाय् बलि बीधुंकाः खड्गीयात थाकुलि यानाः भ्वय् नइ । अले लाछिइ च्वंगु बालकुमारी व विष्णुदेवीया द्यःछेँय् पुजा वनी । पुजा सिधयेधुंकाः बहनी विष्णुदेवी व बालकुमारीयात खतय् तयेहइ । बालकुमारीया खःयात उकुन्हु हे बहनी दीख्यलय् च्वंगु बालकुमारी देगलय् यंकीसा विष्णुदेवीया खःयात धाःसा कन्हय् अष्टमीकुन्हु भाजंगालय् च्वंगु विष्णुदेवीया देगलय् यंकी । थन चान्हय् हे गुथियारतपाखें विष्णुदेवीया पुजा जुइ । पुजा सिधयेधुंकाः चान्हय् हे द्यःखः ल्ह्वनाः द्यःचपातय् तयेहइ । बालकुमारी खःयात नं चान्हय् हे द्यःचपातय् तयेहइ । निगुलिं द्यःखः द्यःचपातय् तयेहःसां बालकुमारीयात पूर्वपाखे स्वकाः तइसा विष्णुदेवीयात पश्चिमपाखे स्वकाः तइ । गुथियारत चान्हय् चछि मि च्याकाः जाग्राम च्वनी ।
थ्वयां कन्हय् नवमीकुन्हु मू जात्रा जुइ । थुकियात ‘सिन्हः जात्रा’,‘सिन्हः याः’ नं धाइ । थुकुन्हु सुथंनिसें पांगायापिं थीथी स्वां, स्वांमाः ज्वनाः द्यःचपातय् द्यइके वइ । द्यः पुज्याः वःपिंसं ज्वनावःगु स्वांमालं द्यःखः छाय्पी । थुकुन्हु हे जुजुया प्रतीककथं खडग ज्वनाः द्वारें सरकारी पुजा वइ । द्वारेया पुजा सिधयेकाः निखतं द्यःखः ल्ह्वनाः देय् चाःहीकी । देय् चाःहीके क्वचायेवं निखतं द्यःखः लाछिइ दिकेहइ । लाछिइ थाकुलिं पुजा यायेधुंकाः द्यःयात खतं क्वकयाः द्यःछेँय् तयेयंकी ।
यें दक्षिण पश्चिमय् लाःगु छगू नेवाः बस्ती पुलाम (पुलांगु नैकाप) नं खः । थन थिंलाथ्व दशमी कुन्हु बालकुमारीया जात्रा जुइ ।
बखुंमदःया होम
बखुंमदः जात्राया मेगु छगू महत्वपूर्ण पक्ष धयागु बःखुया विष्णुदेवी देगः न्ह्यःने, दिपय् व किपूया पीगं द्यः (इन्द्रायणी)या न्ह्यःने जुइगु होम नं खः । थ्व होमया स्वापू येँया लुतिइ जुइगु सर्पाहुति होमलिसे दु धाइ । थ्व होमया इलय् म्येय्या नुगःचु्, चखुंचा दुयाः होम याइ । होमया निंतिं अष्टमीकुन्हु किपूया क्वाथछें पःमाःत बःखुइ वनी । उबलय् इन्द्रायणीइ बलि बिउम्ह म्येय्या नुगःचु ज्वनावनी । बःखुया विष्णुदेवीया पुजा सिधयेवं उमिसं ज्वनावःगु म्येय्या नुगःचु दुयाः होम याइ । थन होम याये सिधयेकाः किपूया दक्षिण पश्चिमय् लाःगु दिपय् चखुं दुयाः होम याइ । होम याइबलय् छज्वः चखुंचा मध्ये माचखुं छम्हेसित ब्वयेका छ्वइसा छम्हेसित होमय् आहुति बी । थन होम सिधयेकाः पीगं द्यःया न्ह्यःने होम याइ । थन होम याइबलय् दुगु बलि बी ।
लोककथन कथं येँया लुति (इन्द्रायणी)इ सर्पाहुति होम याःबलय् होमय् दुयाछ्वःम्ह बखुं ब्वयावनाः बःखुइ जूवल । किपूमितय्सं थुकियात बांलाःगु लक्षण तायेकाः थन नं होम यायेगु सुरु यात । थन होम यायेबलय् बखुंयात होमय् आहुति मबिसे ब्वयेकाछ्वइ ।