नेवाः दुनेया छगू जात खुसः खः । वा सुया जाकि दयेकीपिंत खुसः धाइगु खः । खुसःतय् बसोबास स्वनिगः खःसां यलया कोन्ति थुमिगु मू लागा व ऐतिहासिक थाय् खः । खुसःतय् परम्परागत लजगाः जाकि दयेकेगु खः । नापं काहा बाजा पुइगु व नाय्तय् पुरोहित जुइगुयात नं थुमिगु लजगाःकथं कायेफु । खुसःत बुद्ध धर्मया अनुयायी खः । थुमिगु गोत्र काश्यप खः ।

नेवाः वस्तीया दुने गुगु थाय् गन धैगु अःपुक ध्वदुइकेत मुक्कं छगू तःधंगु वस्तीयात त्वाःया नां बियाः लागा ब्वथलातःगु दइ । थनंनिसें थनतक थुगु त्वाः धकाः विशेष यानाः गुगुं लोकाख्यान, पुलां घटनाक्रम, द्यः विशेष, भौगोलिक संरचना, भौतिक संरचना वा उगु लागाय् च्वनाच्वंपिं जात विशेषयात सम्बोधन यानाः त्वाःया नां छुइगु यानातःगु खनेदु ।
अथे हे प्राचीन सामाजिक व्यवस्था व राज्य संरचनाया स्वरुप कथं देय् दथुइ लाय्कू अले उकिया लिक्क लिक्क लाय्कूनाप सतीपिं समुदायया त्वाः अले देय् ध्वाखापाखे श्रमिक समुदायया वस्ती जुइगुलिं त्वाःया नां नं उकथं छुइगु यानातःगु जुइ धकाः थुइकेफु ।
त्वाः त्वाःपतिकं थःथःगु सामाजिक, सांस्कृतिक अले धार्मिक ज्याखँ न्ह्याकेत बिस्कं बिस्कं व्छास दइ अथे हे छम्ह छम्ह थान गनेद्यः नं दइ । छ्वास व गनेद्यःया लिधंसाय् त्वाःया सीमाङ्कन याइगु नं पुलां चलन दु । उलि जक मखु अप्वः धैथें त्वाःया छम्ह छम्ह मू आराध्य द्यः नं दयाच्वनी ।
मनूतय् बनेज्याया निंतिं छेँक्वसं पसः चायेकेगु वा बँपसः तयाः थःके दुगु सिसाबुसा, तरकारी वा मेमेगु ज्वलं मीगु सुविधा नं त्वाःत्वालय् दयाच्वनी ।

भौगोलिक ल्याखं पूर्वपाखे सेतीदेवी, पश्चिमपाखे टल्कुडुडेचौर, उत्तरपाखे शेषनारायण व दक्षिणपाखे छैमले व यल जिल्लाया सिमानाया दथुइ च्वंगु दक्षिणकाली बस्ती नं ऐतिहासिक नगर फर्पिङया छगू लागा खः । पञ्चायतकालय् नापनापं च्वंगु थीथी लागा स्वानाः दक्षिणकाली बस्ती नां छुनाब्यूगु खः । थ्व नां थुगु लागाया धार्मिक व ऐतिहासिक शक्तिपीठ दक्षिणकालीया नामं च्वंगु खः । थ्व थाय् धार्मिक शक्तिपीठ, जैविक विविधता व प्राकृतिक सम्पदां जाः ।
थौंकन्हय् दक्षिणकाली नगरपालिका वडा नं ६ व ७ दुने लाःगु थ्व बस्तीइ फर्पिङ नगरया बच्छि थें लागा दुथ्याः । फर्पिङ नगरया कोटालत्वाः, कोछुत्वाः, गोपालेश्वर, तिपीत्वाः व थल्कुत्वाः नापनापं कोपुगां, युतिकी, देवीगां, मिनीत्वाः, इकोडोलटार, पूmल्चोकत्वाः फुक्कं दक्षिणकाली बस्ती दुने लाः । थ्व थासय् ब्राह्मण, क्षेत्री, वैश्य व शुद्र प्यंगुलिं वर्णया श्रेष्ठ, बलामी, कर्माचार्य, राजोपाध्याय, महर्जन, मानन्धर, ताम्राकार, खड्गी, प्रधान, नापित, रञ्जितकार, पोडे आदि थरया आवादी दु ।
दक्षिणकाली बस्तीया सम्पदा भिंद्यः, बालकुमारी, गोपालेश्वर, मनकामना, नीलबाराही व दक्षिणकाली खः । थुकी मध्ये दक्षिणकाली तसकं नांजाःम्ह देवी खः । मध्यकालय् दक्षिणकालीमाई धकाः वज्रयोगिनी जङ्गलय् दुने पुजा याइगु खः । उगु थासय् छगू जक पीठ दु । थौंकन्हय् थ्व पीठयात पुलांगु दक्षिणकाली धायेगु याना वयाच्वंगु दु । मध्यकालय् येँ देय्या जुजु प्रताप मल्लं थौंकन्हय् दुगु दक्षिणकालीया देगः व झ्वाता पलिस्था याःगु खः । थुम्ह द्यः कान्तिपुरया दक्षिणपाखे च्वंम्ह जुयाः थ्वयात दक्षिणकाली धाःगु खः । दक्षिणकाली देगः उत्तरपाखे उद्वारवति व दक्षिणपाखे पूर्णावति गंगा निगू खुसिया दथुइ लाः । उगु खुसि क्वय् वनाः करुवालय् ल्वाकज्याः वनी ।
दक्षिणकाली बस्ती फर्पिङया छगू तःधंगु ब्व जूगुलिं थन नं थःगु बिस्कं संस्कृति व परम्परा दइगु हे जुल । थन थीथी कथंया नखःचखः हनेगु याइ । उकिया नापं हरिशङ्कर जात्रा नं याइ । थ्व जात्राय् ब्वति काइगु न्हय्गू खः मध्ये दक्षिणकाली बस्तीं प्यंगू खः छसिकथं कोटालत्वाःया गोपालेश्वर, कोछुत्वाःया बालकुमारी (तिलविक्रमेश्वर), तिपीत्वाःया दक्षिणकाली (कन्केश्वर) व थल्कुत्वाःया नीलबाराही (अघोरेश्वर) या खः सहभागी याकी । दँय्दसं ञलाथ्व चतुर्दशीनिसें ञलागा चतुर्दशी अर्थात् झिंन्यान्हु तक हनीगु थ्व जात्राय् शेषनारायण बस्तीपाखें शिखरनारायण व दक्षिणकाली बस्तीइ च्वंम्ह गोपालेश्वर निम्ह द्यःया संयुक्त जात्रा जूगुलिं थ्वयात हरिशङ्कर जात्रा धाःगु खः ।