किपू देय् येँ जिल्लाया दक्षिण–पश्चिमय् लाःगु ऐतिहासिक नगर खः । किपुलिइ जुइगु थीथी जात्रामध्ये बाघभैरव जात्रा नं छगू तःजिगु जात्रा खः । मेमेगु जात्रा तिथिकथं हनेगु याइसा बाघभैरवया जात्रा छगू धाःसा विक्रम संवत्या मिति कथं भाद्र १ गते याइ । किपूमितय् आराध्यदेव बाघभैरवयात धुम्बा आजु नं धायेगु याः । थुम्ह बाघ भैरवया म्ये मदु । जनकथन कथं किपूवासीतय् दुगु, फै आदि बस्तुत फुक्क लिक्कसं च्वंगु गुँइ ज्वःवनीगु जुयाच्वन । अन मस्तय् म्हाइपु छ्यायेत इलय्ब्यलय् अनेक कासा म्हितीगु जुयाच्वन ।
थ्वया हे झ्वलय् छन्हु चायाम्ह धुँ दयेकेगु कासा म्हितल । सकसिनं छुं नं छुं अंग दयेकाः धुँ दयेकल । मे तयेत हः माःवंगु इलय् महाद्यः अन थ्यंकःवल । उबलय् महाद्यः थः तनाच्वंम्ह काय गणेशयात लुइकाः जलविनायकया रुपय् च्वँ धकाः आज्ञा बियाः चाःहिलाः उगु गुँइ थ्यंकःवःगु जुयाच्वन ।
महाद्यःया उबलय् तसकं नये पित्यानाच्वन । छु नये धकाः स्वःबलय् अन फैचात ज्वये हयातःगु खन । तर महाद्यः ला मनइम्ह जूगुलिं फैचित नयेमछिन । उबलय् अन चायाम्ह धुँ छम्ह दयेकातःगु खन । व हे धुँया म्हय् महाद्यः दुबिनाः भैरवया रुप कयाः दक्वं फैचात नयाबिल । उखे सिमाहः माःवंपिं लिहां वयाः स्वःबलय् चायाम्ह धुं धात्थेंयाम्ह धुं थें फुँइफुइँ सासः ल्हानाच्वंगु खन । थ्व खनाः ग्यानाः बिसिउँ वंपिं मस्तय्सं थः मांअबुपिंत धुँया खँ कन । सकलें वयाः स्वःवःगु इलय् चायाम्ह धुँया म्हुतुइ हि किनाच्वंगु खन ।
थकालिम्ह छम्हेसिनं चायाम्ह धुँयात न्यनास्वःबलय् महाद्यः प्रकट जुयाः जिं बुंगाःचिया लः नं त्वनेधुन, छिमि फैचात नं नयेधुन । जि छिमि ऋणी जुल, आः छिमित छु छु माः जिं पूरा यानाबी, लिसें छिमिगु रक्षा नं यानाबी धकाः धयाः थम्हं नयागु स्वीकार यानाः म्हुतु वांखायाः क्यन । थःपिनि फैचा नयाबिउगुलिं मस्त तं चायाः आः छंत म्ये नं तयाबीमखु, थथे हे च्वनाच्वँ धकाः सराः बिल । थ्वयां लिपा महाद्यः वांखायाच्वंम्ह धुँया रुपय् भैरव कथं स्थापित जुल । धुँरुपी भैरवं ब्यूगु बचंयात किपूवासीं स्वीकार यानाः थःगु देय्या आराध्यदेवकथं स्वनाः दँय्दसं भाद्र १ गते जात्रा यानावयाच्वंगु दु । थुगु जात्राबलय् पुजारी, गुभाजु व बाजागाजा सकतां तयाः चिधंगुु खतय् तयाः जात्रा याइ । थुबलय् स्थानीयवासी सकलें पुजा, सुकुन्दा ज्वनाः द्यःखः नापं देय् चाःहिली । बहनी बाघभैरव देगलय् मत च्याकाः ३६५ चाः चाःहुलेगु याइ ।
यें दक्षिणपाखे टेकु दोभानय् च्वंम्ह पचलि भैरवया जात्रा नवरात्रीया न्यान्हुया न्हिकुन्हु पचिमह्रः जात्रा कथं हनावयाच्वंगु दु । पचलि भैरवयात पंचदीमण्डल, पञ्चलिंगेश्वर, पञ्चमुखी लिंगेश्वर, पञ्चदिपचार, पञ्चहिमण्डल, आजुद्यः आदि नं धाः । अथे हे पचलि भैरवयात महाद्यःया रुपय् नं कायेगु याः । हिन्दुतय्सं पञ्चलिंगेश्वर महाद्यः व बौद्ध मान्यताकथं श्री स्वच्छन्द भैरवकथं हनातःगु दु । न्हापा चायाः त्यपय् भैरवया ख्वाःपाः दुगु त्यप जात्रा याइगु यानाच्वंगु खःसां लिपा शिवसिंह मल्लया पालय् लीयागु त्यप दयेकाः जात्रायाःगु खः । त्यपजात्रा वा पचलि भैरवया जात्रा यायेबलय् उगु त्यपयात गुथियारया लिसें भक्तजनपिंसं ब्वहलय् कुबियाः छचाःखेरं ल्हातं ज्वनाः जात्रा याइगु खः । लिपा थीथी इलय् जुजुपिंसं त्यपद्यःया न्हूधाः यायेगु झ्वलय् वि.सं २०७३ सालय् पुलांम्ह जुजुु ज्ञानेन्द्र शाहं त्यपया न्हूधाः याःगु खः । उगु हे इलय् त्यपयात चिधंगु खः थें कुबिइजिइक दयेकूगु खः ।
थ्व जात्रा न्ह्यः नःलास्वनेकुन्हु त्यपयात द्यःपाःलाःया छें पुंयाथाय् यंकी । पुंनं द्यःयात न्हूधाः यानाः दृष्टि कंकी । अनंलि पचलि भैरवयात भिंद्यःत्वाःया थकू जुजुयाथाय् पुजा फयेत यंकी । अनं लित हयाः पचलिइ गमय् तइ । चान्हय् होम पुजा याइ । थ्व हे न्हि कुन्हु वःलाः तयेगु धकाः क्वःनेपाखेया ज्यापु मस्तय्त पचलिइ तयेहइ । कन्हय्कुन्हु सुथय् पचिंमह्रःकुन्हु सर्वसाधारणया पुजा फइ । न्हिनय् नैं अजिमाया प्रतीक पात्र व महाद्यःया काय कथं मुस्काः गणेद्यःया प्रतिमूर्ति पचलिइ हइ । बहनी नैं अजिमा व रुद्रगणेशया लिसें पचलि भैरवयात गमं थनाः बाजंया लिसें टेकु भंसार, ग्वःफः, लगं, ज्याःबहाः, न्हूघः, मजिपाः, चिकंमू, मरु, भुतिसः, लाय्कू जुयाः कागेश्वर महाद्यः चाःहीकाः हनुमानध्वाखाय् सरकारी पुजा कयाः लाय्कू कुमारीं दर्शन यानाःलि बलि बी धुनेवं पचलि भैरवयात द्यःपाःलाःया छेँय् दुतयंकी, जात्रा क्वचाइ ।
न्हय्गां जात्राया झ्वलय् ब्वसिगामय् भैलःद्यः (भैरव)या जात्रा जुइ । थिंलाथ्व नवमीकुन्हु भैलःद्यः (भैरव)या मूर्तियात धकिइ तयाः जात्रा याइसा बहनी भैलःद्यः कियातःगु तःखःगु त्यपद्यःयात कुबियाः बःखुइ विष्णुदेवी द्यःया न्ह्यःने तयेयंकी । थन विधिपूर्वक पुजा सिधयेधुंकाः भेलुद्यःयात गामय् हइ ।
थथे गामय् हइबलय् मांपुचाय् दिकेहइ, थनं थनाहयाः छ्वासय् दिकी । अनं लिपा गांपाखे यंकाः देय् चाःहीकाः जात्रा याइ । थथे जात्रा याइबलय् सिन्दुर ह्वलाः थीथी थासय् पुजा फयावनी । सनिलय् गुथिया थकालि, भाइनायः, म्हय्नायः लिसें च्याम्ह थकालिं भुयुसिन्हः तिकेगु नं याइ ।