स्वनिगःया प्यम्ह नारायणद्यः मध्ये छम्ह नारायण इचंगु नारायणद्यःया जवय् कुंचाय् महालक्ष्मीद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । गोपालराज वंशावलीइ लिच्छविकालीन जुजु हरिदत्त वर्मां विक्रम संवत्या प्यंगू शदीपाखे, प्यंगू धामया प्रतीक प्यम्ह नारायणद्यः दयेकाः कात्तिक लछि मेला हनेगु झ्वलय् विजय प्राप्तीया कामना यानाः इचंगु नारायणद्यः दयेकाः माहेश्वरी देवी थापना यात धकाः च्वयातःगु दु । थ्व हे माहेश्वरीयात महालक्ष्मी धाइ ।
दँय्दसं चिल्लागा चःह्रे व आमाइकुन्हु महालक्ष्मी द्यःया जात्रा याइ । चिल्लागा चःह्रे अर्थात् पाहांचःह्रेकुन्हु छेँछेँय् बँथिलाः नीसी यायेवं ध्वाखा लिक्कसं च्वंगु द्यःछें गणेद्यः व महालक्ष्मीद्यः पितहयाः महालक्ष्मीयात पीगमय् व गनेद्यः लिगं न्ह्यःने देगलय् स्वनी । पाहांचःह्रे नखः जूगुलिं छेँखापतिकं द्यःयात पुज्याइ । सँन्याःकाःई जुइवं पीगंद्यःया न्ह्यःने सिँग्वं च्याकी । थःगु दशा फाला वनेमा, मनया इच्छा पूवनेमा धकाः देशया जःखः च्वंगु फल्चाय् म्हय् मत तयाः चच्छि चा च्वनी । चिल्लागा आमाइकुन्हु मू जात्रा जूगुलिं छँेखापतिं द्यः पुज्यानाः भोग बी । बान्हि बीवं गुथि पाःलाःपाखें द्यः पुज्यानाः भोग बी । महालक्ष्मीद्यःयात पीगमं खतय् बिज्याकी । गणेद्यःयात मेगु खतय् बिज्याकी । द्यः क्वबुइपिंसं लाकां न्ह्याये मज्यू धाइ । द्यःयात बसा लायाः हइ । सिन्हःयाः धकाः नारायण द्यःयाथाय् द्यःयात व थवंथवय् अबिर छ्वाकाः जात्रा याइ । द्यःया न्ह्यः न्ह्यः नाय्खिं, धिमे व दाफा बाजं थानाः रामकोट, भीमढुङ्गा, टौफिकल, चिसापानी व हल्च्वया आकाश भैरवयाथाय् जात्रा यानाः पुजा फइ । लित हयाः द्यःध्वाखा लिक्कसं दिकेवं नारायणद्यःया द्यःपाःलाःनं महालक्ष्मी व गणेद्यःयात पुज्याइ । द्यःपिंत लसकुस यानाः द्यःछेँय् दुकायेवं जात्रा क्वचाइ । थुकुन्हु इचंगुइ च्वंपिंसं थः म्ह्याय्मस्त व पासापिंत पाहांचःह्रे जात्राया नखत्या सःती ।
येँया पश्चिमय् लाःगु पुलांगु नेवाः बस्ती खः– थक्वाः अर्थात् थानकोट । थक्वातय् दँय्दसं सकिमिला पुन्हिकुन्हु तःजिक महालक्ष्मीया जात्रा जुइ । महालक्ष्मीया जात्रा धाःसां थ्व जात्राय् गणेद्यः, भैलद्यः व नारांद्यःया नं जात्रा जुइ । जात्रा बैकुण्ठ चतुर्दशीकुन्हु निसें न्ह्याइ । पुन्हिकुन्हु आदिनारांद्यःयाथाय् मेला जुइ । थुकुन्हु हे लामातय्सं चछि जाग्राम च्वनाः चीभाः व बुद्ध पुजा याइ । थ्व पुजा क्वचायेकाः सनिलय् महालक्ष्मी द्यःयाथाय् होम याइ । बलि बी । पुन्हिकुन्हु हे गणेद्यःयात क्वत हयाः गणेशस्थानय् तयेहइ । चछि पुजा याये धुंकाः आनन्द भैरवयाथाय् यंकी । थन नं चछि पुजा याइ । पुजा क्वचायेकाः भैरव थःगु थासय् थहां बिज्याकेत यंकी । चाफः धयागु थासय् भैरव थ्यनकि गणेद्यः व महालक्ष्मी द्यःयात खतय् विराजमान याकी । अनं सिन्दुरजात्रा न्ह्याइ । सुथ जुइवं द्यःखः दिकी । हाकनंं निम्हं द्यःया जात्रा यानाः देय् चाःहुइकाः ननिचा महाद्यः (कल्पेश्वर महादेव)याथाय् यंकाः अन नं जात्रा याइ । अनं लिपा लाय्ब धयागु थासय् द्यःखः यंकी । अनं ताहाफः, महालक्ष्मी द्यःया न्ह्यःने, ल्वँथ, झ्यालंफः, नारांद्यः जुयाः चाफः यंकी । अन हे भैलःद्यः नं नापलाकी । थन द्यः त्वाय् चिनेगु धकाः फुक्कं द्यःपिनि पुजा छथासं तयाः थाकुलिपिं मुनाः उतिग्यंक प्रसाद इनाकाइ । अनंलि थक्वाःया ग्वाः, नाय्, स्यस्यः, ज्यापु सकलें छप्पँ जुयाः द्यःखः ल्ह्वनाः हयाः नासलय् तयेहइ । आदिनाराणया न्ह्यःने फुक्कं द्यःपिं मुने धुंकाः दकलय् न्हापां गणेद्यः व महालक्ष्मीद्यः थःथःगु थासय् यंकी । अनं लिपा भैलःद्यःखः ल्ह्वनाः नासःद्यः स्वचाः चाःहीकाः जात्रा क्वचायेकी ।
नालाया पुलांगु नां नागरीपुर खः । नेवाःतय्गु बस्ती दुगु नालाय् करुणामयया जात्राया नापनापं महालक्ष्मीया नं दँयदसं तःजिक जात्रा यायेगु चलन दु । थुम्ह महालक्ष्मी द्यःया थःगु हे देगः धाःसा मदु । महालक्ष्मीया जात्राया बारे दुगु किंवदन्ती कथं परापूर्वकालय् नाला देशय् हिदुम्ब नांया राक्षस छम्ह दुगु जुयाच्वन । उम्ह राक्षसं अन साप हे दुःख बियाः मनूत स्याना नयेगु यानाच्वन । उम्ह राक्षसपाखें मुक्त जुइत सकल नालावासीया सल्लाहकथं न्हि छखा छेँपाखें छम्ह मनू वयागु आहारा जुइगु क्वःछित । उकथं न्हिन्हि हासाय् जा तयाः राक्षस च्वनाच्वनीगु थास दुम्ब खुसिइ वनाः आहारा जू वनीगु जुयाच्वन ।
थुकथं जुजुं हे छन्हु प्यम्ह जक परिवार दुगु छेँया राक्षसया आहारा जुइगु पाः वल । इमि दथुइ सकलें थः हे वने धकाः सल्लाह साहुति जुयाच्वंगु बखतय् इमिगु छेँय् बासं च्वंवम्ह छम्ह कन्या मिसां उमिगु खँ न्यनाच्वन । परिवार दथुइ थवंथवय् अतिकं मतिना दुगु तायेकाः राक्षसया आहारा जुइत जि हे वने धकाः धाल । सकलें परिवारं मज्यू धाःसां वयागु धिपिं यानाः छेँजःपिन्सं अनुमति बिल । आहारा जुइत वंम्ह कन्या मिसां राक्षसयात स्यानाः महादेव खुसि अर्थात दुम्ब खुसिइ सिथय्च्वंगु तुंथिइ क्वफाना थकल । थुकथं राक्षसया संहार जूगु लसताय् नालावासीपिंसं महालक्ष्मी द्यःया जात्रा यायेगु परम्परा न्ह्याकल । थुगु जात्रा दँय्दसं बैशाख शुक्ल दुतियानिसें पञ्चमी प्यन्हु न्याकेगु चलन जुल ।
महालक्ष्मी द्यःया खः जात्रा ः
न्हापांगु दिं कुन्हु द्यःयात द्यःछेँय् पित हयाः इपा त्वाःया लक्ष्मी पाटिइ विराजमान याइ । सकलें नालावासीपिन्सं पुजाआजा याइ । व हे दिं कुन्हु न्हिनय् महालक्ष्मी द्यःयात खतय् तयाः इपा त्वालं लागन त्वाः, पोडेत्वाः जुयाः दुम्ब खुसि थ्यंकाः पुजा फयेगु ज्या जुइ । अन पुजा फये सिधयेकाः जात्रा यानाः लागन त्वाःया भगवतीद्यःया न्ह्यःने च्वंगु सोह्रखुट्टे पाटिइ विराजमान याकाः न्हापागु दिंया जात्रा क्वचायेकी ।
महालक्ष्मी द्यःया इही
बैशाख शुक्ल तृतीयाया दिं कुन्हु महालक्ष्मी द्यःयात इही याइ । थ्व दिं कुन्हु महालक्ष्मी द्यःया नापनापं थाय्थासं वइपिं भक्तजनया मिसामस्तय्त नं इही यायेत हइ । इही ज्या क्वचायेवं महालक्ष्मी द्यःयात खतय् तयाः जात्रा याइ ।
महालक्ष्मीया सिन्दुर जात्रा
बैशाख शुक्ल चतुर्थीया दिं कुन्हु महालक्ष्मीया सिन्दुर जात्रा जुइ । थ्व दिं कुन्हु दयेकातःगु खतय् महालक्ष्मी द्यः विराजमान याकाः धुमधामं अबिर ह्वलाः जात्रा याइ । थ्व दिं कुन्हु महालक्ष्मीया नापनापं महाद्यः व नारायणीया नं जात्रा याइ ।
द्यः खः ल्वाकेगु
बैशाख शुक्ल पञ्चमी अर्थात जात्राया लिपांगु दिं कुन्हु द्यःखः ल्वाकेगु धकाः महालक्ष्मी, महाद्यः व नारायणीया खःयात थवंथवय् थिइकाः भागियाकाः द्यः छेँय् हे लित हयाः जात्रा क्वचायेकी ।