हलिंया जीवनचक्र सुचारु यायेत हलिमय ३६० म्ह लोकेश्वरया बास दु धकाः धाइ । थुकिइ मध्ये नं संसारया जीवनचक्र न्हयाकेत सकलें जीवजगतया सृष्टियानाः सकसितं थःथःगु जिम्मेवारी बिउम्ह भगवान हे नागरी देय्या सृष्टिकर्ता स्वयम् नालाया लोकेश्वर वा नागिरी करुणामय खः । उकिं थुम्ह लोकेश्वर करुणामययात सृष्टिकान्त लोकेश्वर धाइ । नाला देय्या पुलांगु नां हे नागरी खः ।
थ्व हे नालाय् च्वम्ह तुयु वर्णम्ह करुणामयया जात्रा दँय्दसं फागु पुन्हिया छन्हु न्ह्यः छ्वय्ला भू याना न्ह्याइ । पुन्हि कुन्हु आसनय् कलश थापना यानाः नाला करुणामययात आसनं क्वकाइ । पारु कुन्हु करुणामययात देगलं पितः हयाः देगःया न्ह्यःने च्वंगु पुखूया दथुइ दयेकातःगु शिलामण्डपय् विराजमान याइ । अनंलिपा गुरुजुपिन्सं पुजाविधिया लिसें पञ्चामृतं जाःगु प्यंगः घलं करुणामययात धलिं लुइकी । थथे पुजा यायेगु झ्वलय् सकतां पुजायायेत यल व बुंगया पांजुपिंनि उपस्थिति दयेमाः ।
दुतियाया दिं कुन्हु करुणामययात लँपु छायेगु ज्या जुइ । गुगु ज्या न्हिच्छिया दुने हे क्वचाइ । अले दुशलकर्मया पुजा याइ । तृतीयाया दिंयात मू जात्राया रुपय् हनेगु चलन दु । थुगु दिं कुन्हु यल, बुंगया पांजुया लिसें पुजारी गुरुजुपिं, येँया गुथियारपिं सकलें च्वनाः दशकर्मया पुजा धकाः जंको, इही, बाह्रा तयेगुया नापनापं बरे छुइगु तकया सकतां कर्मकाण्ड याइ ।
सकतां कर्मकाण्डया पुजा सिधयेवं जात्राया नितिं चिधंगु खतय् करुणामययात विराजमान यानाः नापनापं दिपंकर सहितया जात्रा यायेत नालाया पुलांगु बस्तीइ चाहुकी । जात्रा यायेगु झ्वलय् सकलें पुजारी, नकिंयालिसें भक्तजनपिं बाजागाजा न्ह्यःन्ह्यः तया दे चाहुली । थासंथासय्या पुजा फयाः हाकनं नालाया देगःया प्रवेशद्वारय् थ्यंकाः नकिंतय्सं लसकुस यानाः देगलय् विराजमान याकी । थुकथं नालाया सृष्टिकान्त लोकेश्वरया जात्रा क्वचाइ ।
सन्दर्भ सामग्री रेखा शाक्य व शरण डंगोल, जीवन्त संस्कृतिहरू,प्रकाशक डा. हेरम्ब बहादुर राजभण्डारी तथा स्नेहलता राजभण्डारी, ने. सं ११३८ ञँला ।
नालाभगवती देगः
नालाय् स्वनिगःया नांजाःपिं प्यम्ह भगवती मध्ये छम्ह नाला भगवती दु । थुम्ह भगवतीयात नाला उग्रचण्डी भगवती नं धायेगु याः । थुगु देगःया विशेषता यलया हरिसिद्धि भगवानीया थें प्यतँपौ दु । नालाया लगं त्वालय् प्यागोडा शैलीया धातुया प्यतँ जाःगु पौ दुगु कलात्मक देगलय् झिंच्याका ल्हातय् थीथी शस्त्र अस्त्र ज्वनाः महिषासुर दैत्ययात स्यानाच्वंम्ह भगवती बिज्यानाच्वंगु दु । छकुत्या हाकःम्ह ल्वहंयाम्ह भगवतीं दक्षिण स्वयाच्वंगु दु । लिच्छविकालीन द्यःकथं कयातःम्ह थ्व द्यःया न्ह्यःने तग्वःगु सिजःया पात्र (पाता ख्वला), द्यःया जवय् अंगलय् पञ्चगौमाता, हैमाद्यः, भिंद्यः, गणेद्यः, खवय् नासःद्यः, सूर्यनारायण, कुमारी ससुद्यः दु ।
अथे हे देगःया दुने मूध्वाखा च्वसं नरसिंह व भगवती, जवय् ध्वाका च्वय् लक्ष्मी व गणेद्य? ल्यूने भगवती च्वयातःगु दुसा द्यःया जवंखवं धातुया सिंह, धातुया तोरणय् भैलःद्यः, भगवती व कुमारी द्यःया मूर्ति दु । द्यःया देपा कुंचाय् नारायणद्यः नं दु । देगः न्ह्यःने धातुया मन्दःपाः भैलःद्यः कथं दु । थन देगः दुने ने.सं.. ८७१ या जुजु रणजित मल्लया सिजःपौ, जगतप्रकाश मल्लया ने.सं. ७६७, ७७१ व ७९७ या प्रचलित नेपाल लिपिं च्वयातःगु सिजःपौ तानातःगु दु । देगः न्ह्यःने स्वंगः ल्वहं थामय् द्यःया बाहां धातुया सिंह, देगः, जवय् खवय् तःधिकःपिं ल्वहंया तःधिकःपिं सिंह, थामय् गं चिनातःगु दु । स्वदुवाः लुखा च्वय् स्वंगू धातुया तोरणय् काली, भगवती व कुमारी द्यः दु । देगःया जवय् खवय् व ल्यूने तिकिझ्याः लिसें चाकःमतं चाःहीकातःगु दु । देगलय् लुँ गजू त्रिशूल व पताः छानाः त्वानाःसिँइ भैलःद्यः व अष्टमातृका गण कियातःगु दु । ध्वाकाय् ने.सं. ८७४ या ल्वहंपौ नं दु ।
वि.सं. १६७७ य् जुजु जगतप्रकाश मल्लं वि.सं. १६९७ य् सुरु यानाः वि.सं. १७०३ य् पूवंकूगु खः । अथे हे थुगु देगःया न्हापांगु पौ ख्वपया जुजु निगूगु व स्वंगूगु पौ यलया जुजु व प्यंगूगु पौ स्थानीय जनतां दयेकूगुलिं प्यतँपौ जूगु धाइ । किंवदन्ती कथं सत्ययुगया नगिरीपुर कथं नांजाःगु देशय् दीर्घरथ जुजु पापी जूगुलिं १२ दँ तक वा मवःगुलिं लानी सुधर्मादेवीं सलया रुप कयाः जुजुयात पुण्यमाता तीर्थय् यंकाः त्वःताःबियाः अप्सरातलिसे करुणामयया धलं दंकूगुलिं स्वर्गया जुजु इन्द्र ल्वाःवःगुलिं भगवतीया रुप कयाः ल्वानाः त्याकाः भगवती जुयाच्वन धाइ । थन यःमरि पुन्हि, सकिमिला पुन्हि, येँयाः पुन्हि, अक्षयतृतीयाकुन्हु विशेष पुजा जुइसा मोहनिबलय् द्यःया खः जात्रा याइ ।
नाला करुणामय सृष्टिकान्ता लोकेश्वरया देगः
काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाया नालाय् स्वनिगःया नांजाःपिं प्यम्ह करुणामय मध्ये नाला करुणामय पुण्यमाता खुसि सिथय् बिज्यानाच्वंगु दु । थुम्ह करुणामययात सृष्टिकर्ता लोकेश्वर, सृष्टिकान्त लोकेश्वर, सृष्टिकान्ता लोकेश्वर, पद्मपाणी लोकेश्वर, नाला करुणामय नं धायेगु याः । पूर्वाभिमुख स्वतँजाःगु धातुया पौ प्यकुं लानाः ताःहाकःगु प्यागोडा शैलीया देगलय् छहाकः दथुइ सिँया बार्दली (नितँय्) दुगु चिग्वःगु धातुया छतँ पौ चिनाः जवंखवं लुँया ध्वाँय् व गजूलिसे धातुया पताः छानातःगुलिं देगः अति हिसि दु । अथे हे तुं देगः जवंखवं ल्वहंया सिंह, थहां वनेत ल्वहंया त्वाथः, लुँ सियातःगु निपु ध्वाँय् दु । धातुया तोरणय् लुँ सियातःपिं दथुइ करुणामय जवंखवं बोधिसत्व व लोकेश्वर, सिँया त्वानाःसिँ नं दु । दुने देगलय् १०८ म्ह लोकेश्वर, देगः छचाःखेरं माने व चाकःमत च्याकेगु लीया पाल्चा दु । देगः क्वसं तग्वःगु गं चिनातःगु न्ह्यःने तुयुगु चीभाः दु । थुगु कलात्मक देगः दुने छकुत्या धिकःम्ह तुयू ख्वाःम्ह करुणामय नं पलेस्वां ज्वनाः वरद मुद्राय् पलेस्वानय् दनाबिज्यानाच्वंगु दु । थ्वया न्ह्यःने पुखुलिइ न्हवंमन्दः नं दु । थुम्ह करुणामययात दँय्दसं चिल्लागा पारुकुन्हु धलिं लुयाः चिल्लागा दुतियाकुन्हु लंपुं छाइ । तृतीयाकुन्हु दशकर्म खंकाः द्यःयात जात्रा याइ । थुम्ह करुणामय बुंगय् च्वंम्ह खुयाः उत्तर यंकेत्यंबलय् थन थ्यंबलय् ग्वःफय्, वा वयाः लः बाःवःगुलिं पुण्यमाता खुसिइ वांछ्वयाथकूबलय् द्यवं म्हगसय् म्हंकःवःगुलिं थकयाः थन थापना याःगु धाइ । वंशावलीइ च्वयातःकथं सत्ययुगय् नगिरीपुरय् राज्य यानाच्वंम्ह दीर्घरथ जुजु पापी जूगुलिं १२ दँ तक वा मवल । उबलय् सुधर्मादेवी लानीं जुजुयात अष्टमी व्रत व अमोघपाश लोकेश्वरया नां कायेकेब्यूगुलिं सकसिगुं उद्धार जुल ।
अथेहे कलियुगय् सृष्टिकान्त लोकेश्वर खुयायंकूबलय् ज्वना वने मफयेवं पुण्यमाता खुसिइ त्वःताथल । उबलय् छम्ह द्यःलाया म्हगसय् म्हंकःवःगुलिं उम्ह द्यःलां पँथं वालाः जालं क्यंकाः द्यःयात लाना हल, अले देगः दयेकाः थापना यात । संसारया सृष्टि यानाबिज्याःम्ह लोकेश्वर जूगुलिं सृष्टिकान्ता लोकेश्वर धाःगु खः । थुम्ह द्यःयात किराँतकालीन द्यः नं धायेगु याः । थ्व द्यःयात बौद्ध, हिन्दू, नाथ सकसिनं उतिकं श्रद्धा तयाः हनावयाच्वंगु दु ।