अबु बाबुकाजी महर्जन व मां प्राणमाया महर्जनया कोखं वि.सं. २०२० य् किपूया भाजंगालय् म्येहालामि मिना महर्जनया जन्म जूगु खः । वय्कः २०३६÷३७ निसें गायन ख्यलय् मदिक्क सक्रिय जुयाच्वनादीगु दु । वय्कलं म्ये हालेगु लिसें चिहाः संकिपा, म्यूजिक भिडियोय् थःगु अभिनय कला नं न्ह्यब्वया दीगु दु । वय्कलं दयेकूगु म्यूजिक भिडियो ‘करुणां भय्ब्यूगु’, ‘मांया यःम्ह म्हयाय्मचा’ तसकं लोकंह्वाः । इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया ज्यासना पुचलय् आवद्ध वय्कः ज्ञानमाला भजनय् नं सक्रिय जुयादी ।
मिरा राणा छम्ह लोकंह्वाःम्ह लय्चिनामिलिसें म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०७१ कौलाथ्वः दसमि, बुधबारखुन्हु येँया कमलपुखुली जूगु खः । थ्वय्कःया अबु पं. शम्भुप्रसाद मिश्र व मां निर्मला मिश्र खः ।
थ्वय्कःया अबु संगीत प्रविण, तबलालिसें संगीतया ज्ञाता खः । छेँय् अबुं म्येपिन्त संगीत स्यनाच्वनीबलय् थ्वय्कःया नुगः उखे सालीगु । थ्व हुनिं वय्कःयात संगीतया ख्यलय् सालाहल । वि.सं. २०२२ सालय् झिंप्यदँति दुबलय् हे थ्वय्कलं रेडियो नेपालया छगू प्रतियोगिताय् म्ये हालादीगु खः । उगु प्रतियोगिताय् सिरपाः त्याके मखंसां सः बांलाःगुलिं थ्वय्कलं स्वर परीक्षा हे मबिसें म्ये हालेगु ह्वःताः चूलाःगु खः । लिपा वि.सं. २०२८ सालं जूगु प्रतियोगिताय् गायनय् न्हाप लाकादिल । थ्वय्कलं हालादीगु आपालं म्येत लोकंह्वाः । उकी मध्यय् ‘मखमली चोली चाँहिदैन’, ‘मेरो पाउमा आज कोही पाउजू बाँध’ खः ।
शास्त्रीय संगीतया नं ज्ञान दुम्ह थ्वय्कलं भारतया इलाहाबादं संगीत विशारद यानादीगु खः । वसिबें न्ह्यः येँया संगीत महाविद्यालयपाखें नं संगीत सयेकादीगु खः । थ्वय्कलं विदेशय् च्वनाः संगीत स्यनेज्या नं न्ह्याका च्वनादीगु दु । आधुनिक, लोक, भजन व थीथी विधाय् थीथी भाषाभाषी लिसें संकिपाय् तकं म्ये हालादीगु दु । लिसें थ्वय्कलं विदेशी भाषाया नं म्येत हालादीगु दु । थ्वय्कलं भिंmन्हय्सः स्वयां मल्याक म्ये हाला दीधुंकल । वि.सं. २०२८ सालय् संकिपा ‘मनको बाँध’य् छपु पाश्चात्य शैलीया म्ये ‘यो मात चढेको रातमा’ हालादीगु दु । थ्व हे म्ये हालेधुंका थ्वय्कःयात नेपाःया न्हापांम्ह क्याब्रे म्येहालामि अले न्हापांम्ह मिसा पप म्ये हालामि धकाः धायेगु यात । थ्वय्कलं हे दकलय् न्हापां दबुली पाश्चात्य शैलीया म्ये हाहां प्याखं नं हुलेगु यानादीगु खः ।
थ्वय्कलं न्हापा नेपालभाषाया म्ये प्रतियोगिताय् ब्वति कयाः न्हाप सिरपाः नं त्याकादीगु दु । नेवाः संगीत ख्यलय् नं थ्वय्कलं आधुनिक, भजन जक मखु दकलय् न्हापां पाश्चात्य शैलीया नेवाः म्ये हालादीगु दु । ने.सं. १०९६ स ‘झीगु सः’ पाखें ग्वसाः ग्वःगु निक्वःगु म्ये नखः ज्याझ्वः याःबलय् थ्वय्कलं अज्यागु म्ये हालादीगु खः । उबलय् तसकं लोकंह्वाःगु थुगु म्ये खः ‘म्ये छपु हाले थें प्याखं छकः हुले थें ।’ थुगु म्येया च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ खःसा लसय् हनादीम्ह गणेश परियार खः । थ्वय्कलं आपालं नेवाः म्येत हालादीगु सीदुसां पिदनाच्वंगु धाःसा खुपु न्हय्पुति हे जक दु । वय्कलं हालादीगु नेवाःम्ये थुकथं दु– ‘का न्हैं मंैचा मंसीर मैनासं’ (सत्यनारायण राजभण्डारीलिसें), ‘ल्हाः ज्वनाः साले मते’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), क्वलं बुइ मखुत यःमां’ (तारादेबीलिसें, च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘अतृप्त लोकय् धनजन माया’ (लय् कृष्णमान डंगोल), ‘सतिनाः जिनापं च्वंसा’ (प्रकाश श्रेष्ठलिसें, च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी), ‘गुलि न्ह्यैपु फय् थ्व वःगु’ (प्रकाश श्रेष्ठलिसें, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी)
वि.सं. २०२८ सालं थ्वय्कःया उदयजंग राणालिसें इहिपाः जूगु खः । थ्वय्कःपिनि निम्हकाय् दु । रेडियो नेपालय् वि.सं. २०३५ सालंनिसें सुइछदँतक्क जागिर नयाः अवकास कयादीगु खः । थ्वय्कलं आपालं मान सम्मान व पदवीत कयादीगु दु ।
मुक्ति शाक्य नेपाःया तसकं लोकंह्वाःम्ह रक संगीतकःमि जुयादी । येँ महानगरपालिका वडा ल्याः २१ ज्याःबहालय् ने.सं. १०७९ दिल्लाथ्वः पारु, मंगलबारखुन्हु जन्म जुयादीम्ह वय्कः मां पुनमाया शाक्य व अबु भाजुरत्न शाक्यया चीधिम्ह काय् खः । वय्कलं मचांनिसें दाजु व दाजुया पासापिंलिसे संगत यायां गितार थाये सयेकादीगु खः । वय्कलं ब्लूज व हार्डरक सङ्गीत शैलियात खस नेपाली व नेवाः भाय्या म्येय् छ्यलाः न्हूगु सवाः न्ह्यब्वया दीगु दु । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें बीकम तक ब्वनादीम्ह भाजु मुक्ति शाक्य सरकारी लाइसेन्स दुम्ह टुरिष्ट गाइड नं खः । वय्कलं भिंmनिदँ तक स्पेनिस भाय्या गाइड जुयाः विदेशीतय्त नेपाःया थीथी थाय्या विशेषता कँकं चाःहीका दीगु दु । भाजु मुक्ति शाक्यं इस्वी सन् १९८२ पाखे थःलिसें पासापिं राजु शाक्य, सुदेश श्रेष्ठ व भानुमान जोशीनाप जानाः दि एलिगेन्स (त्जभ भ्भिनबलअभ० नांगु सांगीतिक पुचः नीस्वनाः थःगु संगीत सिर्जना न्ह्याकादिल । थ्व पुचलं राष्ट्रिय सभागृहया दबुलिइ तःक्वः संगीत न्ह्यब्वःगु खः । सन् १९८७ पाखे वय्कलं स्पेनय् ब्लुज संगीत ब्वनाः सयेकाः अनया सांगीतिक पुचःनाप व्यावसायिक रुपं ज्या यानादिल । नेपाः लिहां झायाः छुं दँ टुरिष्ट गाइडया ज्या यायेधुंकाः वय्कलं द रिभाइभल नांगु सांगीतिक पुचः नीस्वनाः ज्या न्ह्याकादिल । थ्व द रिभाइभल पुचलं हे नेपालय् दकलय् न्हापां सितिकं रक कन्सर्त याःगु खः । छुं दँ लिपा पुचःया पासापिं विदेश वंगु व उखेथुखे जूगुलिं भाजु मुक्ति शाक्यं सन् १९९५ पाखे ‘मुक्ति एण्ड रिभाइभल’ नांया पुचः नीस्वनाः मदिक्क थःगु हे सङ्गीत सिर्जनाया ज्या न्ह्याका च्वनादीगु दु । थुगु पुचलय् थौंकन्हय् म्येहालामि व गितार थाइम्ह भाजु मुक्ति शाक्य खःसा बेस गितार भाजु रोशन ताम्राकार, म्येम्ह गितार थाइम्ह भाजु सुनित कंसाकार व द्रम थाइम्ह निखिल तुलाधर जुयादी ।
पुचः नीस्वनाः न्हुन्हूगु संगीत सिर्जना यानाः न्यादँतक थाय्थासय् कन्सर्ट न्ह्याकेधुंकाः दकलय् न्हापांगु एल्बम सन् २००० य् ‘कलंकिको जाम’ पिदन । स्वदँ लिपा ‘बुझाइ देउ’ नांया एल्बम पिदन । सन् २००७ या ‘देख्दै छु म’ थुगु पुचःया स्वंगूगु एल्बम जुलसा सन् २०१२ स ‘सँधैभरि’ प्यंगूगु एल्बम खः । थ्व पुचःया दकलय् लिपांगु एल्बम सन् २०१९ या ‘स्वतन्त्र’ खः ।
थुगु पुचःयात सन् २००८ या हित्स एफ एम म्यूजिक एवार्डकथं दकलय् बांलाःगु रक संगीत सिर्जना (जब म सम्झन्छु), दकलय् बांलाःगु सः (जब म सम्झन्छु), दकलय् बांलाःगु पुचः प्रस्तुुति, व दँया पप रक एल्बम (देख्दै छु म) यानाः प्यंगू सिरपालं छाय्प्यूगु दु । अथे हे सन् २०१३ य् हित्स एफ एमपाखें दकलय् बांलाःगु लय् चिना, दकलय् बांलाःगु सः व दँया पप रक एल्बम (सँधैभरि) या स्वंगू सिरपाः त्याकूगु दु ।
मुक्ति एण्ड रिभाइभल पुचलं देसय् दुने जकमखु भारतया सिक्किम, सिलंग, संयुक्त राज्य अमेरिका, संयुक्त अधिराज्य, अष्टे«लिया, डेनमार्क, दुबइ, जापान, स्वीडेन, नर्वे, हंगकंग आदि देसय् थःगु संगीत न्ह्यब्वये धुंकूगु दु ।
मेलवादेबी मानन्धर गुरुङ्ग नेवाः व खस संगीत ख्यःया न्हापांम्ह मिसा म्येहालामि व लय्चिनामि खः । थ्वय्कःया जन्म वि.सं. १९५९ सालय् ओखलढुंगाया रुम्जातारय् जूगु खः । थ्वय्कः अबु ज्ञानबहादुर लामिछाने गुरुङ्ग व मां सप्तदेबी गुरुङ्गया न्हापांम्ह म्ह्याय् खः । थ्वय्कःया इहिपाः येँया तबलावादक वस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसें जूगु खः । थ्वय्कःपिनि निम्ह काय् व निम्ह म्ह्याय् दुसां लिपा निम्ह म्ह्याय्पिं जक ल्यन ।
अद्वितीय व प्रकृतिया वरदानकथं सः दुम्ह थ्वय्कः न्यादँति दुबलय् येँ चन्द्र शम्शेरया दरबारय् दुहां वने धुंकाः सांगीतिक जीवन न्ह्याःगु खः । दरबारय् जुइगु सांगीतिक ज्याझ्वःलिसें उस्ताद डुण्डे खाँ, बालाप्रसाद शर्मा व गणपत गुरुपिनिगु ग्वहालिं वय्कःया सः झन् थिनावःगु जक मखु शास्त्रीय संगीतय् नं दख्खल दत । थ्वय्कःया वास्तविक नां सुनमाया खःसा दरबार थ्यनेधुंकाः तिनि मेलवा नामं म्हस्यूगु खः । सःया हुनिं दरबारय् प्रधानमन्त्रीया यःम्ह जुयाः महिताःतय् षडयन्त्रं यानाः छन्हु थःगु सः तंकेमाल । न्ह्याक्व उपचार यानाः नं वय्कःया सः न्हापा थें मजूसां अय् नं कम धाःसा मजू ।
थ्वय्कःया दरबारदुने हे वस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसें यःत्यः जुल । लिपा चन्द्र शम्शेरया नं यःम्ह थ्वय्कः भगतकृष्णया स्वम्हम्ह तिरिकथं बिजेश्वरी च्वं झाल । थः भातःलिसेया कचवं व दरबारया ग्याःचिकुपहलं छन्हु थ्वय्कः नेपाः त्वःताः वि.सं. २०८५ पाखे भारतया कलकत्ताय् च्वं झाल । थ्वय्कः सिबें न्ह्यः भारतीय बंगाली मिसातय्सं जक नेवाः व खसभाय्या म्येत हालातःगु खः । थ्वय्कलं वि.सं. १९९० सालपाखे थःगु म्येत डिस्क रेकर्ड भरे यानाः नेपाःया नेवाः व खस संगीत ख्यःया न्हापांम्ह मिसा म्येहालामि जुयादिल, लिसें लय् तःम्ह न्हापांम्ह मिसा जुयादिल । थ्वय्कःया म्ये दुथ्याःगु डिस्कत लोकंह्वानाः साप हे चुल ।
वि.सं. १९९० या तःभुखाय्यात कयाः हालादीगु म्ये ‘भूकम्प त्रास बियेमते नाथ, थथेनं जिमित हायेके गात’ नेपाःया हे न्हापांगु भुखाय् सम्बन्धी म्ये खः । थ्व म्ये डिस्क रेकर्डय् व मिसा सलय् न्हापांगु नेवाःभाय्या म्ये नं खः । थुगु म्येया च्वमि सिद्धिरत्न खःसा लसय् हनादीम्ह डम्बरमान खः । थ्व बाहेक नं वय्कःया मेगु नेवाःम्ये नं डिस्क रेकर्डय् दु धैगु न्यनेदु । थ्वय्कलं नेवाः, खस भाषाय् जक मखु हिन्दी व बंगाली भाषाया नं म्ये हालादीगु दु । थ्वय्कःया खस म्ये ‘सवारी मेरो रेलैमा’ व ‘न घरलाई घर कहिन्छ’ लिसें दक्वं म्येत उतिकं हे लोकंह्वाः ।
दुरुत्वंम्ह मचालिसें भारतय् वंम्ह थ्वय्कलं न्हूगु जीवन हनेया निंतिं थःगु नां तक्कं सुलभा देवी धकाः हिलादीगु खः । जीवन हनेगु व थः निम्ह म्ह्याय्पिं ब्वलंकेया निंतिं थासंथासय् संगीत स्यनेगु ज्या यानादिल । अन हे च्वनाः दुपिं निम्ह म्ह्याय्पिनिगु इहिपाः नं यानाबिल । अले कलकत्ताय् थः याकःचा जीवन हनादिल । थीथी थासय् जुइगु संगीत सम्मेलन व साभाय् ब्वति कयाः थ्वय्कलं न्यय्गुलिं मल्याक मानसम्मान काःगु जक मखु ‘ठुमरीकी रानी’ या पदवी नं कयादीगु दु । थ्व हे झ्वलय् वि.सं. २००६ सालय् छन्हु जा थुइगु झ्वलय् स्टोभ मुयाः थ्वय्कःया जीवन अन्त्य जुल । वय्कः मदयेधुंकाः वयकःया इच्छाकथं वय्कःया संगीतलिसें स्वापू दुगु फुक्क मानपदवी, डिस्क रेकर्ड व बाजंत छ्वयेका छ्वःगुलिं थौं वय्कःया बारे यक्व खँ झीसं सीके मफुत ।
वि.सं. २०१२ सालय् येँया भिंद्यःत्वालय् अबु शंकरमान मल्ल व मां चन्द्रमाया मल्लया कोखं गायक श्याम मल्लया जन्म जूगु खः । वय्कलं नेवाः व खस नेपाली निगुलिं भासं म्ये हालादीगु दु । थौंकन्हय् वय्कः नेवाः भजनय् लगे जुया च्वनादीगु दु ।
संजीप प्रधान नेपाःया संगीत ख्यलय् छम्ह अतिकं लोकंह्वाःम्ह म्ये च्वमि, लय्चिनामि व म्येहालामिकथं म्हस्यू । थ्वय्कःया जन्म येँय् ने.सं. १०९४ तछलाथ्वः दुतिया, बसुबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया अबु गणेशभक्त प्रधान व मां लोकेश्वरी प्रधान खः । थ्वय्कःया इहिपाः ने.सं. ११२२ पाखे म्येहालामि शरिष्मा अमात्यलिसे जूगु खः । थ्वय्कःया अबु नं छम्ह म्येहालामि खः । अथे जुयाः नं थ्वय्कःयात संगीत ख्यलय् वयेत हःपाः जूवंगु जुल । जुद्धोदय पब्लिक हाईस्कूलं एस.एल.सि. क्वचायेकाः पब्लिक युथ क्याम्पसय् ब्वनाच्वंबलय् हे म्ये हालेगु न्ह्याकादीगु खः । थ्वय्कः वि.सं. २०४८ सालपाखे रामप्रसाद मानन्धरया ‘छंगु बांलाःगु ख्वाः’ म्ये हालाः दबुली दं झाःम्ह खः । थ्वय्कः ‘लुमन्ति’, ‘तिकिझ्याः’, ‘छलिसें तापायेवं’, ‘कुलिचिना’, ‘छगू देय्या लाय्कू’, ‘जिगु ह्वगंगु सुरुवाः’ खुचाः म्येचाः पिथनाः थःत नेपालभाषाया पप म्येहालामिकथं म्हसीका बियादीम्ह खः । थ्वय्कःया आपालं म्येत लोकंह्वाः । उकी मध्यय् ‘पुन्हिया जः थें झलमल छंगु ख्वाः’, ‘वा वःगु स्व रे’, ‘मोहनि वल स्वन्ति वल’, ‘जिमिथाय् यलय् चाःह्यू वःसा’ खः ।थ्वय्कलं थःम्हं हे म्ये च्वयेगु, लसय् हनेगु व थःम्हं हे हालेगु यानादी । थ्वय्कःया न्हापांगु खस म्ये वि.सं. २०४८ सालपाखे हालादीगु ‘मेरो प्रीत मेरो प्रिय’ खः । खस पप म्ये ख्यलय् नं छगू इलय् थ्वय्कः तसकं लोकह्वाःम्ह म्येहालामि खः । आधुनिक पप म्ये जूसां थ्वय्कःया म्ये लोक शैलीया जुइगुलिं यक्व लोकंह्वाः । थ्वय्कःया लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय् ‘सिरिमा सिरि बतास चल्यो’, ‘नशाभित्र नशा सरी’, ‘सानै छँदा’, ‘देउरालीको चौतारीमा’, ‘उडी जाने रुमाल फरर’ खः । थ्वय्कःया खस भाय्या नं खुचाःति म्येचाः पिदंगु दु ।
वि.सं. २०५४ सालय् नेपालभाषाया दकलय् बांलाःम्ह म्येहालामिया सिरपालं छाय्पिया तःम्ह मेमेगु नं आपालं सिरपाः, मान सम्मानत कयादीम्ह थ्वय्कलं स्वसःपुं मल्याक म्ये हाला दीधुंकल । थ्वय्क थौंकन्हय् अमेरिकाय् च्वनाः नं संगीत सिर्जना याना च्वनादीगु दु ।
म्येहालामि सज्जु मानन्धरया जन्म ने.सं. १०९६ थिंलागाः एकादसि, आइतबारखुन्हु कालिमातिइ जूगु खः । वय्कःया धात्थेंगु नां धाःसा सजेश मानन्धर खः । वय्कःया अबु दिल बहादुर मानन्धर व मां गणेशदेबी मानन्धर खः । ने.सं. १११८ स वय्कलं ‘सबैलाई छोडेर’ नांगु म्ये रेकर्ड यानाः म्येहालामिकथं दकलय् न्हापां पिलू झाःगु खः । थुगु म्ये वय्कःया न्हापांगु एल्बम ‘रागिनी १’स दुथ्याना च्वंगु दु । वय्कःया निगूगु एल्बमकथं ने.सं. ११३० स ‘रागिनी २’ पिदंगु जुल । अले ने.सं. ११४२ दँय् ‘छन्त नापलाय् सातकि’ नेपालभाषाया म्येमुना पिथनादीगु खः । थुकी ‘सुथय् लुमन्ति छन्त न्हिनय् लुमन्ति छन्त’, मत्यवं जिं मां छन्त तंका’, ‘ख्वाः छंगु गुलि बांलाः’ लिसेंया खुपु म्ये दुथ्याः । वय्कःया आःतक नेपालभाषाया न्हय्पु म्ये व खस नेपाली भाय्या छपु म्येया म्यूजिक भिडियो नं पिदनेधुंकूगु दुसा खस नेपाली भाय्या १२ व नेपालभाषाया ७ पु यानाः ब्याक्क १९ पु म्ये रिकर्ड जुइधुंकूगु दु । वय्कः थुगु ख्यलय् वयेत थः हे दाजु डा. राजु मानन्धरया तःधंगु हःपाः दुगु धकाः वय्कलं कयादी ।
अंग्रेजिइ बिषयस स्नातकोत्तर तह पूवंकादीम्ह वय्कः थौंकन्हय् न्यू होराइजन बोर्डिङ्ग स्कुलया प्रिन्सिपल जुयाः ज्या याना च्वनादीगु दु । वय्कःया ज्याखँयात लुमंकाः चस्वांद्वँ मानन्धर सनाःगू खलःपाखें ने.सं. ११३७ स ‘पूर्णहीरा हनापौ’ लःल्हानाः हनेज्या याःगु दु ।
सत्यनारायण मानन्धर
सत्यनारायण मानन्धर म्येच्वमि, लय्चिनामिलिसें छम्ह बांलाःम्ह म्ये हालामि खः । थ्वय्कःया जन्म ख्वपया तःमारि त्वालय् ने.सं. १०८६ चौलागाः चःह्रे, मंगलबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कः अबु लक्ष्मीनारायण मानन्धर व मां श्यामावती मानन्धरया तःधिम्ह काय् खः । थ्वय्कःया इहिपाः ने.सं. ११०९ तछलागाः द्वादसि, सुक्रबारखुन्हु रजनीनापं जूगु खःसा थ्वय्कःपिनि छम्ह काय् व छम्ह म्ह्याय् दु ।
छेँय् अबु नं प्याखंम्वःलिसें संगीतप्रेमी जूगुलिं थ्वय्कः नं मचा इलंनिसें संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह खः । थ्वय्कलं छेँय् हे च्वना विश्व कायष्ठपाखें संगीत सयेकादीगु खःसा लिपा संगीत प्रविण श्रीराम आचार्यपाखें पूवंक संगीत शिक्षा कयादीगु खः ।
झिगू तगिमय् ब्वनेकुथी ब्वनाच्वंगु इलय् हे थःम्हं संगीत तयाः म्ये हालादीम्ह थ्वय्कःया न्हापांगु म्ये ‘छन्त स्वस्वं छ बांलानाः न्हिले मास्ते वल’ खः । तर थ्वय्कलं दकलय् न्हापां हालादीगु म्ये च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ व द्वारिकालाल जोशीया लसय् ‘भ्यगतय् ह्वःगु नलाःस्वां नं’ खः । थुगु म्ये ने.सं. ११०७ स पिदंगु ‘मन छकः याउँक दिके’ म्येचालय् दुथ्याः । ने.सं. ११०८ पाखे येँया थँहितिइ च्वंगु नेपाल मैत्री अध्ययन मण्डलया नीन्यादँ बुन्हिया लसताय् जूगु नेपालभाषा म्ये धेंधेंबल्लाःसं ब्वति कयाः थ्वय्कलं हालादीगु म्ये ‘अथें अथें छुं छु मखु थें’ उगु हे मण्डलं ने.सं. ११०८ स पिथंगु म्येचाः ‘बांबांलाःगु म्ये’ स दुथ्याः ।
छगू इलय् मल्ल जुजुपिन्सं च्वयातःगु अले योगेशराजया लसय् प्यपु म्ये हालाः थ्वय्कः आपालं लोकंह्वाःगु खः । म्येग्वः व लसय् आपालं ध्यान तयादीम्ह थ्वय्कःया आःतक्क सुइपुं मल्याक म्ये पिदने धुंकूगु दुसा पिदनेगु नं ल्यं दनि । थ्वय्कलं थःम्हं हे लसय् हनादीगु म्ये च्यापुति दु । उकी मध्यय् शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशीजुयात अभिनन्दन याःबलय् थ्वय्कलं लसय् हनादीगु म्ये न्ह्यब्वःगु खः ।
थ्वय्कलं हालादीगु म्येया म्यूजिक भिडियो दकलय् न्हापां ‘मतिना स्वां’स पिदंगु खः, आःतक प्यपु पिदने धुंकूगु दु । उकी मध्यय् दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसाय् न्ह्यू बज्राचार्यं लसय् हनादीगु ‘न्यय्न्यापाः झ्याःया दरबार’ यूट्यूबय् तकसं लोकंह्वाना च्वंगु दु । वय्कलं ने.सं. १११८ दँपाखे रेडियो नेपालं स्वर परीक्षा ताःलाका दीगु खः । अन छुं खस भाय्या म्येलिसें ‘जिगु देश छ यः’ दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसाय् द्वारिकालाल जोशीया लसय् नं रेकर्ड यानादीगु खः । गुगु म्ये तसकं लोकंह्वाः । नेवाः एफ.एम.या इतिहासय् दकलय् न्हापां थ्वःगु म्ये नं थ्व हे खः ।
च्याचालं मल्याक नेवाः म्येचालय् म्ये हालादीम्ह थ्वय्कलं थःम्ह हे ‘सः सत्यनारायणया’ व खस भाषाया ‘बिरानीमा’ म्येचाः पिथनादीगु दु । थःम्ह हे च्वयाः लसय् हनाः हालादीगु खस भाय्या म्ये ‘केही पाउने आशमा केही गुमाउने त्रासमा’ खः । वय्कःया आःतक पिदंगु मेमेगु म्येचाःत थुकथं दु– ‘लसय् हंगु विरोध’ (ने.सं. १११६), ‘मय्जुलानिझ्याः’ (ने.सं.१११९), ‘जः मालाच्वंगु सः’ (ने.सं.११२०), ‘छतिकि’ (ने.सं. ११२०), ‘हाकनं छक्वः’ (ने.सं.११२१) । थ्वय्कलं ‘सत्यन्’ या नामं म्येय् संगीत नं तयेगु यानादी ।
थःगु लजगाया हुनिं संगीत ख्यलय् यक्व ई बी मफुम्ह थ्वय्कः भक्तपुर एफ.एम.या छम्ह संचालक नं खः । थ्वयकःपिन्सं ने.सं. ११३४ पाखेनिसें थः अबुया नामं अक्षयकोष तयाः भ्यलुख्यःया आदर्श आजाद उच्च मा.वि.स एस.ई.ई. तगिमय् दकलय् अप्वः ल्याः हःपिं निम्ह ब्वनामिपिन्त सिरपाः बीगु यानादीगु दु ।
गायक सत्यनारायण राजभण्डारीया जन्म वि.सं. २००९ सालय् अबु लक्ष्मीप्रसाद राजभण्डारी व मां मि।ी राजभण्डारीया कोखं जूगु खः । २०२२ सालं निसें म्ये हालेगु सुरु यानादीम्ह वय्कः व जुजुकाजी रंजीतया ज्वः तसकं लोकंह्वाः । नेपालभाषा भाषिक आन्दोलनया झ्वलय् वय्कलं संगीत ख्यलं तःधंगु योगदान यानादीगु दु । ‘स्वःलिसे स्वये मगाः, हिसि दुम्ह मय्जु’ वय्कःया तसकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । नेवाः म्येया ख्यलय् ल्वःमंके मफइम्ह वय्कलं खस नेपाली म्ये नं हालादीगु दु ।
सपनाश्री नेपाली संगीत ख्यलय् छम्ह लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०९१ (वि.सं. २०२८जेठ)य् येँया महाबू (महाबौद्ध) त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कःया अबु मदन परियार.खः ।
नेवाःतय् त्वालय् जन्म जूम्ह व ब्वलंम्ह जुयाः थ्वय्कःयात नेवाः भाय् ल्हायेत थाकु मजू । अथे जुयाः मचा इलंनिसें हे नेवाः दबुली थ्वय्कलं म्ये हालादीगु खः । थ्वय्कःया अबु छम्ह लोकंह्वाःम्ह संगीतया ज्ञाता जूगुलिं नं संगीत ख्यलय् वयेत थाकु मजुल । थ्वय्कलं न्यादँति दुबलय् ब्वनेकुथि वनेन्ह्यः हे रेडियो नेपालय् मचाम्ये रेकर्ड यानादीगु खः । थ्वय्कलं थःगु ज्वः मदुगु सलं नेवाःभाय्या सलंसःपु म्ये हालादीगु दु । थ्वय्कलं हालादीगु म्ये फुक्क धै थें लोकंह्वाः । गथेकि स्वय्म्भुराज शाक्यलिसेंया ‘ओ प्रिय लिफः स्वयाः’, ‘थौं सुथय् न्ह्यलं दनाः’, ‘सिरि सिरि फसं जितः’ । उकी मध्यय् नं ‘स्वयेगु मन जुल रे’ म्ये ला नेवाः भाय् मथूपिं गैर नेवाःतय्त नं उतिकं हे यःगु म्ये खः । लोक, आधुनिक, भजन फुक्क कथंया म्ये हालादीम्ह थ्वय्कलं आपालं म्येचालय् थःगु सलं छाय्पिया दीगु दु ।
थ्वय्कः मचाल्यासेबलय् हालादीगु आपालं नेवाः लोक म्येत दु । थ्वय्कःया म्ये दुथ्याःगु न्हापांगु म्येचाः ‘नेपालभाषा लोक म्ये १’ खः । थ्वय्कःया सलय् स्वपु म्ये दुथ्याःगु थुगु म्येचाः ने.सं. ११०४ स पिदंगु खः । नेपालभाषाया आपालं म्येचालय् थ्वय्कःया म्येत दुथ्याना च्वंगु दु । थ्वय्कलं नेपालभाषाया तसकं लोकंह्वाःगु म्येहना प्याखं ‘निमन्त्रणा’ य् नं म्ये हालादीगु खः ।
मचाल्यासेया इलय् उत्तमलाल श्रेष्ठं च्वयादीगु व द्वारिकालाल जोशिं लसय् हनादीगु ‘सागर भरी जून तारा, जूनभित्र तिमी’ हालेवं संगीत ख्यलय् लोकंह्वाःम्ह खः । थ्वय्कलं मेगु म्ये ‘हेरेको तिमीलाई आँखाले होईन’ हालेधुंकाः छम्ह बांलाःम्ह म्येहालामिकथं संगीत ख्यलय् झन् बय्बय् जुल । थ्वय्कलं नेवाः, खस, भोजपुरी भाषाय् नं म्ये हालादीगु दु । आपालं संकिपाय् नं म्ये हालादीगु दु । संकिपाया म्ये हालेगु झ्वलय् हे थ्वय्कःया नां सपना परियारं सपनाश्री जूवंगु खः । गुगु नां नेपाःया संगीत ख्यलय् ल्वःमनी मखुगु नां जुयाब्यूगु दु ।
थ्वय्कलं थीथी बिधाय् निद्वलं मल्याक म्ये हालादी धुंकल । मचाबलय् निसें हे म्ये हालाः थीथी मानसम्मान पदविं छाय्पी धुंकूम्ह थ्वय्कः थौंकन्हय् न्यूयोर्कय् च्वनादी । थ्वय्कलं बिमल बुढाथोकीनाप निब्याहाः यानादीगु खः । थ्वय्कःया स्वम्ह म्ह्याय्पिं दु । विदेशय् च्वनाः नं संगीत साधनारत जुया च्वनादीम्ह थ्वय्कलं थःगु यइपुगु सलं म्ये हालाः हे थःगु व मस्तय्गु भविष्यया निंतिंं न्ह्यज्याना च्वनादीगु दु ।