गणेशलाल श्रेष्ठ नेवाः संगीत ख्यःया छम्ह म्ये चिनेगु, लय् तयेगु व हालेगुली ज्वः मदुम्ह वरिष्ठ सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म मकवानुपरया भिमफेदीइ ने.सं. १०३१ दिल्लागाः नःमि, बसुबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कःया अबु माधवलाल श्रेष्ठ खःसा मां चन्द्रकुमारी खः । थ्वय्कःया निम्ह कलाःपिनिगु नां चन्द्रमाया श्रेष्ठ व नारायणदेबी श्रेष्ठ खः । थ्वय्कःया निम्ह काय् व स्वम्ह म्ह्याय्पिं दु ।म्ये च्वयेगु, लसय् हनेगु व हालेगु लिसें बाजं थायेगु, अभिनय यायेगुली थ्वय्कः प्रखरम्ह उस्ताद नं खः ।
मचाइलंनिसें भिमफेदीया भिंद्यःयाथाय् जुइगु भजनय् वनेगु यायांं हार्मोनियम थायेगु व म्ये हालेगु सयेका दिल । लिपा वय्कलं थःम्हं हे नेपालभाषा व खस भाषाया भजन म्येत चिनाः हालेगु यानाः हिन्दी भासं हालेगु प्रथायात न्हंकादिल । थ्वय्कलं नेपालभाषालिसें खस नेपाली व तामाङ्ग भासं नं म्ये च्वयेगु, चिनेगुलिसें हालेगु नं यानादी । थ्वय्कलं धार्मिक भजन, गजल, सामाजिक व ख्यालिंजाःगु म्येलिसें फुक्क कथंया म्ये चिनादीगु दु । म्ये हालेगु जक मखु दबुली नासलं लीक अभिनय यानाः ख्यालः क्यनीम्ह नं खः । न्हापा स्वनिगलय् झाइबलय् गन गन दाफा भजन जुयाच्वनी, अन अन झायाः थःके दुगु ज्ञान म्येपिन्त नं इनाबीम्ह खः । अले थःगु हे रचनाया म्येत नं स्यना थकीम्ह खः । अथे जुयाः वय्कःया गुलिखे स्वरचित भजन व म्येत लोकं हाला जुयाः लोकम्ये थें जुयाच्वंगु दु । थुकिया दसु खः ‘धंग मदुनि भम्चा धंगः मदुनि’ व ‘याकःचा वनेमते राधा’ म्ये खः । मेमेगु नं थौंतक्क नं लोकम्ये कथं हे हालावयाच्वंगु, थ्वयेका च्वंगु म्ये दनि । आपालं भजनय् वयकःया म्येत थौतक्कं थ्वयाच्वंगु दनि । नेवाः म्ये संगीत ख्यलय् थ्वय्कःया अतिकं ज्वः मदुगु योगदान दु । कूलछेँ स्वनिगलय् खःसां ब््यापारया निंतिं थ्वय्कःया पुस्ता भिमफेदी च्वंझाःगु खः । लिपा वय्कलं लजगाःकथं रोपवेय् जागिर नयाः अनंलिपा थःगु पुर्ख्यौलि ब्यापारलिसें कापः थायेगु धरेलु उद्योगतकं चायेका दीगु खः । खस भाषाय् नं च्वयेगुली प्रखरम्ह अले मकवानपुरयाम्ह न्हापांम्ह साहित्यकार थ्वय्कःया पिदंगु सफूत– मेरा दुई पुष्पाञ्जली (वि.सं. १९९९), निफ्वः स्वां (ने.सं. १०७७) व लोकंह्वाःगु म्येमुना (ने.सं. १११९) खः । थ्वय्कलं च्वयादीगु म्येत मुनाः म्येचाः निफ्वः स्वां (वि.सं. २०५८) पिदंगु दु ।
संगीत साधनां थःगु लजगाय् थःत पानाझाःम्ह थ्वय्कः ने.सं. ११०५ अनलाथ्वः सप्तमि, बुधबारखुन्हु मदुगु खः । नेपालभाषा साहित्य व संगीतय् थ्वय्कलं यानादीगु योगदानयात च्वछायाः थ्वय्कःयात लोक साहित्य परिषदं ने.सं. ११२० स ‘लोककवि’ या उपाधि द्यछाःगु खः । अथे हे वि.सं. २०५६ स नेपालभाषा खलः हेटौंडाय् वय्कःया झ्वाता नं पलिस्था याःगु दु ।
उस्ताद गणेशलाल श्रेष्ठ छम्ह च्वमि, लय्चिनामि व हालामिलिसें हलिंन्यंक नांदंम्ह शास्त्रीय संगीतज्ञ खः । ने.सं. १०२१ थिंलाथ्वः चर्तुदसि, बुधबारखुन्हु यलया न्याछ्यंगल्लिस थ्वय्कःया जन्म जूगु खः । थ्वय्कःया अबुया नां प्रेमलाल श्रेष्ठ व मांया नां पद्मकुमारी श्रेष्ठ खः । मचाइलंनिसें अबुया ल्यूल्यू जुजुं संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह थ्वय्कलं न्हय्दँ दुबलय् हे म्ये हालेगु, प्याखं हुलेगु व तबला थाये सयेकादीगु खः ।
मचा इलय् हे तःकै वयाः वय्कलं थःगु मिखाया दृष्टि तंकेमाल । वय्कः थः अबुलिसें उस्ताद लक्ष्मीदाश जोशी, उस्ताद बालाप्रसादया संगीत प्रशिक्षणं संगीतय् दख्खल दुम्ह खः । लिपा थ्वय्कलं संगीत सयेकेया निंतिं झिंछदँति दुबलय् भारतय् वनाः पं. विष्णुनारायण भातखंडे व पं. विष्णुदिगम्बर पलुष्करपिंपाखें शास्त्रीय संगीत सयेका दिल । अनं दच्छिति लिपा कलकत्तां श्री भद्रकालि रेकर्डपाखें ग्रामोफोनया डिस्क चालय् थःगु न्हापांगु म्ये ‘नयेत धन्दा मदु, तियेत धन्दा मदु, प्राणनाथ हेराया अंगू छपाः छिके फ्वना’ रेकर्ड यानादिल । थ्व म्ये वय्कलं थःम्हं हे च्वयाः लसय् हनाः हालादीगु खः । अथे हे वय्कलं हालादीगु ‘छंगु जिगु पिरती म्येवं गथे सिल य ज्यां’, ‘जि द्यने गल्लियागु क्वथाय् रे’, ‘वयेधुन छंगु चरणय् य मां’ म्ये लुमंके बहःजू ।
स्वयेगु मिखां मखंसां नुगःमिखा त्यल्लाःम्ह थ्वय्कलं संसारया न्ह्यागुं बाजं थायेफुम्ह खः । अथेहे झिंखुगः तबला छकलं थायेगु थ्वय्कःया बिस्कं कथंया खुबी खः । थ्वय्कलं थःगु हे सिर्जनाय् ‘मान्छे तरंग’लिसें हार्मोनियमय् बिस्कं कथंया सः पिकायेफुम्ह नं खः । वि.सं.२०१८ सालपाखें वा मवयाच्वंबलय् शंखमुलय् च्वनाः राग मल्हार हालाः वा वयेकूगु, झंगःपन्छियात थःगु संगीतया सूर सम्मोहनं ल्यूल्यू दक्षिणकाली थ्यंक ब्वनायंकूगुया लिसें आपालं चमत्कारत दु ।
भारतय् झायाः प्रशिक्षण लिपा शास्त्रीय संगीतज्ञ जुयाः नेपाः झायेधुंकाः रेडियो नेपालया स्थापनाकालंनिसें वि.सं. २०२१ सालतक्क संगीत विभागया प्रमुख जुयादिल । रेडियो नेपालं सुथय् ज्याझ्वः न्ह्याकेन्ह्यः थाइगु बिहांचुलि धून थ्वय्कःया उत्कृष्ट सिर्जना खः । थ्वय्कलं यानादीगु शास्त्रीय संगीत ख्यःया देनयात कयाः वि.सं. २०१६ सालय् न्हापांगु ईन्द्रराज्य लक्ष्मी पुरस्कार व वि.सं.२०१९ सालय् अबलय्या जुजु महेन्द्रपाखें ‘वाद्यशिरोमणि’ उपाधिं विभूषित याःगु खः ।
थ्वय्कःया नामं गणेशलाल संगीत प्रतिष्ठानं यलया पुच्वय् थ्वय्कःया झ्वाता नीस्वना तःगु दु । अथेहे उगु हे प्रतिष्ठानं ‘वाद्यशिरोमणि गणेशलाल श्रेष्ठ सिरपाः’ नं नीस्वना तःगु दु । जिवंकाछिं शास्त्रीय संगीतय् थःत पानाझाःम्ह थ्वय्कःयात ने.सं. १०९० दँय् आचकलिं दाल । थ्व हे दँय् ने.सं. १०९० बछलाथ्वः अस्तमि, बसुबारखुन्हु ६९ दँय् थ्व संसारं तापाना वन । थ्वय्कलं नानीमैंया व मेम्ह छम्हलिसें इहिपाः यानादीगु खःसां मस्त धाःसा मदु । हुलाक विभागं थ्वय्कःया किपा तयाः न्यातका वंगु हुलाक टिकट नं पिथनातःगु दु ।