म्येच्वमि मंगल महर्जन अबु हाकु महर्जन व मां बेटीमाया महर्जनया कोखं ने.सं. १०९४ गुंलाथ्वः खस्थि, बुधबारखुन्हु यल महानगरपालिका छाय्बहालय् जन्म जुयादीम्ह खः । लजगालं कानून व्यवसायी महर्जनं ‘स्वःसा छं स्वल धाल’, ‘स्वां थें बिचाः यानाः’, ‘हिसि दुम्ह न्यासे चाःम्ह’, ‘जिमि अजाअजिया भिंजंक्व’, ‘नाप लायेगु मन जुल’ थें ज्याःगु नेपालभाषाया म्ये च्वयादीगु दु ।
भाषिक आन्दोलनया छम्ह न्ह्यलुवाःकथं नं म्हस्यूम्ह वय्कः ज्यापु समाज यलया पुलांम्ह नायः, नेपालमण्डल टेलिभिजनया संस्थापक कार्यसमिति दुजः नं खः ।
न्हापांम्ह नेवाः आइडल जुयादीम्ह म्येहालामि मंजिल शाक्य यल महानगरपालिका वडा १२, हःखा त्वालय् अबु दयाराज शाक्य व मां चन्द्रमाया शाक्यया कोखं ने.सं. ११०० कछलागाः तृतियाखुन्हु जन्म जूगु खः । वय्कलं रेडियो नेपाल एफ.एम.पाखें प्रशारण जुइगु भिंतुना सच्छिया ग्वसालय् जूगु ‘जि नं म्ये हालेसः’ कासाय् ल्यू सिरपाः त्याकादीगु खः । बुद्ध शान्त पार्कया ग्वसालय् जूगु बुद्ध भजन कासाय् ल्यू सिरपाः त्याकादीम्ह वय्कः नेवाः परम्परागत दाफा भजनय् नं दख्खल
दुम्ह खः ।
वय्कलं ‘मुसुमुसु न्हिला वःम्ह’, ‘ज्यू ज्यान प्राण सकतां’, बुद्ध भजन ‘सकल मानवपिन्त’ म्येय् नं थःगु सः बियादीगु दु । अथेहे वय्कलं ‘जिगु लसता छ हे’ म्यूजिक भिडियो व नेपालभाषाया संकिपा ‘आस्कुति’इ सह–निर्देशन नं यानादीगु दु । म्येहालामिपिन्त हःपाः व नेपालभाषाया संगीतख्यः तब्या जुइकथं नेपालभाषाया काराओके ट्राय्क दयेकेगु ज्याय् नं मंजिल शाक्य समर्पित जुयाः ज्या यानाच्वनादीम्ह खः ।
सांगीतिक ख्यःया वरिष्ठ व्यक्तित्व भीमबहादुर नकःमि व श्रीमाया नकःमिया कोखं ने.सं. १०८७ सिल्लागाः नःमि, सनिबारखुन्हु बलम्बुया लाछि त्वालय् बूम्ह वरिष्ठ संगीतकार मनराजा नकःमिया नेपालभाषाया म्येचाः ‘मिखाया अजलं’, ‘नानु’ (मचा म्येमुना), ‘तय्जू’, ‘मन’, ‘सिमाकचा’, ‘निर्मल मन’, ‘सिमाकचा डिभीडी एल्बम’, ‘छ्यनय् तकुस्वां’, ‘जोभनया रंग’, यानाः मुक्कं गुंगू पिदनेधुंकूगु दु । अथेहे वय्कःया खस नेपाली भाषां प्यंगू भजन मुनानापं झिंन्हय्गू म्येचाः पिदनेधुंकूगु दुसा स्वंंगू सांगीतिक धूनया म्येचाः पिदनेधुंकूगु दु । नेपालभाषाया शंकरा, तारेमाम, कुलंगार, व मिसा, याःहू, अजःमिखा, लाखेभाजु यानाः च्यागू संकिपाय् संगीत तयादीम्ह वय्कलं स्वंगू खस नेपाली भाय्या संकिपाय् नं संगीत बियादीगु दु । अथेहे ‘स्याःगु घाः’ नांगु दबू प्याखनय् नं वय्कलं संगीत तयादीगु खः ।
झिंस्वदँ दुबलय् हे रेडियो नेपालय् वनाः प्रत्यक्ष प्रशारण जुइगु शास्त्रीय संगीतय् तालवादन यानादीम्ह मनराजां औपचारिक रुपं वि.सं. २०४५ सालय् रेडियो नेपालनाप आबद्ध जुयादीगु खः । वय्कः रेडियो नेपालया संगीत शाखा प्रमुख नं खः ।
रामहरि गुरुङ व भीमबहादुर नकःमिपाखें संगीत शिक्षा कयादीम्ह संगीतकार नकःमिं वाद्य शिरोमणि उस्ताद गणेशलाल श्रेष्ठया पुण्यतिथिइ हनुमान सेवा केन्द्र यलं ग्वसाः ग्वःगु शास्त्रीय संगीत सम्म्येलन व धेंधेंबल्लाः कासाय् तालवादनपाखे तबला वादनय् न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु, अथे हे रेडियो नेपालया ४२ क्वःगु (२०४८) र ४३ क्वःगु (२०४९) जन्म जयन्तिया लसताय् रेडियो नेपालं ग्वसाः ग्वःगु धेंधेंबल्लाखय् शास्त्रीय संगीतपाखे तबला वादनय् ल्यू सिरपाः त्याकादीगु दु । लिसें, २०६३ सालय् जुजु वीरेन्द्रया गद्दी आरोहण रजत महोत्सव पदक,Maritorious Service IGory Award Soka Association Singapore – 2003, २०५६ सालय् ‘दि टालेन्ट नेपालभाषा संगीत अवार्ड’, २०६६ सालय् नेपालभाषाया सर्वोत्कृष्ट संगीतकार पेज थ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड, २०७२ सालय् बनिता त्रैमासिक सम्मान, २०७४ सालय् सिक्किम नेवाः गुथि, फ्रेण्ड्स क्लब बलम्बुं सम्मान याःगु दु । अथेहे २०७५ सालय् संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उडड्यन मन्त्रालय, नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानपाखे प्रतिष्ठित श्रेणी, २०७५ सालय् हे संगीत महर्षी नातिकाजी सम्मान, दान्यहिरा सिरपाः (२०७९) लिसेंया सिरपाः व सम्मानं वय्कःयात छाय्प्यूगु जुल ।
नेपालभाषा व खस नेपाली भाय्या म्ये नापं यानाः थ्यं मथ्यं द्वःछिपुं मल्याक म्ये रेकर्ड याना दीधुंकूम्ह वय्कः नेपाल रोयल्टी संघया संस्थापक दुजः नं खः ।
बेल्जियम, नेदरल्याण्ड, स्वीट्जरल्याण्ड, जर्मनी, फ्रान्स, इटाली, सिंगापुरय् संगीतिक यात्रा यानादीधुंकूम्ह वय्कःया नेपालभाषाया म्ये न्ह्यब्वयेगु तातुनाः नेपालमण्डल टेलिभिजनं ‘संगीतकार मनराजा नकःमि एकल साँझ २०७५’ याःगु नं लुमंकेबहः जू ।
अबु बाबुकाजी महर्जन व मां प्राणमाया महर्जनया कोखं वि.सं. २०२० य् किपूया भाजंगालय् म्येहालामि मिना महर्जनया जन्म जूगु खः । वय्कः २०३६÷३७ निसें गायन ख्यलय् मदिक्क सक्रिय जुयाच्वनादीगु दु । वय्कलं म्ये हालेगु लिसें चिहाः संकिपा, म्यूजिक भिडियोय् थःगु अभिनय कला नं न्ह्यब्वया दीगु दु । वय्कलं दयेकूगु म्यूजिक भिडियो ‘करुणां भय्ब्यूगु’, ‘मांया यःम्ह म्हयाय्मचा’ तसकं लोकंह्वाः । इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया ज्यासना पुचलय् आवद्ध वय्कः ज्ञानमाला भजनय् नं सक्रिय जुयादी ।
मिरा राणा छम्ह लोकंह्वाःम्ह लय्चिनामिलिसें म्येहालामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०७१ कौलाथ्वः दसमि, बुधबारखुन्हु येँया कमलपुखुली जूगु खः । थ्वय्कःया अबु पं. शम्भुप्रसाद मिश्र व मां निर्मला मिश्र खः ।
थ्वय्कःया अबु संगीत प्रविण, तबलालिसें संगीतया ज्ञाता खः । छेँय् अबुं म्येपिन्त संगीत स्यनाच्वनीबलय् थ्वय्कःया नुगः उखे सालीगु । थ्व हुनिं वय्कःयात संगीतया ख्यलय् सालाहल । वि.सं. २०२२ सालय् झिंप्यदँति दुबलय् हे थ्वय्कलं रेडियो नेपालया छगू प्रतियोगिताय् म्ये हालादीगु खः । उगु प्रतियोगिताय् सिरपाः त्याके मखंसां सः बांलाःगुलिं थ्वय्कलं स्वर परीक्षा हे मबिसें म्ये हालेगु ह्वःताः चूलाःगु खः । लिपा वि.सं. २०२८ सालं जूगु प्रतियोगिताय् गायनय् न्हाप लाकादिल । थ्वय्कलं हालादीगु आपालं म्येत लोकंह्वाः । उकी मध्यय् ‘मखमली चोली चाँहिदैन’, ‘मेरो पाउमा आज कोही पाउजू बाँध’ खः ।
शास्त्रीय संगीतया नं ज्ञान दुम्ह थ्वय्कलं भारतया इलाहाबादं संगीत विशारद यानादीगु खः । वसिबें न्ह्यः येँया संगीत महाविद्यालयपाखें नं संगीत सयेकादीगु खः । थ्वय्कलं विदेशय् च्वनाः संगीत स्यनेज्या नं न्ह्याका च्वनादीगु दु । आधुनिक, लोक, भजन व थीथी विधाय् थीथी भाषाभाषी लिसें संकिपाय् तकं म्ये हालादीगु दु । लिसें थ्वय्कलं विदेशी भाषाया नं म्येत हालादीगु दु । थ्वय्कलं भिंmन्हय्सः स्वयां मल्याक म्ये हाला दीधुंकल । वि.सं. २०२८ सालय् संकिपा ‘मनको बाँध’य् छपु पाश्चात्य शैलीया म्ये ‘यो मात चढेको रातमा’ हालादीगु दु । थ्व हे म्ये हालेधुंका थ्वय्कःयात नेपाःया न्हापांम्ह क्याब्रे म्येहालामि अले न्हापांम्ह मिसा पप म्ये हालामि धकाः धायेगु यात । थ्वय्कलं हे दकलय् न्हापां दबुली पाश्चात्य शैलीया म्ये हाहां प्याखं नं हुलेगु यानादीगु खः ।
थ्वय्कलं न्हापा नेपालभाषाया म्ये प्रतियोगिताय् ब्वति कयाः न्हाप सिरपाः नं त्याकादीगु दु । नेवाः संगीत ख्यलय् नं थ्वय्कलं आधुनिक, भजन जक मखु दकलय् न्हापां पाश्चात्य शैलीया नेवाः म्ये हालादीगु दु । ने.सं. १०९६ स ‘झीगु सः’ पाखें ग्वसाः ग्वःगु निक्वःगु म्ये नखः ज्याझ्वः याःबलय् थ्वय्कलं अज्यागु म्ये हालादीगु खः । उबलय् तसकं लोकंह्वाःगु थुगु म्ये खः ‘म्ये छपु हाले थें प्याखं छकः हुले थें ।’ थुगु म्येया च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ खःसा लसय् हनादीम्ह गणेश परियार खः । थ्वय्कलं आपालं नेवाः म्येत हालादीगु सीदुसां पिदनाच्वंगु धाःसा खुपु न्हय्पुति हे जक दु । वय्कलं हालादीगु नेवाःम्ये थुकथं दु– ‘का न्हैं मंैचा मंसीर मैनासं’ (सत्यनारायण राजभण्डारीलिसें), ‘ल्हाः ज्वनाः साले मते’ (च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), क्वलं बुइ मखुत यःमां’ (तारादेबीलिसें, च्वमि विष्णु जल्मि, लय् कृष्णमान डंगोल), ‘अतृप्त लोकय् धनजन माया’ (लय् कृष्णमान डंगोल), ‘सतिनाः जिनापं च्वंसा’ (प्रकाश श्रेष्ठलिसें, च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी), ‘गुलि न्ह्यैपु फय् थ्व वःगु’ (प्रकाश श्रेष्ठलिसें, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय् द्वारिकालाल जोशी)
वि.सं. २०२८ सालं थ्वय्कःया उदयजंग राणालिसें इहिपाः जूगु खः । थ्वय्कःपिनि निम्हकाय् दु । रेडियो नेपालय् वि.सं. २०३५ सालंनिसें सुइछदँतक्क जागिर नयाः अवकास कयादीगु खः । थ्वय्कलं आपालं मान सम्मान व पदवीत कयादीगु दु ।
मुक्ति शाक्य नेपाःया तसकं लोकंह्वाःम्ह रक संगीतकःमि जुयादी । येँ महानगरपालिका वडा ल्याः २१ ज्याःबहालय् ने.सं. १०७९ दिल्लाथ्वः पारु, मंगलबारखुन्हु जन्म जुयादीम्ह वय्कः मां पुनमाया शाक्य व अबु भाजुरत्न शाक्यया चीधिम्ह काय् खः । वय्कलं मचांनिसें दाजु व दाजुया पासापिंलिसे संगत यायां गितार थाये सयेकादीगु खः । वय्कलं ब्लूज व हार्डरक सङ्गीत शैलियात खस नेपाली व नेवाः भाय्या म्येय् छ्यलाः न्हूगु सवाः न्ह्यब्वया दीगु दु । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें बीकम तक ब्वनादीम्ह भाजु मुक्ति शाक्य सरकारी लाइसेन्स दुम्ह टुरिष्ट गाइड नं खः । वय्कलं भिंmनिदँ तक स्पेनिस भाय्या गाइड जुयाः विदेशीतय्त नेपाःया थीथी थाय्या विशेषता कँकं चाःहीका दीगु दु । भाजु मुक्ति शाक्यं इस्वी सन् १९८२ पाखे थःलिसें पासापिं राजु शाक्य, सुदेश श्रेष्ठ व भानुमान जोशीनाप जानाः दि एलिगेन्स (त्जभ भ्भिनबलअभ० नांगु सांगीतिक पुचः नीस्वनाः थःगु संगीत सिर्जना न्ह्याकादिल । थ्व पुचलं राष्ट्रिय सभागृहया दबुलिइ तःक्वः संगीत न्ह्यब्वःगु खः । सन् १९८७ पाखे वय्कलं स्पेनय् ब्लुज संगीत ब्वनाः सयेकाः अनया सांगीतिक पुचःनाप व्यावसायिक रुपं ज्या यानादिल । नेपाः लिहां झायाः छुं दँ टुरिष्ट गाइडया ज्या यायेधुंकाः वय्कलं द रिभाइभल नांगु सांगीतिक पुचः नीस्वनाः ज्या न्ह्याकादिल । थ्व द रिभाइभल पुचलं हे नेपालय् दकलय् न्हापां सितिकं रक कन्सर्त याःगु खः । छुं दँ लिपा पुचःया पासापिं विदेश वंगु व उखेथुखे जूगुलिं भाजु मुक्ति शाक्यं सन् १९९५ पाखे ‘मुक्ति एण्ड रिभाइभल’ नांया पुचः नीस्वनाः मदिक्क थःगु हे सङ्गीत सिर्जनाया ज्या न्ह्याका च्वनादीगु दु । थुगु पुचलय् थौंकन्हय् म्येहालामि व गितार थाइम्ह भाजु मुक्ति शाक्य खःसा बेस गितार भाजु रोशन ताम्राकार, म्येम्ह गितार थाइम्ह भाजु सुनित कंसाकार व द्रम थाइम्ह निखिल तुलाधर जुयादी ।
पुचः नीस्वनाः न्हुन्हूगु संगीत सिर्जना यानाः न्यादँतक थाय्थासय् कन्सर्ट न्ह्याकेधुंकाः दकलय् न्हापांगु एल्बम सन् २००० य् ‘कलंकिको जाम’ पिदन । स्वदँ लिपा ‘बुझाइ देउ’ नांया एल्बम पिदन । सन् २००७ या ‘देख्दै छु म’ थुगु पुचःया स्वंगूगु एल्बम जुलसा सन् २०१२ स ‘सँधैभरि’ प्यंगूगु एल्बम खः । थ्व पुचःया दकलय् लिपांगु एल्बम सन् २०१९ या ‘स्वतन्त्र’ खः ।
थुगु पुचःयात सन् २००८ या हित्स एफ एम म्यूजिक एवार्डकथं दकलय् बांलाःगु रक संगीत सिर्जना (जब म सम्झन्छु), दकलय् बांलाःगु सः (जब म सम्झन्छु), दकलय् बांलाःगु पुचः प्रस्तुुति, व दँया पप रक एल्बम (देख्दै छु म) यानाः प्यंगू सिरपालं छाय्प्यूगु दु । अथे हे सन् २०१३ य् हित्स एफ एमपाखें दकलय् बांलाःगु लय् चिना, दकलय् बांलाःगु सः व दँया पप रक एल्बम (सँधैभरि) या स्वंगू सिरपाः त्याकूगु दु ।
मुक्ति एण्ड रिभाइभल पुचलं देसय् दुने जकमखु भारतया सिक्किम, सिलंग, संयुक्त राज्य अमेरिका, संयुक्त अधिराज्य, अष्टे«लिया, डेनमार्क, दुबइ, जापान, स्वीडेन, नर्वे, हंगकंग आदि देसय् थःगु संगीत न्ह्यब्वये धुंकूगु दु ।
मेलवादेबी मानन्धर गुरुङ्ग नेवाः व खस संगीत ख्यःया न्हापांम्ह मिसा म्येहालामि व लय्चिनामि खः । थ्वय्कःया जन्म वि.सं. १९५९ सालय् ओखलढुंगाया रुम्जातारय् जूगु खः । थ्वय्कः अबु ज्ञानबहादुर लामिछाने गुरुङ्ग व मां सप्तदेबी गुरुङ्गया न्हापांम्ह म्ह्याय् खः । थ्वय्कःया इहिपाः येँया तबलावादक वस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसें जूगु खः । थ्वय्कःपिनि निम्ह काय् व निम्ह म्ह्याय् दुसां लिपा निम्ह म्ह्याय्पिं जक ल्यन ।
अद्वितीय व प्रकृतिया वरदानकथं सः दुम्ह थ्वय्कः न्यादँति दुबलय् येँ चन्द्र शम्शेरया दरबारय् दुहां वने धुंकाः सांगीतिक जीवन न्ह्याःगु खः । दरबारय् जुइगु सांगीतिक ज्याझ्वःलिसें उस्ताद डुण्डे खाँ, बालाप्रसाद शर्मा व गणपत गुरुपिनिगु ग्वहालिं वय्कःया सः झन् थिनावःगु जक मखु शास्त्रीय संगीतय् नं दख्खल दत । थ्वय्कःया वास्तविक नां सुनमाया खःसा दरबार थ्यनेधुंकाः तिनि मेलवा नामं म्हस्यूगु खः । सःया हुनिं दरबारय् प्रधानमन्त्रीया यःम्ह जुयाः महिताःतय् षडयन्त्रं यानाः छन्हु थःगु सः तंकेमाल । न्ह्याक्व उपचार यानाः नं वय्कःया सः न्हापा थें मजूसां अय् नं कम धाःसा मजू ।
थ्वय्कःया दरबारदुने हे वस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसें यःत्यः जुल । लिपा चन्द्र शम्शेरया नं यःम्ह थ्वय्कः भगतकृष्णया स्वम्हम्ह तिरिकथं बिजेश्वरी च्वं झाल । थः भातःलिसेया कचवं व दरबारया ग्याःचिकुपहलं छन्हु थ्वय्कः नेपाः त्वःताः वि.सं. २०८५ पाखे भारतया कलकत्ताय् च्वं झाल । थ्वय्कः सिबें न्ह्यः भारतीय बंगाली मिसातय्सं जक नेवाः व खसभाय्या म्येत हालातःगु खः । थ्वय्कलं वि.सं. १९९० सालपाखे थःगु म्येत डिस्क रेकर्ड भरे यानाः नेपाःया नेवाः व खस संगीत ख्यःया न्हापांम्ह मिसा म्येहालामि जुयादिल, लिसें लय् तःम्ह न्हापांम्ह मिसा जुयादिल । थ्वय्कःया म्ये दुथ्याःगु डिस्कत लोकंह्वानाः साप हे चुल ।
वि.सं. १९९० या तःभुखाय्यात कयाः हालादीगु म्ये ‘भूकम्प त्रास बियेमते नाथ, थथेनं जिमित हायेके गात’ नेपाःया हे न्हापांगु भुखाय् सम्बन्धी म्ये खः । थ्व म्ये डिस्क रेकर्डय् व मिसा सलय् न्हापांगु नेवाःभाय्या म्ये नं खः । थुगु म्येया च्वमि सिद्धिरत्न खःसा लसय् हनादीम्ह डम्बरमान खः । थ्व बाहेक नं वय्कःया मेगु नेवाःम्ये नं डिस्क रेकर्डय् दु धैगु न्यनेदु । थ्वय्कलं नेवाः, खस भाषाय् जक मखु हिन्दी व बंगाली भाषाया नं म्ये हालादीगु दु । थ्वय्कःया खस म्ये ‘सवारी मेरो रेलैमा’ व ‘न घरलाई घर कहिन्छ’ लिसें दक्वं म्येत उतिकं हे लोकंह्वाः ।
दुरुत्वंम्ह मचालिसें भारतय् वंम्ह थ्वय्कलं न्हूगु जीवन हनेया निंतिं थःगु नां तक्कं सुलभा देवी धकाः हिलादीगु खः । जीवन हनेगु व थः निम्ह म्ह्याय्पिं ब्वलंकेया निंतिं थासंथासय् संगीत स्यनेगु ज्या यानादिल । अन हे च्वनाः दुपिं निम्ह म्ह्याय्पिनिगु इहिपाः नं यानाबिल । अले कलकत्ताय् थः याकःचा जीवन हनादिल । थीथी थासय् जुइगु संगीत सम्मेलन व साभाय् ब्वति कयाः थ्वय्कलं न्यय्गुलिं मल्याक मानसम्मान काःगु जक मखु ‘ठुमरीकी रानी’ या पदवी नं कयादीगु दु । थ्व हे झ्वलय् वि.सं. २००६ सालय् छन्हु जा थुइगु झ्वलय् स्टोभ मुयाः थ्वय्कःया जीवन अन्त्य जुल । वय्कः मदयेधुंकाः वयकःया इच्छाकथं वय्कःया संगीतलिसें स्वापू दुगु फुक्क मानपदवी, डिस्क रेकर्ड व बाजंत छ्वयेका छ्वःगुलिं थौं वय्कःया बारे यक्व खँ झीसं सीके मफुत ।