लोकय् प्रचलित प्याखं हे लोकप्याखं खः । नेपालमण्डलय् प्याखंया परम्परा प्राचीनकालं निसें दुगु खनेदु । थुकिया छगू दसु त्वाःत्वाः पतिकं दुगु दबूत नं खः । नेवाःतय्सं नृत्य तथा नाटक नितांयात छगू हे खँग्वलं प्याखं धायेगु चलन दु । सायद न्हापा न्हापा नृत्य मदयेकं नाटक मजुइगुलिं हे जुइमाः ।
नेवाः लोकनाटकया छुं विशेषता :
– लोकनाटक विशेष नखः चखः उत्सव आदिइ जक क्यनेगु चलन दु ।
– नृत्य संगीत लोकनाटकया अनिवार्य तत्व जूगु दुसा लोकनाटकय् छुं नं कथं ताहाःचीहाःगु कथातत्व दयाच्वनी ।
– लोकनाटकय् समसामयिक जनजीवन तथा घटनाया किचः दयाच्वनीसा थुकिया प्रस्तुितइ सरलता व सहजता दयाच्वनी ।
– लोकनाटक मूलतया गद्यभाषं सम्वाद जुइगु खया नं लोकया मन सालेत गनं पद्य भाषाया नापं थाय्थासय् उखान टुक्का नं प्रयोग यानातइ ।
थथे नेवाः समाजय् प्रचलित लोक नाटकयात निब्वय् थलाः अध्ययन याय्छिं ।
भाव प्याखं
थज्याःगु लोकप्याखनय् आख्यान तत्व दया नं सम्वाद दइमखु । नृत्यपाखें हे फुक्क् अभिनय यानाः क्यनेगु याइ । थीथी देवीप्याखं गथे— कुमारी प्याखं, महाकाली प्याखं, नवदुर्गा प्याखं, गथु प्याखं आदि थुकिया दसु खः । थज्याःगु प्याखं विशेष पर्वय् जक हुइकेगु याइसा छगू थासय् जक मखु थाय्थासय् वनाः नं हुइकः वनेगु याइ ।
संवाद दुगु प्याखं
थज्याःगु लोक प्याखनय् कथातत्वया नापं सम्वाद नं दयाच्वनी । तर पात्रतय्सं केवल थःपिंत निर्देशित याःगु सम्वाद जक नवायेगु मयासे अनया थाय्बाय् लकस स्वयाः थःपिसं नं छुं तनाः नं नवायेगु याइ । यलया कात्ति प्याखं हुइकीबलय् क्यनीगु बाथः प्याखं नेवाः लोकनाटकया छगू पाय्छिगु दसु खः । अथे हे स्वनिगलय् गुंपुन्ही नःखःया च्यान्हु तक क्यनीगु प्रहर्षण, येँयाःया दबू प्याखनय् हुइकीगु चैनसिपाईया प्याखं, घिन्तांमुनिया प्याखं नं लोकप्याखंया छुं दसुत खः । थज्याःगु लोकनाटकयात लिखितरुपय् तयेगु चलन मदुगुलिं लोप जुयावंगु दु ।