भाजु अमृतरत्न शाक्यजुया जन्म अबु माणिक रत्न शाक्य व मां धर्मदेवी शाक्यया कोखं ने.सं. १०९० थिंलागाः दुतिया, बसुबारखुन्हु जूगु खः । छत्रपातिइ च्वनादीम्ह वय्कलं थौंकन्हय् थीथी पत्रिकाय् साहित्यिक रचना प्रकाशित यानाः म्ये, गजल व चिबाखं मदिक्क च्वया च्वनादीगु दु । वय्कलं नीनिक्वःगु अन्तर क्याम्पस नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् चिनाखँय् न्हाप, सँझ्याः साहित्य पालाया झिंनिदँ बुन्हिया लसताय् जूगु चिनाखँ कासाय् न्हाप, ३१ क्वःगु विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् चिनाखँय् न्हाप, २७ क्वःगु विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् बाखनय् ल्यू सिरपाः त्याकादीगुया लिसें थीथी इलय् थीथी सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःया नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषाय् यानाः ६० पुं मयाक्क म्ये रेकडिंग जुइधुंकूगु दु ।भाजु अमृतरत्न शाक्यंं म्येय् लय् नं तयादी । नांजाःम्ह गायक भाजु प्रेमध्वज प्रधानजुं हालादीगु अले हलिमय् तसकं बय्बय् जूगु म्ये ‘मिखा ल्वाय्वं छ नाप’ व ‘छंगु गाच्वतं जितः’ धयागु म्ये वय्कलं च्वयादीगु खः ।
ं
वि.सं. २००५ सालय् थँबहिलीइ जन्म जूम्ह वय्कःया बाः पूर्णमान व मां नानी मालाकार खः । खस नेपालीया नापनापं वय्कलं नेवाः म्ये नं आपालं हालादीगु दु । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु वय्कलं हालादीगु नेवाः म्ये ‘न जि लः हे खः, न सुपाँय् हे खः’ तसकं लोकंह्वाः । थौंकन्हय् वय्कः अमेरिकाय् च्वनादी ।
वि.सं. २००५ सालय् थँबहिलीइ जन्म जूम्ह वय्कःया बाः पूर्णमान व मां नानी मालाकार खः । खस नेपालीया नापनापं वय्कलं नेवाः म्ये नं आपालं हालादीगु दु । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु वय्कलं हालादीगु नेवाः म्ये ‘न जि लः हे खः, न सुपाँय् हे खः’ तसकं लोकंह्वाः । थौंकन्हय् वय्कः अमेरिकाय् च्वनादी ।
अशोक तुलाधर वासःया ख्यलय् ज्या याना च्वनादीम्ह छम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म येँया न्यतय् ने.सं. १०७६ चिल्लाथ्वः चतुर्दसि, आइतबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया बाः जीतरत्न तुलाधर व मां मञ्जुरी तुलाधर खः । थ्वय्कःया अम्बिका तुलाधरनापं वि.सं.२०३६ सालपाखे इहिपाः जूगु खः । थ्वय्कःपिनि काय् निम्ह दु ।छेँजःपिं नं संगीत ख्यलय् मन क्वसाःपिं जुयाः थ्वय्कःयात थ्व ख्यलय् वयेत छुं थाकु मजुल । थ्वय्कलं येँया क्षेत्रपाटीइ च्वंगु जे.पि. स्कूलय् ब्वनाः अनं हे वि.सं. २०२८ सालपाखे एस.एल.सी. बियादीगु खः । थ्व हे जःखः अन ब्वब्वं हे थ्वय्कः संगीत ख्यलय् दुहां झाःम्ह खः । थ्वय्कलं छुं ई झ्वःछेँया छगू संगीत पाठशालाय् नं संगीत सयेकादीगु खः । तर थ्वय्कलं थः संगीत गुरुकथं हुतराज शर्मा व प्रेमध्वज प्रधानयात नालादी ।
थ्वय्कलं वि.सं. २०२८ सालपाखे रेडियो नेपालपाखें स्वर परीक्षा ताःलाकादीगु खः । लिपा अन हे जूगु छगू संगीत प्रतियोगिताय् राष्ट्रिय म्ये हालाः न्हाप सिरपाः नं त्याकादीगु दु । थ्व हे दँय् अन थ्वय्कलं दकलय् न्हापां हालादीगु नेवाःम्ये ‘आः वइगु बुधबाः यःमैं, लः त्वनेगु करुवा यःमैं’ खः । लोक लसय् हालादीगु थुगु लोकंह्वाःगु म्ये मुनादीपिं राजु तुलाधर व ईश्वरमान प्रधान खः । थ्व लिसें रेडियो नेपालय् मेमेगु नं नेवाःम्ये हालादीगु दु ।
क्याम्पस ब्वनाच्वंगु इलय् अंग्रेजी म्ये हालेगु यानादीसां नेवाः सांगीतिक दबुली नेवाः म्ये हे हालेगु यानादी । थ्वय्कलं थीथी थासय् जूगु सांगीतिक ज्याझ्वलय् नं याना मुक्कं नीपुति नेवाः म्ये हालादीगु दु । उकी मध्यय् ‘लाल’या च्वसाय्, प्रेमध्वज प्रधानया लसय् ‘जिगु जीवनया यःम्ह पासा’ व असीम प्रधानया लसय् ‘गुलि ख्वयेकेगु अय् निर्दयी मतिना’ खः ।
भजन म्येच्वमि, संगीतकार, गायक भाजु आनन्द शाक्यया जन्म ने.संं १०५० प्वहेलागाः खस्थि, सोमबारकुन्हु येँया जनबहालय् अबु लक्ष्मीनन्द शाक्य व मां अष्टमाया शाक्यया कोखं जूगु खः । वय्कः ताःई न्ह्यवंनिसें ज्ञानमाला भजन च्वयेगुलिइ न्ह्यचिला दीम्ह खः । वय्कलं भजन च्वयेगु लिसें हालेगु, संगीत तयेगु नं यानादी । वय्कः श्रीघः ज्ञानमाला भजन व वसुन्धरा ज्ञानमाला भजन खलःया पलिस्था दुजः नं खः । वय्कः झिंस्वदँ तक कनकचैत महाविहार जनबहाःया मूथाकुलि जुयाबिज्याःगु खः । अथेहे वय्कः गुलांबाजं गुरु नं खः । वय्कलं थःगु रचना व संगीतय् झिपु भजन दुथ्याःगु ‘तथागत छलपोल’ सीडी पिथना दीगु दु । थुकिया ‘आरति याये श्री स्वयम्भूज्योति रुपया’ भजन अतिकं लोकं ह्वाः । स्वयम्भू ज्ञानमाला भजनय् थ्व म्ये नित्य आरति यानाः हालीगु भजन खः । ज्ञानमालाया सेवा यायां वय्कलं ने.संं ११३६ चिल्लाथ्वः द्वादसिकुन्हु थःगु देह त्याग यानादिल ।
भाजु आशागोपाल गुरुवाचार्यया जन्म येँया किलागः त्वालय् वि.संं १९७५ सालय् जूगु खः । वय्कःया बाः लक्ष्मीदास गुरुवाचार्य व मां लालकुमारी गुरुवाचार्य खः । वय्कः नेपाःया छम्ह नांजाःम्ह शास्त्रीय सितारवादक खः । वय्कःया गुरुपिं कोमलध्वज पंडित व पूर्णचन्द्र रेग्मी खः । वय्कःया काय्पिं नारायणगोपाल, मनोहर गोपाल, हेमगोपालपिं नं गायन क्षेत्रय् नांजाः । वि.सं. २०३५ सालय् वय्कः मदुगु खः ।
ईश्वर अमात्य नेवाः व खस संगीत ख्यलय् लय्चिनामिया लिसें म्येहालामिकथं नांजाःम्ह सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०८७ प्वहलेलाथ्वः सप्तमि, बुधबारखुन्हु त्रिशुली जूगु खः । अबु रत्नदास अमात्य व मां नारायणदेबी अमात्यया प्यम्हम्ह काय् थ्वय्कः जन्मजात हे मिखां मखंम्ह खः । थ्वय्कःया कूल छेँ यलया झतापोलय् खः । थ्वय्कःया बाज्यापिं ब्यापारया झ्वलय् त्रिशुलीइ च्वंझाःगु खः । अन हे थ्वय्कःया जन्म जूगु खः । नुगःया मिखां हे संसार खनाच्वंम्ह थ्वय्कः मचा इलंनिसें म्ये संगीतय् नुगः क्वसाः । थ्वय्कःया परिवार नं प्याखंलिसें संगीतय् भ्यलय्पूंपिं जुयाः मचा इलय् हे नेवाः लोकम्येत व भजन हालेगु नं यानादी । मचाबलय् हे अबु मदुगु व थःगु मिखाया हुनिं माःकथं ब्वने मखंम्ह थ्वय्कलं थः झिंखुदँति दुबलय् संगीत ख्यःयात नालाः न्ह्याः वनेगु सोच तयादिल । थःथिति पासाभाइया ग्वहालिं थ्वय्कलं थःत संगीतय् भ्यलय्पुंका यंकल । हार्मोनियम, मादलत थायेगु सयेका दिलसा हरिबहादुर राजभण्डारी, पुष्परत्न तुलाधर, धर्मरत्न शाक्यलिसें मेमेपिंपाखें नं संगीतया ज्ञान कयादिल । छन्हु त्रिशुली स्वन्तिया झालय् जूगु ज्याझ्वलय् बसन्त श्रेष्ठं च्वयादीगु थःम्ह हे लसय् हनाः म्ये हालाः न्हाप सिरपाः त्याकादिल । उगु म्ये खः ‘सुनसान सुथःसिया प्रहरय् ख्वबि तिकितिकि हायाःच्वन’ । भजनय् ज्ञानमाला म्ये हालेगुलिसें थःम्हं हे लसय् हनाः थीथी संगीत सम्मेलन व प्रतियोगिताय् ब्वति कायेगु नं यानादिल । थ्वय्कलं हालादीगु म्ये न्हापां पिदंगु म्येचाः ‘बाँबांलाःगु म्ये’ ने.सं.११०८ खः । ने.सं. ११०९ स त्रिशुलीया युवक बौद्ध मण्डलपाखें पिथंगु ज्ञानमाला म्येचाः ‘ज्ञानमाला म्ये’ थ्वय्कलं हे लसय् हनाः पिदंगु खः । नेपालभाषाया संगीत ख्यलय् थ्वय्कलं हालादीगु आपालं म्येत लोकंह्वाः । उकी मध्यय् ‘यः मां मिखाय् ख्वबि छाय् छं तया’, ‘मिखा कनाः म्हगसः म्हं थें’ व ‘फिसलय् हाःगु नुगः जिगु’ म्येत वय्कःया लुमंकाबीगु म्येत खः । थीथी म्येचालय् थ्वय्कःया म्येत दुथ्याना च्वंगु दुसा थ्वय्कलं थःगु याकः सलय् निचाः म्येचाः पिथना दीधुंकल । थःगु जीवन म्ये संगीतय् पायेगु सोच तयादीम्ह थ्वय्कःया मेम्ह सांगीतिक पासा खः रेडियो नेपाल । रेडियोय् म्ये न्यन्यं हाहां थ्वय्कलं वि.सं. २०४६ पाखें रेडियो नेपालं स्वर परीक्षा पास यानादिल । अले वय्कःया इच्छाकथं संगीत ख्यःया लुखा चालावन । स्वदँति लिपा आधुनिक गीत प्रतियोगिताय् ब्वति कयाः ल्यू लाकादिल । थुबलय् थ्वय्कलं कृष्णबहादुर नापितया म्ये थःम्हं हे लसय् हनाः ‘मेघ गर्जिरहेछ चट्याङ्ग परिरहेछ’ हालादीगु खः । म्ये ख्यलय् दुहां झायेधुंकाः कलानिधि इन्दिरा पाठशालापाखें संगीतया ज्ञान कयादिल । थःम्हं नं डोरेमी संगीत पाठशालाय् स्यनेगु नं यानादिल । थ्वय्कःया लोकंह्वाःगु आपालं म्ये व म्येचाःत पिदंगु दु । उकी मध्यय् छपु म्ये ‘सुन्नेलाई सुनको माला भन्नेलाई फूलको माला’ नं खः । लोक, भजन, आधुनिकलिसें गजल यानाः थ्वय्कलं स्वसःत्यां मल्याकं म्ये हाला दीधुंकूगु दु । थ्वय्कलं वि.सं. २०५३ पाखे जूगु शास्त्रीय गायन प्रतियोगिताय् नं ल्यू लाकादीगु दु । वि.सं. २०५२ पाखे पोखराय् हे थःलिसें रेष्टुरेण्टय् म्येहालीम्ह बंगाली मिसा जोस्ना भास्करलिसें इहिपाः यानादिल । थ्वय्कःपिनि छम्ह काय् दु । थ्वय्कःयात वि.सं. २०७४ स दान्यहिरा सिरपालं छायेप्यूगु दुसा नीगू स्वयां अप्वः संघसंस्थापाखें नं पुरस्कारलिसें हनेधुंकूगु दु । वय्कःया आःतकया दुने ज्ञानमाला म्ये (ने.सं.१११२), पिकाकः युवक बौद्ध मण्डल, त्रिशुली, जिगु थ्व ख्वबि (ने.सं.१११२), पिकाकः नेपालभाषा मंका येँ, छफ्वः मतिनाया स्वां (ने.सं.११२१), पिकाकः मेलोडी स्टुडियो नापं यानाः स्वचाः म्येचाः पिदने धुंकूगु जुल ।
ईश्वर जोशी
मां राममाया जोशी व अबुजु मोहनप्रसाद जोशीया कोखं ने.सं. ११८३ गुंलाथ्वः पुन्हि। सोमबारखुन्हु क्वाक्व, मंगः यलय् जन्म जुयादीम्ह कलाकार इश्वर जोशी नेपाःया दकलय् न्हापांम्ह हवाइन गिटारिस्ट खः । वि.सं. २०५४ सालं न्हापांम्ह हवाइन गिटारिस्टकथं रेडियो नेपाल व नेपाल टेलिभिजनं थःगु प्रस्तुति बियाः नां दर्ता यानादीगु दु । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें बिए तकया शिक्षा कयादीम्ह जोशिं भारतया इलाहावादं, शास्त्रीय गिटारय् एम्युज यानाः संगीत प्रवीणया उपाधि कयादिल । मचाबलय् भजनय् तबला थानाः थःगु सांगीतिक यात्रा न्ह्याकादीम्ह जोशिं ३५ दँतक थीथी संगीत संस्थाय् ज्या यानाः अध्यापन यानादीगु दु । थ्वय्कःया थीथी संगीत सम्बन्धी सफू व सिडित आपालं पिदंगु दु । गथे कि बाल गीति यात्रा भाग–१, २०५४, भाग–२, २०५७, भाग–३, २०६७, भाग–४, २०७२ यानाः मुक्कं मचाम्ये सम्बन्धि प्यंगू सिडि पिहां वःगु दुसा वि.सं. २०७० सालय् परम्परागत भजन संग्रह व २०७३ सालय् आत्माको गुञ्जनया सिडि नं पिदंगु दु । थ्व हे झ्वलय् सन् २००० स इफ्युजन, २०१४ स न्यू फिलिङ, २०१६ स क्लासिफ्युजन (इन्स्ट्रुमेन्टल अडियो सिडि), २००४ स भ्वाइस लेस भ्वाइस (अडियो सिडि) नं पिदंगु दुसा वि.सं. २०६२ व २०६५ स बेसिक गिटार कोर्ष भोलम १ व २ पिदंगु दु ।
वय्कलं मथुरादेवी संगीत पुरस्कार २०५६, कलानिधि संगीत पुरस्कार २०५६, कलानिधि स्वर्ण पुरस्कार २०७० कयादीगु दुसा त्रिवेणी संगीत सम्मान २०५७ पाखें सम्मानित जुयादीगु दु । ताःहाकःगु थःगु सांगीतिक यात्राया झ्वलय् थीथी संस्थाय् आबद्ध जुयाः संगीत उत्थानया निंतिं विशेष योगदान यानादीगु दु । संगीतया नापनापं सामाजिक ख्यलय् नं थ्वय्कः उत्तिकं सक्रिय । गथेकि कलानिधि इन्दिरा संगीत महाविद्यालय कार्यकारिणी दुजः, वाद्यशिरोमणि घराना यलया संस्थापक दुजः, षडज फ्युजन ब्याण्डया संयोजक, आइडियल पिस इङलिस स्कुलया संस्थापक, ओम श्री त्रिकुटा गुरुधाम नेपालया उपाध्यक्ष जुयाः थीथी संस्थाय् च्वनाः ज्या यानादीगु दु ।
थ्वय्कःया च्वय् न्ह्यथनागु ज्याया धलखं जक म्हसीका पूवनी मखु । थःगु संगीत देय्या आम मनूतय्गु अधिकार प्राप्तिया निंतिं जनपक्षीय सांस्कृतिक यात्राय् नं छ्यलादीगु दु । थ्व हे झ्वलय् क्षितिज सांस्कृतिक परिवार (विसं २०३८–२०४३), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाज (विसं २०४४–२०५४), जनसंस्कृति नेपाल (वि.सं २०६६– २०७४), नेवाः जनसांस्कृतिक मंकाः गुथि (विसं २०६४ –२०७२), नेवाः सांस्कृतिक प्रतिष्ठान (विसं २०६८)य् च्वनाः ज्या यानादीगु दु । पंचायती शासनया इलय् भुमिगत रुपं थःगु संगीत सिर्जना व प्रस्तुतिं जनताया सेवा यानादीम्ह जोशिं २०६२/०६३ या जनआन्दोलनय् नं थःगु संगीतपाखें ब्वति कयादीगु दु । थौंकन्हय् संगीत प्रवाह ज्याझ्वलय् संगीत संयोजनया भूमिकाय् नं
थ्वय्कः सक्रिय दु ।
वि.सं. २०७४ सालय् नीस्वंगु इमर्ज ब्याण्डपाखें नेपालभाषाया म्ये ‘मैंचा’ पिदनेवं ल्याय्म्ह पुस्तालिसें मेमेगु समुदायय् तकं लोकंह्वात । थुगु म्ये च्वयादीम्ह, लसय् चिनादीम्ह, बाजं ग्वसाः ग्वयादीम्ह व हालादीम्ह उजं शाक्य नं लोकंह्वात । अबु उत्तम शाक्य व मां विना शाक्यया कोखंं ने.सं. १११८ चिल्लागाः तृतिया, सोमबारखुन्हु येँया ओमबहालय् जन्म जूम्ह उजंया ‘मैंचा’ नेपालभाषाया म्ये वि.सं. २०७७ सालय् कोरोना महामारीया हुनिं जूगु लकडाउनया इलय् पिदंगु खः । ५० गुलिं मल्याक दबुलिइ न्ह्यब्वया दीगु थुगु मेलिसें नुगः दुने, नुगः, थौंकन्हय्, मतिना, झ्यालय् च्वनाः (नेवाः व खस नेपालीभाय् ल्वाकःजाःगु) म्ये पिदंगु दुसा खस नेपाली भाय्या १२ पु म्ये पिदनेधुंकूगु दु ।
वय्कलं थौंकन्हय् म्ये स्टुडियो न्ह्याका च्वनादीगु दु, गुकिं संगीत उत्पादनया ज्या जुयाच्वंगु जुल । वय्कःयात पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्डपाखें विशेष सम्मान द्यछाःगु दुसा लहना वाःपौ व ओमबहालया ओलम्पस क्लबपाखें नं हंगु जुल ।
उर्मिला श्रेष्ठ नेवाः संगीत ख्यलय् प्याखं हुलाः म्ये हालावःम्ह खःसां खस् संगीत ख्यलय् लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०६३ दिल्लाथ्वः दुतिया, आइतबारखुन्हु येँया त्यःरया घवाननी जूगु खः । थ्वय्कःया अबु बत्सलाल श्रेष्ठ व मां झुमादेबी श्रेष्ठ खः । वि.सं. २०२० सालय् थ्वय्कःया संगीत सर्जक हिरण्य भोजपुरेलिसें इहिपाः जूगु खःसा थ्वय्कःपिनि छम्ह जक म्ह्याय् दु
मचा इलंनिसें म्ये संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्कलं नेवा दबुलिं थःगु सांगीतिक पलाः न्ह्याकादीगु खः । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठया तसकं लोकंह्वाःगु म्येहना प्याखं ‘निमन्त्रणा’य् नं थ्वय्कलं छुं छुं म्ये हालादीगु दु । स्कूलय् म्ये हाला जुइम्ह थ्वय्कलं थः झिंन्हय्दँ दुबलय् दकलय् न्हापां दबुली हालादीगु ज्ञानबहादुर श्रेष्ठया लसय् म.बि.बि.शाहया म्ये ‘चाँदनी दिलको थियो किन अन्धकार गरी गयो’ खः । थःगु सःया हुनिं नेपाली संगीत ख्यलय् थःत छम्ह उत्कृष्ट म्येहालामिकथं थनेत थ्वय्कः ताःलाःगु दु । रेडियो नेपालय् दुहां वनेधुंकाः थ्वय्कलं आपालं खस संगीतय् थःत पानादिल ।
मचा इलंनिसें थ्वय्कः ब्वनेगुली नं न्ह्यःने लाःम्ह खः । थ्वय्कलं एम.ए. व बी.एल. तकं ताःलाका दिलसा क्यानाडां सामाजिक विकासय् डिप्लोमा यानादिल । अथेहे दरबारय् लजगाः न्ह्याकाः अन सचिवतकं जुयादिल । इहिपाः जुइधुंकाः निम्हं संगीतकःमिपिं हे जूगुलिं थ्वय्कःया झन् संगीत यात्रा सुथांलाक्क न्ह्यात । अले खस संगीत ख्यःयात थ्वय्कःपिन्सं ल्वःमंके मफैगु कथं योगदान नं यानादिल । थ्वय्कःपिनिगु जोडीयात अबलय् ‘हेउ जोडी’ नं धायेगु याः । लेकाली समूहलिसें स्वापू दुपिं थ्वय्कःपिन्सं अबलय् हेटौंडाय् दीम्ह महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीया लिधंसां नवकला कुञ्जपाखें नं नेवाः संगीतयात तिबः बियादीगु खः । सुप्रवल गोर्खा दक्षिण वाहुलिसें पदवी सिरपालं छायेपी धुंकूम्ह थ्वय्कः सच्छि व न्यय्पुं मल्याक थ्वय्कलं म्ये हालादीगु दु ॥