गा
इहि गा
इहि याइपिं मिसामचातय्त न्ह्यागु वसतं पुंकाः छाय्पिउसा जवगु ल्हाः पिकायेकाः छुं नं कथंयागु कापःयागु गा छपु न्ययेके हे माः।
कश्मिरा गा
कश्मिरा कापतं दयेकातःगु गायात कश्मिरा गा धाइ । खास यानाः थ्व गा ल्यासेपिंसं न्ययेगु याइ ।
क्वखा गा
छुं नं कथंयागु ततःधंगु पुजाविधि याइबलय् पुजा सम्बन्धी मूल व्यक्तिपिंत उगु पुजा सम्बन्धी हे क्वखागा धकाः ह्याउँगु तथा रंगीन ध्वःध्वःगु क्वखागा छबालाचा (गाया रुपय्) न्ययेकेगु याइ ।
कसाय् गा
बज्रयानसम्बन्धी छुं नं ततःधंगु विशेष पुजाविधि याइबलय् पुजा यानाबिज्याःम्ह मूलाचार्य गुरुजुया जवगु ल्हाः पिकयाः ह्याउँगु कापःयागु कसाय्गा न्ययेगु चलन दु । थाय्पा लुइपिं थाय्पाजुपिनि नं क्वांच लंया द्यःने कसाय्गा छपु नं न्ययेगु चलन दु ।
क्वेचिं गा व रेशमि गा
तास तिन्खाः गा धुंकाःया निगूगु स्तरया गा क्वेचिं तथा रेशमया गा खः । थुपिं गाय् रंगीन बुत्ता किनारा दइमखु । भिंगु सादा रेशमी, क्वेचिं कापतय् सुपाँय् बुत्ता, लःया छाल बुत्ता, तुसिपु बुत्ता आदि सादा बुत्ता दयेकाः थानातइगु भिंगु गा खः थ्व ।
गलबन्दि
धांचा यायेगु व लुमुकेगु लागि मिजंतय् गःपतय् हिनाः न्यइगु क्वलाछि, क्वलात्याति ब्यागु उनयागु गायात गलबन्दि धाइ । मचा, ल्याय्म्ह, बुरा न्ह्याम्हेसिनं नं थःथःगु इच्छा व बानी कथं थ्व गां न्ययेगु याइ ।
गलबन्दी गा
धांचा यायेगुया लागि व लुमुकेगु निंतिं मिस्तय्सं न्यइगु उनयागु झुलिझुलि च्वः समेत तयाः थीथी रंगयागु थीथी कथं बुत्ता तयाः थानातइगु ऊनयागु गायात गलबन्दी गा धाइ ।
जामनानि गा
विशेष कथं जालि बुत्ता तयाः जालि थें थानातइगु जामनानि नांया कापःया गायात जामनानि गा धाइ । ह्याउँगु छबः, तुयुगु छबः निबः बनाः थ्व गा न्यइ । गां न्यइबलय् नं अःखः न्ह्यःखः सीमदयेक ह्याउँगु नं तुयुगु नं खनेदइकथं मिसागा स्वरुपं न्ययेगु याइ । थ्व गा खुकु हाकःगु जुइ । ततःधंगु पुजा उत्सव, देपुजा, आदिबलय् चन्दरिगौन पर्सिया नापं ज्वःलाकाः तःजि व शुद्धताया ल्याखं ज्याथिपिं व नकिं नकिं जुइपिंसं थ्व गा न्यइ ।
डम्बर कुमारिया गा
डम्बर कुमारि नांया छता विशेष कापतय् ह्याउँगु रेशम कापःयागु निलांगू बालाया संजाप तयाः सुयातइगु डम्बर कुमारिया गा विशेष पर्व, उत्सव, तःजिगु भ्वजय् ल्यासेपिं मिस्तय्सं तःजिगु गा कथं झःझःधायेक घालय् ध्वइभनं म्हालासाला यानाः न्ययेगु याइ ।
तासया गा
नेवाः समाजय् गा मध्ये तःजिगु थ्व गा तासया लं, तासया पर्सि, जामा, आदि वसःनाप ज्वःलाकाः नकिं जुइपिंसं, भमचा, भमचा लसकुस याइपिंसं ल्हाः छपा पिकयाः छाँट वंक न्यइगु छता तःजिगु ज्वालाज्वालाच्वंगु गा खः ।
तिन्खाःया गा
संस्कार व संस्कृति स्वरुपया विशेष उत्सव व विशेष परिस्थितिबलय् तःजिगु विशेष गा कथं ल्हाः छपा पिकयाः नकिं जुइपिंसं न्यइगु थ्व गा छगू प्रकारया ‘तिन्खाः’ नांयागु विशेष कथंया कापःयागु दयेकातइ ।
तँय् गा
न्हापा न्हापा अप्वःसिया छेँय् थाज्या दइगु कारणं चिकुलां लुमुक गां न्ययेत तँय् न्यानाः तँय् गां न्यइ ।
थाना गा
तँय्गा थाये थें कपाय् कायागु ह्याउँगु वाउँगु किनाराय तयाः थीथी रंगयागु ध्वः किनारा तयाः तानय् तयाः थाइबलय् थानातइगु घरबुना गायात थानागा धाइ । मचांनिसें बुराबुरि तकयापिंसं न्ह्याबलें न्ह्यागु परिस्थितिइ नं थ्व गा न्ययेगु याः । ल्ययाः तँय्यात ञँनय् फ्यनाः का दयेकाः थःपिंसं हे थाईलय् थानाः च्वःनिलाः तँय्गा थायेगु याइ ।
दोलाईं गा
चिकुलां लुमुक न्यइगु गा मध्ये प्रचलित गा ‘दोलार्इं गा’ खः । थ्व गा कपाय्यात तकय् यानाः थाइ । कपाय् तकय् यानाः गाय् चरेस खोल तयाः न्यइगु थ्व गा चिकुलाज्वःछि धयाथें मिजंमिसा, बुराबुरि सकसिनं न्ययेगु याइ । गुम्हेसिनं पाहांब्वना भ्वजय् अथे धयागु मनू मदयाः दछिया दुने मृतकया नामं नकीगु संस्कार भ्वजय् दुःख प्वंकेकथं दोलाईंया गा न्ययाः भ्वय् वनेगुयाइ ।
पलिं गा (दोसल्ला गा)
चिकुलां वइगु नखःचखः भ्वय् उत्सव आदिबलय् स्तरकथं लुमुक न्यइगु, सादागु किनारावालगु,बुत्ता भरय् यानातइगु आदि डिजाइनयागु ऊननाप सम्बन्धित भिंगु स्तरीय गा हे दोसल्लाया गा खः । थौंकन्हय् सुं नं सम्माननीय व्यक्तिपिंत सम्मान यायेबलय् दोसल्लां न्ययेकेगु धकाः न्ययेकीगु स्तरीय गा दोसल्ला गा खः ।
पस्मिना गा
व्यावहारिक कथं न्यइगु थीथीकथंया गा मध्ये दर्जा कथं नां कायेबहगु, थौंकन्हय्या चलनचल्तिगु स्तरीय गा खः पस्मिनाया गा । पस्मिनाया गा खास यानाः थीथी रंगयागु जूसां सादागु हे गा जुइ ।
भोदारि गा
सुति कापःया भुवा थकयाः थानातइगु गायात भोदारि गा धाइ । खास यानाः थ्व गा चिकुलां छेँय् च्वनेबलय् लुमुक न्ययेगु याइ ।
रामपुरि गा
समृद्ध परिवारया जिथिपिंसं व्यावहारिक ज्याय् गनं वनेच्वने याइबलय् मिसागा कथं न्यइगु गायात रामपुरि गा धाइ । रामपुरिया गा घरानिया गा कथं घ्यः रंगयागु जुइ ।
लुकुथुकु गा
छेँय् अगतिं च्वनेबलय् न्ह्याःन्ह्याःबलय् न्ह्याःन्ह्याः कथं न्यइगुगायात लुकुथुकु गा धायेगु चलन दु ।
सक्कलि धाकाया गा
थाना कापःयागु स्तर मध्ये दकलय् उच्चस्तरयागु भाःपियातःगु कापः सक्कलि धाका खः । थ्व सक्कलि धाकां थानातःगु गायात हे सक्कलि धाकाया गा धाइगु खः । थ्व गा विशेष धनीमानी, तःमिपिंसं न्ययेगु याइ । राणा शासनकालय् दरवारिया नानीतय्सं थ्व गा छ्यलेगु याइगु खः ।
स्वबः बनाः धाकाया गा
नेवाः समाजय् जन्म संस्कार निसें मृत्यु संस्कार तकया ज्याय् समग्र रुपं चलनचल्तिगु स्वबः बनाः चरेस खोल तयाः सुयातइगु धाकाया गायात स्वबः बनाः धाकाया गा धाइ ।