नाय् बाय् खड्गी जात नेवाः समुदायया सूरवीर जात खः । स्वनिगलय् थुमिगु फुक्क बस्ती देय्ध्वाखा नापनापं दु ।
थौंकन्हय् थुपिं स्वनिगः जक मखु नेपाःया थीथी जिल्लाय् बसोबास यानाच्वंगु दु ।थुपिं ब्रम्हपुत्र क्षेत्री, सूर्यबंशी व कश्यप गोत्रयापिं खः । थुमित बज्रयान बौद्धतन्त्र, शाक्त परम्परा व शैवशाक्त तन्त्र परम्परा कथं ब्वथलेफु । थुमिगु परम्परागत लजगाः पशुपालन यानाः
ला दुरुया व्यापार यायेगु खः । तर थौंकन्हय् नोकरी नापं मेमेगु लजगाः नं यानाच्वंगु दु । नेवाः समुदायया
जात्रा पर्वय् छ्यला वयाच्वंगु नायःखिं बाजं थुमिगु छगू म्हसीका खः ।

शेषान्त क्षेत्रं नेपालमण्डलय् दुहां वयाः बसोबास यानाः राज्यसत्तानाप सतिनाः प्रशासन, राजनीति, उद्योग, व्यापार, वैद्य ज्या आदि लजगाः याना वयाच्वंपिं जाततय्त स्यस्यः धयातःगु खः। न्हापा थुमि खुगू मूल जाति व ६८ उपजाति दुगु खः । तर लिपा लजगाः, थाय्बाय्, घटना परिस्थितिकथं अनेक उपजाति पिहां वयाः आः सच्छिं मल्याये धुंकल । धार्मिक ल्याखं थुमि नारायणशाक्त तन्त्र, शैवशाक्त तन्त्र, बौद्धशाक्त तन्त्र व विविध मतावलम्बी याना प्यंगू सम्प्रदाय दु । नेपालमण्डलय् येँ, यल, ख्वप, भोँत, धौख्यः, पन्ती, नाला, सांगा, धमाथू आदि थुमि मू वस्ती खः।