ज्यां कृषिविद् भाजु जीवनलाल मास्के म्येहालामि, च्वमि अले संगीतकार खः । जीवन दबू ज्याझ्वलय् थःगु म्ये न्ह्यब्वया दीधुंकूम्ह वय्कःया ‘ईया इनाप’ क्यासेट २०५५ सालय् पिदंगु खः । सूर्यकुमार श्रेष्ठया रचना, सुरेशकुमार श्रेष्ठया संगीतय् वय्कःया याकःसः दुथ्याःगु थुगु म्येमुना लिपा २०५६ सालय् ललिता मानन्धरया याकः सलय् ‘छन्त जिं ययेकाच्वना’ पिथनादिल । थुगु म्येचाःनापं मेगु म्येचाः ‘मतिनाया परिभाषा’या लिसें निचाः म्येचाः थुगु हे न्हिखुन्हु विमोचन जूगु खः । वय्कःया ‘छंगु जिगु संस्कार’, ‘संसार पासा जुल’, ‘दसु’, ‘छंगु मिखाय्’, ‘प्रभु’ (नेपाली भजन), ‘चाकःलिं झी पासापिं’, ‘जिन्दगी’, ‘छं नं यल, जि नं यल’ नापं १४ चाः म्येचाः पिदने धुंकूगु दु । गुकी ११ चाः नेपालभाषाया म्येचाः व ३ चाः खस नेपाली भाषाया म्येमुना पिदंगु खः । वय्कःया ‘जिन्दगी’ म्येमुनापाखें ने.सं. ११३० या पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड त्याकादीगु दु ।
संगीतकार जुगल डंगोल २०२७।११।७ सालय् अबु प्रेमकृष्ण डंगोल व मां लालमाया डंगोलया कोखं यलया थेचोय् जन्म जूगु खः । २०४८ सालंनिसें म्येय् लय् तयेगु व संगीत संयोजन यानाः वया च्वनादीम्ह डंगोलं ‘ल्याय्म्ह जुल जि नं’ म्ये नं हालादीगु दु । संगीतय् स्नातक अध्ययन यानादीम्ह संगीतकार डंगोलं दाफा संगीत बारे नं अध्ययन अनुसन्धान यानादीगु दु ।
वय्कःया खस नेपालीभाषाय् मचा म्येमुना, पप, आधुनिक व गजल म्ये पिदने धुंकूगु दु । नापं हिन्दी म्ये नं पिदनेधुंकूगु दु । अथेहे वाद्यवादनपाखे नं तःगू म्येचाः पिथनेधुंकूगु दुसा नेपालभाषाया संकिपा ‘हिसिमति’ लिसें खस नेपालीभाय्या झिगू संकिपाय् संगीत बियादीगु दु । नेपालभाषाया ‘जितः यःम्ह मय्जु’, ‘यःमां’, ‘मन’, ‘यच्चुगु सर्गः’, ‘सिरपाः’, ‘मतिनाया चिखि’, ‘लिफः तुलाः न्हूगु’, ‘ऋतुया लसं पिज्वःगु’, ‘मिखाया भाय्’ म्येमुना पिदनेधुंकूगु दु । ६०० पु सिबें अप्वः म्येय् संगीत तयादीम्ह संगीतकार डंगोलं २००० सिबें अप्वः म्येय् संगीत संयोजन यानादीगु दु । वय्कलं थम्हं यानादीगु सृजनापाखें राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार २०६५, डि सिने अवार्ड २०६६, विन्ध्यवासिनी म्यूजिक अवार्ड २०७२, विन्ध्यवासिनी म्यूजिक अवार्ड २०७४, पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड २०७०, २०७४, स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०१९, पिम नेपाल फिल्म फेस्टिभल २०२१ य् सर्वोत्कृष्ट संगीत निर्देशक, नेपालभाषा एकेदेमीपाखें दान्यहिरा हःपाः सिरपाः त्याकादीगु दुसा लूनिभाः सम्मान २०७९ पाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।
ज्ञानु राणा नेपाःया छम्ह तसकं लोकंह्वाःम्ह हालामि खः । थ्वय्कःया जन्म येँया थँबहिली ने.सं. १०६९ कौलागाः द्वादसि, बुधबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया अबु जनकवि धर्मराज थापा व मां सावित्री थापा खः । थ्वय्कःया इहिपाः वि.सं. २०२८ सालं प्रकाशजंग राणालिसें जूगु खः । थ्वय्कःपिनि निम्ह काय् दु ।
थ्वय्कःया अबु नं लोकंह्वाःम्ह छम्ह वरिष्ठ संगीतकःमि खः । खस नेपाली लोकसंगीत ख्यलय् आपालं योगदान दुम्ह वरिष्ठ संगीत सर्जकया म्ह्याय् जूगुलिं नं थ्वय्कःयात संगीत ख्यलय् वयेत थाकु मजुल । छेँया हे सांगीतिक वातावरणय् ब्वलंम्ह खः
थ्वय्कः ।
छेँय् थः अबुं मेपिन्त स्यनीगु म्ये संगीत न्यन्यं हे थ्वय्कलं लानाकयाः हालेगु अभ्यास यानादीगु खः । म्ये बांलाक हालाच्वंगु खनाः हे अबुम्हं रेडियो नेपालय् यंकाः म्ये हायेकूगु खः । वि.सं. २०१६ सालं झिदँया उमेरय् हे ‘जाने कहाँ हो राजै बाटो देखाईदेउ’ म्ये हालाः रेडियो नेपालय् दुहां झाःम्ह थ्वय्कलं झिंन्यासलं मल्याक म्ये हालादी धुंकल । थ्वय्कलं आधुनिक, लोक, भजनलिसें थीथी विधाय् आपालं लोकंह्वाःगु म्ये हालादीगु दु । थ्वय्कःया लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय् ‘मान्छेको माया यहाँ, खोलाको पानी जस्तै’, ‘कसैले बुझेन मेरो मनको बहलाई’ खः ।
येँय् जन्म जूम्ह खःसां थ्वय्कः पोखराय् ब्वलंम्ह खः । थ्वय्कः म्ये हालेत येँय् वयेधुंकाः थन हे बालं च्वनाः म्ये हालेगु ज्या न्ह्याकादीगु खः । थ्वय्कः पद्मकन्या स्कूलय् ब्वनाः एसएलसी क्वचायेके धुंकाः उच्च शिक्षाया निंतिं बंगलादेशय् ब्वं झाल । लिपा संगीत शिक्षाया निंतिं भारतया बदौदराय् ब्वं झाःगु खः ।
थ्वय्कलं नेवाः संगीत ख्यलय् नं योगदान यानादीगु दु । न्हापा नेवाः दबुली नं म्ये हालादीम्ह थ्वय्कलं आपाःयानाः विष्णु जल्मिया च्वसाय् व कृष्णमान डंगोलया लसय् आपालं म्ये हालादीगु खः ।
लाय्लामा म्येचालय् थ्वय्कःया आपालं म्येत दुथ्याना च्वंगु दु । गुगु म्येत अतिकं लोकंह्वाः । झिपुं मल्याक थ्वय्कःया सलय् नेवाःम्ये खनेदु । वय्कलं हालादीगु नेवाःम्ये थुकथं दु– ‘उखें मलाः थुखें मलाः’ (रमेश ताम्राकारलिसे), ‘ब्वयेका यन ब्वयेका यन’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘थौं वइ ला कन्हय् वइ ला’ (पुचःम्ये), ‘हरे शिव नारां दैव’ (पुचः म्ये), ‘यः मां धकाः हालाः जिगु’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘यः हिराकाजी यः ज्यानकाजी’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘जि वने मखुत यः मां’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘बुद्ध भगवानयाके याये जिं नं बिनति’ (च्वमि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘रंग त्वनाः नं धंगः दइ ला’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘हाकुमैंचा वयेधाल’ (पुचःम्ये, च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘म्ह्याय्मचा जुयाच्वनां गनं वने म्वाः ला’ च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘नमस्ते दु जिगु नमस्कार दु’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘थ्व जोबन छंगु लागिं खः’ (पुचःम्ये, च्वमि व लय् विष्णु सक्व) ।
थःगु जीवन संगीतय् पायेगु मनसुवाः दुम्ह थ्वय्कलं ईन्द्रराज्यलक्ष्मी पुरस्कारलिसें आपालं मान सम्मान व पदवीत कयादीगु दु ।
नीर शाह नेपाःया छम्ह नांजाम्ह संकिपामि, साहित्यकार व सञ्चारकःमि खः । संकिपाया निर्देशक, अभिनेता व म्येच्वमिकथं वय्कः तसकं नांजाम्ह खः । नेपालभाषाया निगूगु संकिपा “राजमति”या निर्देशन याःम्ह नीर शाहया जन्म वि सं २०१० साल असोज २६ गते येँया ज्ञानेश्वरय् जूगु खः । वय्कःया अबुया नां देबेन्द्र विक्रम शाह व मांया नां बोध कुमारी शाह खः । मचांनिसें हे नाटकय् निर्देशन व अभिनयपाखे नुगः क्वसाःम्ह नीर शाहया न्हापांगु संकिपा बि सं २०२४ सालं पिदंगु “परिवर्तन” खः । बासुदेव, मसान, सेतो बाघ व अकाल नांयागु संकिपाया निर्देशक नीर शाहया छगू ज्वःमदुगु संकिपा “राजमति” खः । वय्कः नीर शाह नेवाः संकिपा “राजमति” या निर्देशनकलिसें निर्माता नं खः । नेपालभाषाया संगीत व साहित्य थपु यायेगुपाखे नं नुगः क्वसाम्ह नीर शाहया कुतलं हे गुड नाइट एफ एमय् नेपालभाषा ज्याझ्वः न्ह्याःगुृ खः । अथेहे तुं नेपालभाषाया न्हापांगु टिभि ज्याझ्वः “हाबलासा” नं नीर शाहं न्ह्याकूगु टिभि च्यानल “शांग्रिला च्यानल” पाखे पिलूगु खः । व धुंकाः नेपाल टेलिभिजनय् शांग्रिला च्यानल डे टिभि धकाः न्ह्याकूगु इलय् नेपाःया दकलय् न्हापां स्याटेलाइटय् वंगु नेवाः ज्याझ्वः “हसना” प्रसारण याःगु खः । नेपाल टेलिभिजनया संस्थापक नीर शाह आपालं संघ संस्थालिसे आबद्घ वय्कः आपालं सिरपा, सम्मान, विभुषणपाखें सम्मानित व्यक्तित्व खः ।
प्राणदेबी प्रधान (बुद्धलक्ष्मी) थीथी भजन दबुलीलिसें रेडियो नेपालय् भजन म्ये हालाजुइम्ह स्यलाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म वि.सं. १९७४ दँय् येँया असं कुलननी जूगु खः । थ्वय्कःया अबु कुलसुन्दर तुलाधर व मां पूर्णलक्ष्मी तुलाधरया निम्ह म्ह्याय् व छम्ह काय्मध्यय् चीधिकःम्ह म्ह्याय् खः । थ्वय्कःया अबु नं छम्ह शास्त्रीय संगीतया ज्ञाता खः । अथेहे जुयाः खै, थ्वय्कःयाके नं संगीतया वरदान दुगु । झिदँति दुबलय् हे वस्ताद थिरमानया ग्वहालिं दरबारय् दुहां झाःम्ह थ्वय्कः अन सकस्यां यःम्ह जुल । जुजु त्रिभुवनपाखें थ्वय्कःयात शास्त्रीय संगीतलिसें प्याखंया तालिमया ब्यवस्था यानाबिल । दरबारदुने हे उस्ताद थीरमान, गुरगौनया छत्रछाँयां थ्वय्कः निपूण जुयाः नं वल । वि.सं. १९९० सालय् तःभुखाय् लिपा स्वइच्छां थ्वय्कलं दरबार त्वःताः छेँय् लिहां वल ।
थः मचाबलय् हे अबु मदुम्ह थ्वय्कः झिंखुदँ दुबलय् सिन्धुपाल्चोकया चौताराय् च्वंम्ह रत्नध्वज प्रधानलिसें इहिपाः जुल । वय्कःपिनि निम्ह काय् दु । छम्ह काय् नेपाली संगीत ख्यःया The Golden Voice of Nepal म्हस्यूम्ह प्रेमध्वज प्रधान खः । काय्पिं जन्म धुंकाः लिपा थ्वय्कःया भाःतं म्येम्ह इहिपाः याःगु व नापं च्वने मफयाः ब्यागलं च्वनादिल । लिपा पारपाचुकाः च्वंसां नं भातःपाखें थीथी इलय् कसा फया हे च्वने मालसा चीधिकःम्ह काय् नं मन्त ।
बालं च्वनाः नं थःगु जीवन हनेत थाकुगुलिं हानं दरबार दुहां वनेगु मनसुवाः तयादिल । तर ल्यं दनिम्ह छम्ह थः काय्लिसे बायेमालीगु सिबें थः हे ज्युंत्युं ज्या यानाः नयेगु बिचालं लं सुइगु व कापःया कतांमरि दयेके ज्या यानादिल । थथे हे यानाः झिंन्यादँतक बालं च्वनाः थः काय् प्रेमध्वजयात ब्वलंका दिल । लिपा व हे काय्या अमेरीकन लाइब्रेरीइ जागिर दयेधुंकाः भचा सुखं च्वने खनावल ।
वि.सं. १९९० सालं दरबार त्वःतेधुंकाः वय्कलं थाय्थासय् भजनय् व ज्याझ्वलय् वनाः म्ये हालेगु यानादिल । वय्कलं दरबारं पिने हालादीगु दकलय् न्हापांगु ज्ञानमाला भजन ‘गबलय् जक थ्व हाकुगु नुगः यच्चुके फइगु हे भगवान’ खः । वि.सं. २००७ साललिपा येँय् नीस्वंगु नेपाल रेडियोय् दुहां झायाः थःगु खुबी क्यनादिल । अन वय्कलं नेवाः, खस व हिन्दी भासं नं म्ये हालादीगु खः । लिसें उस्ताद भैरवबहादुर थापापाखें नं संगीतया ज्ञान कयादिल । तर अन म्ये हालाः ध्यबा धाःसा वइ मखुगु जुयाच्वन । भक्तिसंगीतय् नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्कलं घण्टौंतक्क नं म्ये हालेफुम्ह खः । संगीत सिर्जना नं यानादीम्ह थ्वय्कःया म्ये गुलि रेकर्ड जुल वा ग्वःपु दु धकाः गनं ल्याःचाः जुयाच्वंगु खने मदु । थ्वय्कलं थःकाय् प्रेमध्वज प्रधानयात थःगु हे संगीतय् नं भजन म्ये हायेकादीगु दु । थ्वय्कः ने.सं. ११११ सिल्लाथ्वः चौथि, आइतबारखुन्हु मदुगु खः ।
लोकंह्वाःम्ह गायक प्रेमध्वज प्रधानया जन्म रत्नध्वज प्रधान व प्राणदेवी प्रधानया क्वख वि.सं. १९९४ असारय् सिन्धुपाल्चोकया चौताराय् जूगु खः । वय्कःया बाल्यकाल थाय्मदु त्वालय् ब्वलन । मचाबलय् वय्कलं दबू प्याखनय् कलाकारया रुपय् अभिनय नं यानादीगु दु । वय्कःया मां दरवारय् जुइगु ज्याझ्वलय् थःगु सांगीतिक कला न्ह्यब्वइम्ह कलाकार खः । थः मांपाखें संगीतया प्रारम्भिक ज्ञान व हःपालं वय्कःयात नं संगीतख्यःपाखे सालाकाल । वय्कलं थाय्मदु त्वालय् ल्याय्म्हत मुनाः गुंपुन्हि व यंयाःपुन्हिबलय् क्यनीगु दबू प्याखनय् मिसाम्ह पात्र नायिकाया भूमिकाय् प्याखं हुलेगु व म्ये हालेगु यानादिल । दबू प्याखंया दबुलिइ न्ह्यब्वःगु गायन प्रतिभां वय्कःयात नेपालया संगीतया ख्यलय् छम्ह शिर्षस्थ गायक दयेकाबिल ।
उस्ताद गणेशलालपाखें च्याला झिला संगीत सम्बन्धि प्रशिक्षण कायेधुंकाः झिंखुदँ दुबले वि.सं. २०११ सालय् रेडियो नेपालय् जूगु गायन स्वर परीक्षणय् वय्कः उतीर्ण जुयादिल । रेडियो नेपालं प्रेमध्वज प्रधानया न्हापांगु म्ये ‘याद कसैको आय्हेछ, यो अन्धेरी रातमा’ थ्वल । ‘गोरेटो त्यो गाउँको पहिल्याउन सकिन’ म्ये हालाः वय्कलं २०२१ सालय् रेडियो नेपालया प्रतियोगिताय् न्हाप सिरपाः त्याकादिल । गीतारया बीटयात मू लिधंसा दयेकाः नेपाःया आधुनिक संगीतयात न्ह्याकेगुलि वय्कः नेपाःया हे न्ह्यलुवाः खः । अथेहे प्रेमध्वज प्रधान लङ्गप्ले डिस्कय् थःगु म्ये रिकर्ड याःम्ह न्हापाम्ह नेपाःमि खः । वय्कलं बलिउड्या प्रख्यात संगीत निर्देशक जयदेवया संगीत संयोजनय् उषा मङ्गेश्करनाप माइतीघर फिल्मया निंतिं ज्वःम्ये हालाः छगू ऐतिहासिक रिकर्ड तयादिल
नेवाः म्येया ख्यलय् नं वय्कःया दक्व धयाथें म्ये लोकंह्वाः । ‘राजमति कुमति’, ‘व छु गल्ली, थ्व छु गल्ली’, ‘जि वै च्वनाः उपहार ज्वनाः’, ‘तिमिला बांलाः भतिभति’, ‘जि प्रेम धाथें यदि प्रेम खःसा’, ‘बाला बालाचिंगु मिखा’ आदि कालजयी म्ये जुयाच्वंगु दु । अति सरल स्वभावम्ह वय्कलं नेवाः नापनापं खसभासं आपालं म्ये हालादीगु दु । वय्कःया सः अतिकं बांलाःगुलिं वय्कःयात ‘गोल्डेन भ्वाइस अफ नेपाल ’ धकाः सम्मान यानातःगु दु ।
नेपाःया आधुनिक संगीत ख्यःया छम्ह रोमान्टिक व सुमधुर गायक कथं राष्ट्र अतिकं सम्मान बियातःम्ह प्रेमध्वज प्रधान कोरनाया ल्वचं कयाः २०७८ साल बैशाख महिनाय् ८२ दँ दुबलय् थुगु संसार त्वःतावन ।
फत्तेमान राजभण्डारी
फत्तेमान राजभण्डारीजु नेपाली संगीतया सर्गतय् जहां थिनाच्वंगु छगः नगु खः । खसभाषाया संगीतय् तसकं नांदंम्ह थ्वय्कःया जन्म पशुपतिया पाःचा त्वालय् ने.सं. १०५७ कछलाथ्वः सकिमना पुन्हि, सनिबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया अबु जितमान राजभण्डारी खःसा मां पूर्णमाया राजभण्डारी खः । अथेहे थ्वय्कःया इहिपाः जमुना राजभण्डारीलिसें जूगु खःसा थ्वय्कःपिनि निम्ह काय् व स्वम्ह म्ह्याय्पिं दु । मचाइलंनिसें पशुपति व जयबागेश्वरीया भजनय् ववं संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्कलं आपलं जीवन्त म्ये हालादीगु दु । लोक, आधुनिकलिसें भजन व मेमेगु यानाः प्यसलं मल्याक म्ये हालादीम्ह थ्वय्कः थः हे नं छम्ह स्यल्लाःम्ह लय्चिनामि नं खः । वय्कःया लोकंह्वाःगु म्ये मध्यय् ‘मर्न बरु गाह्रो हुन्न तिर्मो माया मार्नै सकिनँ’ छपु नं खः ।
वि.सं. या २८–३० दँपाखे वय्कलं रेडियो नेपालय् नेवाःम्ये दकलय् न्हापां ‘याहुने जगत उधार लोकनाथ याहुने जगत उधार’ रेकर्ड यानादीगु खः । थ्वसिबें न्ह्यः वय्कलं वि.सं.२०१३ दँपाखे बासुशशीया ‘ताःचाप्वाँय्’ प्याखनय् थःम्हं हे म्ये च्वयाः लय् चिनाः छपु म्ये ‘त्वःते मखु जिं, खःमू बँय् ति, थौं ला जितः छेँय् यनेमाः, मांबौ, जःखः न्ह्यःने तयाः, ताःचाप्वाँय् लःल्हायेमाः ।’ हालादीगु खः । थ्व हे म्येया निंतिं लिपा वय्कःयात जीवनय् हे न्हापांगु लुँतक्मा नं ब्यूगु खः । नेपालभाषाया तसकं लोकंह्वाःगु ख्यालिंजाःगु प्याखं ‘किसि न्याइम्ह मदनमान’ थ्वय्कःया वास्तविक जीवनय् जूगु घटनायात कया दयेकूगु खः ।
म्ये हालेगुली थःगु हे विशिष्ट पहः दुम्ह थ्वय्कलं खस संगीतय् जक मखु नेवाः संगीत ख्यलय् म्ह्व जक म्ये हालाः नं आपालं योगदान यानादीगु दु । न्हापा थ्वय्कलं दबुली नं आपालं नेवाःम्ये हालादीगु खः । तर छपु हे रेकर्ड धाःसा मजू । म्येचालय् पिदंगु वय्कःया आपालं नेवाःम्ये गजल हे दु । वय्कःया सलय् नेवाः म्ये दुथ्याःगु न्हापांगु म्येचाः ‘मन छकः याउँक दिके’ (ने.सं. ११०७) खः । वसिबें न्ह्यः तिथिमिति मदुगु छचाः म्येचालय् वय्कलं जीवनय् दकलय् न्हापां हालादीगु म्ये दुथ्याना च्वंगु दु । लिपा पिदंगु म्ये ‘मतिना सिमाचाय् छ गजल जि गजल’ (च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय् तीर्थ मालि) नेवाः संगीत ख्यलय् गबलें ल्वःममनीगु म्ये जुयाब्यूगु दु ।
म्येया खँग्वःलिसें संगीतय् ध्यान तइम्ह जुयाः नेवाःम्ये ख्यलय् थ्वय्कःया च्यापु झिपुति जक म्ये दु, उकी मध्यय्– ‘याहुने जगत उधार’ (पुलांम्ये, लय् नातिकाजि श्रेष्ठ), ‘फुक्क खँत नुगलय् मुंकाः छन्त मिखां स्वैच्वने’ (च्वमि गणेश अपार, सः व लय् फत्तेमान राजभण्डारी), ‘हुं कःसिया म्वलय्सं’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी), ‘धैब्यु बिन्ति छं जितः’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी), ‘छ जितः गुलि यः उलि हे गजल’ (च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी), ‘विरहं थ्व मिखा जक
जुइवं सजल’ (च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय् तीर्थ मालि), ‘चलः वनाच्वन’ (च्वमि नातिवज्र, लय् मनराजा नकःमि) लुमंके बहःजू । म्ये च्वयेगु व लसय् हनेगुली नं ल्हाः जःम्ह थ्वय्कलं प्यसः चाःचू म्ये हालादीगु दु । नेवाः संगीत ख्यलय् थ्वय्कःया देनयात कयाः नेपालभाषा मंका खलःपाखें वि.सं. २०५९ सालय् हंगु खः । वय्कलं खुइगुलिं मल्याक थीथी सिरपाः व सम्मानत कयादीगु दु । थःगु याकः सलय् नेवाः म्येचाः पिथनेगु मनसुवाः पूवंके मखंक थ्वय्कः ने.सं. ११३३ गुंलागाः त्रयोदसि, मंगलबारखुन्हु मदुगु खः ।
मां लक्ष्मेश्वरी राजोपाध्याय व अबु रामज्वालानन्द राजोपाध्यायया कोखं ने.सं. १०७५ कछलागाः अस्तमि, बुधबारखुन्हु यलया पट्को त्वालय् बदन राजोपाध्याय (बदनज्वालानन्द शर्मा)या जन्म जूगु खः । मचांनिसें हे संगीतय् लगाव दुम्ह राजोपाध्यायं बिसं २०३४ य् रेडियो नेपालय् दुहां वनाः औपचारिकरुपं थःगु सांगीतिक यात्रा न्ह्याकूगु खः । थ्वय्कलं लजगाःकथं २२ दँ तक कर्मचारी संचय कोषय् ज्या यानादिल । बि.सं. २०५३ सालं संचय कोषया शाखा अधिकृतया लजगाः त्वःताः नेवाः व नेपाली सांगीतिक ख्यलं लोकतान्त्रिक गणतन्त्र प्राप्तिया आन्दोलनय् थःत पानादिल । थ्वय्कःयात जागीरया सिलसिलाय् कर्मचारी हकहितया आन्दोलन (बिसं २०३८) य् व २०४६ या प्रजातान्त्रिक आन्दोलनया झ्वलय् ज्वना नं यंकूगु खः । जनप्रशासन व नेपालभाषाय् स्नातकोत्तर तकया शिक्षा कयादीम्ह थ्वय्कलं थौंकन्हय् नेवाः म्येय् अनुसन्धान याना च्वनादीगु दु । थ्वय्कलं क्षितिज परिवारपाखें नेपालभाषाया म्येचाः ‘क्षितिज’–२०३८), नेपालभाषाया म्येचाः ‘ब्वाला’ (२०५४) व खय्भाय्या म्येचाः ’क्षितिज’ (२०४०), ’सुन आमा सुन बाबा’ म्येचाः (२०५५) य् थःगु एकल संगीत (शम्भु अमात्य नाप छपु म्ये संयुक्त), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजपाखें ‘जनता र देशको निम्ति’ (२०५३), नेपालभाषा अडियो सिडि ‘सवाः’ (२०५८) व मेमेगु अडियो भिडियो सिडिइ थःगु सिर्जना दुथ्याका दीगु दु ।
थ्वय्कलं आपालं श्रष्टातय्गु सिर्जनाय् समीक्षा नं यानादीगु दुसा नेपाःया थीथी जिल्ला व भारतया दिल्ली, कलकत्ताय् जूगु सामन्तवाद व साम्राज्यवाद विरोधी मञ्चय् थःगु प्रस्तुति बियादीगु दु । अथे हे नेवाः स्वायत्त राज्य पलिस्थाया निंतिं स्वंगु नेवाःस्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया मञ्चय् जनजागरण म्ये न्ह्यब्वया दीगु दु । नापं २०६२÷०६३ या जनआन्दोलनय् नागरिक समाजपाखें ग्वसाः ग्वःगु राजतन्त्र विरोधी मञ्चय् जनजागरण म्ये हालाः सक्रिय सहभागी जुयादीगु दु । ब्वाला क्लबया पलिस्था छ्याञ्जे (२०३२), क्षितिज सांस्कृतिक परिवारया पलिस्था दुजः (२०३८), ललितपुर सांस्कृतिक कुञ्जया पलिस्था नायः (२०४२), इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया पलिस्था दांभरिं (२०४४), प्रगतिशील सांस्कृतिक संगठनया न्वकू (२०५७), कन्सियस् म्यूजिक क्लबया पलिस्था नायः (२०५८), नेपालभाषा मंकाः खलः यल सांस्कृतिक समितिया कजि (२०६१), अखिल नेपाल जनसांस्कृतिक महासंघ सचिवालय दुजः (२०६४), नेपाल संगीत नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्राज्ञय् नियुक्ति (२०६६), अखिल नेपाल जनकलाकार संघया सल्लाहकार (२०६६), संगीत प्रवाहया पलिस्था नायः, वाद्य शिरोमणि गणेशलाल संगीत प्रतिष्ठानया जिवंकाछि जः, पारिजात स्मृति केन्द्रया सदस्य सचिव (२०७१) लिसेंया थीथी संस्थाय् च्वनाः थ्वय्कलं ज्या यानादीगु दु । थ्वय्कः सांस्कृतिक ख्यलय्य् जक हे मखु थीथी सामाजिक संस्था व पत्रकारिताय् नं उतिकं हे सक्रिय जुयादी । राजोपाध्याय समाजया पलिस्था नायः (२०६४), नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया सचिवालय दुजः (ने.सं. ११२९), भुल्खु टोल सुधार समितिया पलिस्था नायः (२०६९), पट्को त्वाः सुधार समितिया पलिस्था नायः (२०७२ निसें आःतकं), प्रगतिशील अभियानया पलिस्था नायः, नेवाः मुक्ति मोर्चाया न्वकू, नेवाः देय् दबू केन्द्रीय दुजः (नेसं ११३९ – ११४१), राष्ट्रिय सुस्त मनःस्थिति कल्याण संस्था केन्द्रीय समिति (बिसं २०७३ – २०७९) नापं जिल्ला समिति व विद्यालयया नायः (बिसं २०७२ निसें आःतक ) जुयाः ज्या यानादीगु दु । अथे हे थ्वय्कलं थीथी सांगीतिक धेंधेंबल्लाः कासाय् निर्णायकया नं भूमिका म्हितादीगु दु । थ्वय्कःयात पारिजात स्मृति केन्द्रं पारिजात कला सम्मान २०६७ पाखें छाय्प्यूगु दु नापं दान्यहिरा सिरपाःया दातापाखें ‘जित यःगु म्ये’ (२०७६) अन्तर्गत सम्मान याःगु दु । नापनापं सांगीतिक धेंधेंबल्लाः कासाय् आपालं सिरपाः नं त्याकादीगु दु । थुलिं नं थ्वय्कःया म्हसीका पूमवंनि, थ्वय्कःया योगदान दुगु मेगु ख्यः धैगु पत्रकारिता खः । पत्रकारिताया ख्यलय् थ्वय्कलं झीगु स्वनिगः दैनिकय् ज्या यानादिलसा लिपा नेवाः सन्देश वाःपतिइ (बिसं २०६७ – २०६८) प्रधान सम्पादकया भूमिका म्हितादिल । अथे हे नेवा देय् दबूया नीन्याक्वःगु बुसादँ लुमन्ति पौ (नेसं ११३९) या नं सम्पादक जुयाः ज्या यानादिल । थ्वय्कःया थीथी पत्रिकाय् संस्कृति सम्बन्धि च्वसुत पिहां वःगु दु । थौंकन्हय् वय्कलं नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं पिदनीगु नेपालभाषाया ‘थायभु’ पत्रिकाय् कार्यकारी सम्पादकया भूमिका निर्वाह याना च्वनादीगु दु ।
भाजु बालकृष्ण वंशी ने.सं. १०८८ दँय् बाः सुन्दरलाल खड्गी व मां गणेशमाया खड्गीया कोखं धौख्यलय् जन्म जुयादीगु खः । वय्कः म्येहालामि, अडियो भिडियो सम्पादन, बाँसुरी पुइम्ह व फिल्मया डविंगय् सः बियादीम्ह नं खः । वय्कलं २०३२ सालय् दकलय् न्हापां प्रज्ञा भवनय् म्ये हालादिल, अथे हे २०३९ निसें बासुरी पुइगु ज्या नं यानादिल । वय्कलं ‘पःखाः’, ‘पटाचारा’, ‘थः कतः’, ‘ग्यानापुगु स्टाइल’, ‘कृषा गौतमि’, ‘कर्म’, ‘जामनः गुभाजु’ आदि संकिपाय् पाश्र्व संगीत बियादीगु दु । नेपाल टेलिभिजनं प्रसारीत टेली फिल्म ‘सिरीमान सिरिमति’, ‘सम्झौता’य् संगीत बियादीगु दु । अथे हे ‘थः कतः’, ‘ग्यापुगु स्टाइल’, ‘कृषा गौतमि’, ‘जामनः गुभाजु’, ‘स्वय्नगु’ आदि संकिपाया डविंगय् सः बियादीगु दु ।वय्कलं ने.सं. १११९ स प्यक्वःगु अन्तर क्याम्पस म्ये कासाय् संगीत संयोजनय् लुँयागु तक्मा कयादिल । ने.सं.११२० स बेष्ट मेकअप अवार्ड, अथे हे पेज थ्री सर्वाेकृष्ट म्यूजिक अवार्ड, सर्वाेकृष्ट म्यूजिक भिडियो सम्पादक नं जुयादीगु दु ।
ब्रम्हशेखर बज्राचार्य तानसेनय् च्वनाः प्याखं हुलेगु लिसें भजन कीर्तनय् थःत पानाझाःम्ह सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०५३ कछलागाः चःह्रे, आइतबार (बालाचःह्रे)खुन्हु पाल्पा तानसेनया भिन्द्यःत्वालय् जूगु खः । थ्वय्कः अबु ज्योतिशेखर बज्राचार्य व मां कुमारी बज्राचार्यया माहिलाम्ह काय् खः । थ्वय्कःया निम्ह काय्पिं दु ।
थ्वय्कः झिंस्वदँति दुबलय् निसें हे म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगुली नुगः क्वसाःम्ह खः । वय्कलं नेवाःम्येलिसें थीथी भाय्या म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगु यानादीगु खः । अन सापारुया इलय् जुइगु ज्याझ्वलय् वय्कः न्ह्यःने खनेदया हे च्वनी । वि.सं. २००८ पाखे छन्हु प्याखं हुलाः न्हाप लाकादीम्ह थ्वय्कःया प्रतिभा खनाः तोरण समशेर राणां थः नापं येँय् ब्वनाहल । अले शास्त्रीय संगीत सयेकेगु ह्वःताः नं चूलात । वि.सं. २०१३ सालय् जुजु महेन्द्रया राज्याभिषेकया इलय् प्याखं हुलाः न्हाप जुयादिल । अले जुजुया यःम्ह जुयाः जुजु महेन्द्रलिसें देय्न्यंक चाःहिलाः थःगु प्रतिभा क्यनाजुल । वि.सं. २०१६ सालं वय्कःया चीखागु छेँ खनाः जुजु महेन्द्रं न्हूगु छेँ दनेत गाक्कं ध्यबा बिल ।
लिपा जुजु मदये धुंकाः थःगु छेँसं लिहां वयाः अबुया सल्लाहकथं गुर्जु जुयाः कर्मकाण्डया ज्या न्ह्याकादिल । थ्व ज्यालिसें वय्कलं अन भजन संरक्षण यायेत तानसेन भजन संरक्षण समिति नीस्वना दिल । अले सन्चबारपतिकं व थीथी नखःचखःबलय् भजनकीर्तन यायेगु ज्या न्ह्याकादिल । तबला थायेगु, भजन स्वयेगु, स्यनेगु, हालेगु, सांगीतिक ज्याझ्वः ययोगु यानादिल । थ्वय्कः जातं बौद्ध खःसां फुक्क धर्मय् भेदभाव मतःसें म्ये रचनालिसें हालेगु यानादीम्ह खः ।
थःगु प्रतिभां अनया मनूतय्त चिनातये फुम्ह थ्वय्कलं आपालं थासय् योगदान यानादिल । धार्मिक, साहित्य, संस्कृति संरक्षण व समाज विकासया ज्याय् थ्वय्कःया देन नालेबहः जू । थजाःगु हे ज्याय् थःत पानाझाःम्ह सदां ल्याय्म्हम्ह थें अग्रसर जुयाच्वनीम्ह थ्वय्कःया पलाः छन्हु दित । धार्मिक भजन कीर्तनलिसें समाज सेवाया ज्याय् मदिक्क थःत पानाझाःम्ह थ्वय्कः ८९ दँ दुबलय् उसाँय् मदया वल । चिकुलाया इलय् निमोनिया जुयाः युनाइटेड मिसन अस्पताल वनेमाल । अले थ्व हे ल्वय्या हुनिं वय्कः ने.सं. ११४० सिल्लाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु मदुगु खः ।