नेवाः कलाकारतसें तसकं हनाबना तइम्ह नासःद्यः उमिसं थःथःगु त्वाःत्वालय् थापना यानातःगु दु । न्हिथं मखुसां प्याखं, म्ये, बाजं आदि स्यनेज्या न्ह्याकेत, क्वचायेकेत उमिसं नासःद्यःया पुजा याइ । बाजंगुथिया नासःपुजा यायेत नं थःगु हे त्वालय् नासःद्यः पुजा याइ । अथेसां नेवाःतय् मू नासःद्यः स्वनिगलं पिने बागमती प्रदेश नुवाकोट जिल्लाया पञ्चकन्या गाउँपालिका वडा नं. २ कविलासय् दु । पार्थाेक त्वाःया कविलास गुँच्वय् दक्षिण–पश्चिमपाखे पहराय् प्रकट जूम्ह नासःद्यः मूर्ति मदुगु तःब्यागु ग्वाखंथेंच्वंगु ह्याकिं खः । तोखा—झोरया लँ जुयाः बाय् बालाजु—फुतुङ्—झोर जुयाः तोखा—विदुर—त्रिशुलिया मू लँपु सिथं छहरे खुसि छिनाः कविलासया नासःद्यःयाथाय् थ्यंके फइ ।
कविलासया नासःद्यवं दकलय् न्हापा बाजं थायेगु व प्याखं हुलेगु कला श्रृष्टियाःगु खः धइगु विश्वास दु । अथे जुयाः न्हूपिं स्यमिपिन्त बाजं थायेगु, म्ये हालेगु बाय् प्याखं स्यनिइबलय् सिद्धि लाकेत छक्वः जूसां कविलासया नासःद्यः दर्शन याके यंकेगु नेवाः परम्परा खः । नाट्येश्वर, नृत्येश्वर बाय् नाट्येश्वरी धाइम्ह नासःद्यःयात ला, ख्येँय्, अय्लाः, थ्वँ, समय्, भ्वय्ज्वलं सकतां तयाः पुजा याये जिउ । थःगु परम्पराकथं गुलिसिनं थन थीथी बांया बलि नं बिइ ।
नासःद्यःयाथासं भचा क्वय् गुँया पहराय् हे गणेश व सरस्वती नं दु । कविलासया नासःद्यःयाथाय् पुजा वनिइपिं सकसिनं थन नं पुजा याइ । नासःद्यः दुगु कविलास गुँया च्वकाय् धाःसा शिवलिङ्ग सहितया नितँजाःगु देय्गः दु । थुम्ह महाद्यःयात कपिलेश्वर महादेव धायेगु याः । कविलास गुँच्व छगुलिं हे सिमाय् क्यंकाः महायानी बौद्ध परम्पराया ध्वाँय् ब्वयेकातःगु दुसा उमिसं थन चाङ्खाल्हाया नामं पुजा यायेगु यानाच्वंगु दु । कपिलेश्वर महाद्यःयाथाय् ला, ख्येँय्, अय्लाः आदि तयाः पुजा याइमखु । मेमेपिन्सं कपिलेश्वर महाद्यः व चाङ्खाल्हाकथं कविलास लुमंकूसां नेवाःतय् नितिं कविलास धयागु दकलय् तःधंगु नासःद्यःया थाय् खः । उकिं थन नासःद्यःयाथाय् उप्वःथें नेवाःत हे जक पुजा वनेगु यानाच्वंगु दु ।
छक्वःपतिं कविलासया नासःद्यः दर्शन व पुजा याःवने थाकुइगुलिं अनया नासःद्यःयात तान्त्रिक शत्तिंm सालाहयाः पुलांगु नेवाः बस्तिया त्वाः त्वाःलय् थापना यानातःगु खः । कविलासं नासःद्यःयात दकलय् न्हापा येँय्या गल्कोपाखा सिथय् सालातःगु खः धइगु जनविश्वास दु । स्वनिगःया परम्परागत नेवाः सङ्गीतकःमि व प्याखंम्वःपिं छक्वः जूसां कविलासया नासःद्यःयाथाय् थ्यंगु हे दइ । कविलासया नासःद्यः कलाकःमिपिन्त माःगु फुक्कं सिद्धि वर बिइम्ह नासःद्यः खः ।

मानवीय चेतनाया छगू उत्कृृष्ट अभिब्यक्ति खः – म्ये । नुगःया लसता जक मखु पीडा अले आक्रोश, असन्तोषयात नुगलय् थीगु कथं लय व गेययात छगू कलात्मक पहलं संयोजनयासें न्ह्यब्वयेगु कला खः, थ्व । उकिं म्ये धैगु मानवीय कला व सौन्दर्य पक्षया पर्याय खत । तर ब्यक्तिया ल्याखं जक मखु समष्टिगत समुदायदुने हे म्ये हालेगु, म्ये न्यंकेगु वा म्ये न्यनेगु छगू स्थापित संस्कृति परम्परा कथं न्ह्याकावयाच्वंगु गुगुं समुदाय दुसा उकी मध्ये छगू समुदाय खः – नेवाः !

म्येयात आकर्षक व कलात्मक प्रस्तुतिया लिधँसा खः बाजं । अथेला प्रागऐतिहासिक इलय् नं मनुखं सन्देश सम्प्रेषण व संवाहकया माध्यम कथं ताल व सुरयात नालावःगु खः । आःया बाजंत थुकिया हे उन्नत स्वरुपत खत । तर पाःगु छु धाःसां नेवाःतय्सं ताल सुरया निंतिं वा मनोरञ्जनया साधन कथं जक बाजं थायेगु मयाः । ई, मौसम, नखःचखः, जात्रापर्व अले मानवीय संस्कार हनेगु निंतिं छगू मदयेकं मगाःगु साधन कथं बाजंयात नाला यन । उकि बाजं नेवाः संस्कृति व नखःचखःयात वोध याकीगु छगू प्रमुख माध्यम जुयाबिल । अजुचायापूगु खँ, मनूया निंतिं बाजं मखु, बाजंया निंतिं मनू जुयाबिल । अथे जुयाः बाजंयात म्वाकेत नेवाःतय्सं आखाः दयेकल, गुथि स्वन । अले माःगु आयस्ता नं तयाथकल । मेमेगु समुदाय व नेवाःया दथुइ पाःगु वा बिस्कं थुकथं खत ।

छझाः न्ह्याइपुइकेगु जक खःसा मनुखं न्ह्यागु नं कथं अभिनय यायेफु । प्याखंया प्रयोजन उकथं मखु नेवाःतय् निंतिं । छपु छपु प्याखनय् लौकिक वा अलौकिक बाखं ला दइगु हे जुल तर उकियात दबुली हयाः जीवन्त यायेगुया आजु खः समाजया निंतिं जीवनया आदर्श, मूल्य, मान्यता अले दर्शनया सन्देश बीगु । नापनापं प्रत्येक प्याखं अले प्याखंम्वःयात जीवन्त दयेकीगु निंतिं नालीगु भाव, मुद्रा, कला, ताल, चाल अले पाश्र्व संगीतया उलि हे गुह्य अर्थ नं दु । अथेहे वसः, तिसा–पुंसा, ज्वंसाया नं थीथी महत्वं जाः ।

त्वाः पतिकं, लाछि व दुवाः पतिकं दय्काताःगु चकंदबू प्याखं पिदनेत खत । तर मनोरञ्जनया निंतिं सर्वजनया सुविधायात ध्यानय् तयाः थुकथं व्यवस्थित अले आकर्षक भौतिक संरचना तक धस्वाकेत निपुणपिं नेवाः पुर्खा नेवाःतय् निंतिं जक मखु मुक्कं नेपाःदेय्या निंतिं गौरवया खँ जुल ।