अबु महन्तबज्र बज्राचार्य व मां मुतिमाया बज्राचार्यया कोखं १०८९ कौलाथ्वः अस्तमि, सनिबारखुन्हु यलया नःबहिली जन्म जुयादीम्ह दया बज्राचार्य छम्ह बहुप्रतिभाशाली कलाकार खः । वय्कलं त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें आईकम तकया शिक्षा कयादीगु दु । थौंकन्हय् वय्कलं हस्तकलाया ज्या याना च्वनादीगु दु । नेवाः जनसांस्कृतिक मंकाः गुथि, इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजय् आबद्ध जुयाः राष्ट्रिय सभा गृह व मेमेगु दबुली थःगु प्रस्तुति बियादी धुंकूम्ह बज्राचार्यं नेसं ११२७ स गुथिया हे प्रकाशनय् पिदंगु ‘बिद्रोहया सः’ सिडि म्येचालय् म्ये हालादीगु दु । नापनापं ‘सवाः’ म्येचालय् नं थ्वय्कलं थःगु सः बियादीगु दु । म्ये हालेगु जक मखु विसं २०५० सालय् त्वाःत्वालय् व गांगामय् न्ह्यब्वःगु ‘खाल्डो’ सडक नाटकय् थ्वय्कलं अभिनय नं यानादीगु दुसा नेसं ११२७ स पिदंगु ‘हिसिदुम्ह मय्जु’ नेवाः भिसिडिइ निर्देशन नापं यानादीगु दु । अधिकार प्राप्तिया आन्दोलनय् नं सक्रिय जुयादीम्ह कलाकार बज्राचार्यं ०६२/०६३ या ऐतिहासिक जनआन्दोलनय् नागरिक समाजया ग्वसालय् न्ह्याःगु तत्कालीन सरकार विरोधी दबुली थःगु सः बियादीगु दु । थुकथं देसय् जुयाच्वंगु अन्याय व अत्याचारया विरोधय् थःगु कलाकारिता छ्यलाच्वंम्ह थ्वय्कलं नेवाः कलाख्यःयात नं तब्या यायेगु निंतिं लिपांगु इलय् वयाः ‘संगीत प्रवाह’या ज्याझ्वलय् थःगु प्रस्तुति बियाः सक्रिय भूमिका म्हिता च्वनादीगु दु ।
दर्शनदास श्रेष्ठ छम्ह प्याखंम्वःलिसें प्याखं, नृत्य व नेपालभाषाया संगीत ख्यलय् तसकं योगदान दुम्ह वरिष्ठ सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०४३ गुंलाथ्वः दसमि, मंगलबारखुन्हुु येँया त्यःर त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कः अबु नारायणदास श्रेष्ठ व मां मोहनमाया श्रेष्ठया स्वम्ह काय् स्वम्ह म्ह्याय् मध्यय् न्हापांम्ह काय् खः ।
मचाल्याय्म्ह इलंनिसें भजनय् ववं अले थः कान्छाबाः मोहनबहादुर श्रेष्ठपाखें संगीतया ज्ञान कयादीम्ह थ्वय्कलं थःम्ह हे म्ये च्वयाः लसय् चिनाः हालेगु नं यानादिल । प्रगतिशीलया विचारधारा नं दुम्ह थ्वय्कलं थः झिंन्हय्दँति दुबलय् हे पासापिंलिसें जानाः त्वालय् ‘ज्वालामाइ पद्म विद्यालय’ चायेकाः मस्तय्त सितिकं हे ब्वंकेगु यानादिल । वि.सं. २००७ सालय् प्रजातन्त्र वयेधुंकाः छुं ई किसान संघय् नं लगे जूसां लिपा संगीत ख्यलय् हे सक्रिय जुयादिल । दबुली मिसा कलाकार मदुगु इलय् थ्वय्कलं थः केहें जक मखु मेमेपिं नं आपालं मिसातय्त थनेहयाः न्हू पलाः छिनादीम्ह खः ।
थःगु हे छेँय् म्ये संगीत स्यनेगु जक मखु वि.सं. २०१२ सालय् नीस्वंगु म्ये खलः, प्याखं खलः व नासः खलःदुने थःगु योगदान यायेगु लिसें प्याखं, म्ये संगीत थपू यायेगुली गुबलें लिचिलेगु याना मदी । लिसें थ्वय्कलं जन नाट्य परिषद व सोभियत सांस्कृतिक संघलिसें मेमेगु खलःपुचलय् थःगु योगदान यानादीगु दु ।
थ्वय्कः नेवाः म्ये संगीत व नाट्य ख्यलय् ग्वहालि यायेत सदां न्ह्यचिलीम्ह खः । उगु इलय् जुइगु नेवाः ख्यःया छुं नं ज्याझ्वलय् थ्वय्कःया मू भूमिका दया हे च्वनी ।
पुलां पहलं जक मखु, न्हूपहलं नं नेवाः म्ये संगीत ख्यः विकास यायेमाः धकाः न्हू संगीतया तरज यानाः हालीम्ह अले हायेकीम्ह नं खः थ्वय्कः । छगू बखतय् नेवाः म्ये संगीत ख्यलय् थ्वय्कःया लसय्, दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसाय् अले भृगुराम श्रेष्ठ सलय् म्ये सिर्जना जुलकिं लोकंह्वाइगु खः । त्रिदेवकथं नालेबहःपिं थ्वय्कःपिं स्वम्हसिया कुलिचिनां आपालं म्येत सिर्जना जूगु खःसा गुलिखे म्येत झीगु न्ह्यःने मदये धुंकल । लोकम्ये, ज्ञानमाला, भजन व आधुनिक म्ये आपालं सिर्जना यानादीम्ह थ्वय्कलं छगू इलय् थःम्हं च्वयागु व लसय् हनागु म्ये मुनाः सफूत नं पिथना दीगु दु । थ्वय्कःया सिर्जनाय् निपु प्यपु लोकंह्वाःगु म्ये दनिसां थौंया पुस्तां थ्वय्कःया म्ये न्यने मखंगुलिं म्हसीके मफुत । अथे खःसां पुलांपिनिगु मानसपटलं थ्वय्कःया नां थौंतक्कं हुयाः मवंनि । थ्वय्कलं म्हितादीगु अले दुर्गालाल श्रेष्ठजुं च्वयादीगु प्याखंत ‘ग्राम्य जीवन’, ‘पश्चाताप’ व ‘महासत्व’ आपालं लोकंह्वाःगु प्याखंत खः ।
वय्कःया थीथी स्वंगू सफू ‘लुमला’ (पिकाक– सोभियत सांस्कृतिक संघ), ‘प्रसाद’ (पिकाक– नासः खलः ने.सं. १०७६), ‘नेपालभाषा म्ये’ (मुंम्ह– दर्शनदास ने.सं १०७६) पिदंगु दुसा वय्कलं लय् तयादीगु छुं छुं म्ये थुकथं दु– जीवन हरे क्षण खनिं (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), हाकनं छकः लिहां वःसा गुलि ज्यू (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), यः मैं ख्यालं ख्यालं ययेकां आः ला (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), का रे यः मां धयाब्यु वैत (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), ख्वबि यंकेमते जिगु आशा (च्वमि, लय् व सः दर्शनदास श्रेष्ठ), वाउँगु लप्ते तुयूबजि हाकु मुस्या (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि दर्शनदास श्रेष्ठ, मालश्री लसय्), झ्यालय् च्वना नक्कल यानाः (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि बासुपासा), म्वाःल जि ला स्यन छ जक भिनेमा (सः भृगुराम श्रेष्ठ, च्वमि : दुर्गालाल श्रेष्ठ), गंगामाई निरमल लख फुति बिज्याक (ने.सं. १०७६ नासः खलःया ज्याझ्वलय् हालादीगु), स्वः स्वःथासं फसलिसे लसतासे (सः सुशिलादेबी कंसाकार, च्वमि, लय् : दर्शनदास), धायेधाःसा छु धाये मचा मखु ल्यासे गथे धाये (च्वमि, लय्, सः दर्शनदास), चायेकाः लुखा नुगःया फसं जितः छु धाःगु (सः सुशिलादेबी कसांकार, च्वमि, लय् दर्शनदास), थौं वइ ला कन्हय् वइ ला (च्वमि दुर्गालाल) । थ्वय्कःया न्हापांम्ह कलाः मदयेधुंका लिपा नानीमायालिसें इहिपाः जुल । थ्वय्कःपिनि पाखें निम्ह काय् व निम्ह म्ह्याय्िपं दु । टि.बि. ल्वचं सिकिस्त जुजुं थ्वय्कः ने.सं.१०९६ बछलागा एकादसि, सोमबारखुन्हु मदुगु खः ।
नेपाली संगीतय् अतिकं नांजाःम्ह गायक दीप श्रेष्ठया जन्म २००७ सालय् धरानय् जूगु खः । वय्कःया मां इन्दिरा श्रेष्ठ व बाः जयनारायण श्रेष्ठ खः । वय्कलं नेपालभाषाय् छपुयां छपु जक म्ये द्वारिकालालया संगीतय् हालादीगु दु
गायिका दीपतारा ताम्राकारया जन्म २००६ सालय् अबु दीपबहादुर शाक्य व मां पद्मतारा ताम्राकारया कोखं जूगु खः । वय्कःया गुरुपिं हुतराज शर्मा व गणेशप्रसाद श्रेष्ठ खः । वय्कलं आपालं लोकंह्वाःगु नेवाः म्ये हालादीगु दु । ‘आय् बुयां छु याये दाइचा, जि जक मन च्वं ला’ म्ये भृगुराम श्रेष्ठनाप हालादीगु खः । थ्व म्ये अतिकं लोकंह्वाः ।
भाजु दीप रत्न तुलाधरया जन्म ने.सं. १०७८ अनलागाः दुतिया, सुक्रबारखुन्हु जूगु खः । वय्कःया बाःया नां संघरत्न तुलाधर व मांया नां कृष्णकुमारी तुलाधर खः । भाजु दीपरत्न गितार, बाँसुरी व कीबोर्ड थानादी । वय्कलं म्यूजिक कम्पोजिसन, म्यूजिक आय्रेजमेन्ट, फिल्म डबिंग यानादी ।
भाजु दीपरत्नजुंं रत्न रेकर्डिंग संस्थानं याःगु बृहत म्ये कासाय् लुँयागु तक्मा कयादिलसा रेडियो नेपालं याःगु आधुनिक म्येकासाय् ल्यू जुयादीगु खः । अथे हे वेष्ट संग रेकर्डिष्ट नेपाल, मोसन पिक्चर अवार्ड, बेष्ट फिल्म साउण्ड डिजाइनर दि सिने अवार्ड व बेष्ट फिल्म साउण्ड डिजाइनर नेफ्टा अवार्ड नं कयादीगु दु ।
किपूया ध्वाखासि त्वालय् ने.सं. ११०५ चिल्लाथ्वः एकादसि, आइतबारखुन्हु दिपक महर्जन व रमाकुमारी महर्जनया कोखं संगीतकःमि दीपा महर्जनया जन्म जूगु खः । थौंकन्हय् रत्नराज्यलक्ष्मी क्याम्पसय् प्राध्यापन यानादीम्ह वय्कः नेवाः संगीतख्यलय् लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । वय्कलं २०६४ सालय् रेडियो नेपालय् भ्वाइस टेस्ट पास यानादीगु खः । वय्कलं तःपु हे ज्वःम्ये, याकः म्ये, पुचः म्येय् थःगु सः बियादीगु दुसा सरप्राइज एल्बम नं पिदनेधुंकूगु दु । वय्कः इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया ज्यासना पुचःया दुजः खः । वय्कः नेपाल विद्याभूषण ‘ख’ पदक, मोतिलानि सिरपाः, अले पेज थ्री अवार्डय् ज्वःम्ये व याकःम्येया निंतिं सिरपाः त्याकादी धुंकूगु दु ।
द्वारिकालाल जोशी प्याखं हुलामिलिसें नेपाःया संगीत ख्यलय् च्वमि, हालामि व लय् चिनामिकथं अतिकं लोकंह्वाःम्ह संगीत सर्जक खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०६८ थिंलाथ्वः खस्थि, सुक्रबारखुन्हु येँया प्यूखा त्वालय् जूगु खः । वय्कः अबु रामलाल जोशी व मां केशरीवदन जोशीया माइलाम्ह काय् खः । अफिंचि वैद्यया कूलय् जन्म जूसां थ्वय्कःया अबु नं संगीतकःमि जूगुलिं मचा इलंनिसें प्याखं हुलेगु लिसें म्ये संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह खः । अथेहे अभिनय यानाः मेपिन्त इतिइति न्हीके फुम्ह नं खः । थःगु म्ये संगीतं मेपिन्त लट्ठ यानाबीम्ह, थःगु अभिनयं मेपिन्त इतिइति न्हीके फुम्ह छन्हु थःगु संगीतं मनूतय्त हि क्वाकेत नं ताःलात । वि.सं. २०२२ पाखे रेडियो नेपालं नेपालभाषाया समाचार लिकासेंलि नेवाःतय्सं सांगीतिक आन्दोलन न्ह्याकल । व हे आन्दोलनया सांगीतिक दबुली म्ये हालाः मेपिन्त हायेकाः संगीत ख्यलय् दुहां झाःम्ह खः थ्वय्कः । ‘नुगलय् मि तयाः स्वागत यायेगु’, ‘सी अथें छाय् स्याय्वंतुं भाय्, जातिया खः ज्यान थ्व’, ‘जिगु देस छ यः, छ जितः अति यः’ थजाःगु म्ये संगीतं मनूतय् हि क्वाकेत थ्वय्कः ताःलात । मचा म्ये, मतिना , भजन, गजल, राष्ट्रियतां जाःगु फुक्क कथंया म्येय् थ्वय्कलं संगीत तयेवं नस्वाः थनाबीगु याः । ‘का न्हैं मैंचा मंसीर मैनासं’, ‘यौवनया गाच्वः ब्वयेकाः’ लिसें आपालं सदावहार म्येत सिर्जना यानादीम्ह थ्वय्कलं नेवाः संगीत ख्यःयात चकंका ब्यूगु दु । थ्वय्कःया संगीतय् आपालं नेवाःम्ये हालादीपिं मध्यय् सत्यनारायण राजभण्डारी व जुजुकाजी रंजितयात कायेफु । थ्वय्कः व सत्यनारायण राजभण्डारीया जोडी ला झन लोकंह्वाः । थ्वय्कःया संगीतयात निंतिं सत्यनारायणया सः अले सत्यनारायणया निंतिं थ्वय्कःया संगीत खः । थ्वय्कलं संगीत तयेगु जक मखु आपालं लोकंह्वाःगु म्येत नं च्वयादीगु दु । थ्वय्कःया म्ये दुथ्याःगु दकलय् न्हापांगु म्येचाः ‘नेपालभाषा म्ये’ (ने.सं.११००) खः । थुकी थ्वय्कलं निर्मला श्रेष्ठलिसे जानाः ‘का न्हैं मैंचा मंसीर मैनास’ हालातःगु खः । म्येचालय् पिदंगुकथं थ्वय्कलं संगीत तयादीगु म्येचाःत ‘मन छकः याउँक दिके’, ‘थुलि यः कि’ (गजल) व पूधाप्याखं ‘अंगुलिमाल’ खः । थुगु प्याखनय् वय्कलं सत्यनारायण राजभण्डारीलिसे जानाः संगीत तयादीगु खः । मेमेगु म्येचालय् नं थ्वय्कःया म्येत पिदना च्वंगु दु ।वि.सं. २०२२ सालया सांगीतिक आन्दोलनलिसें हे थ्वय्कलं रेडियो नेपालय् लजगाः न्ह्याकादिल । थन वय्कःया म्येत निदँ लिपानिसें तिनि रेकर्ड जूगु खः । वि.सं. २०४३ सालपाखे रेडियो नेपालय् जूगु प्रतियोगिताय् न्हाप जुयादीगु खः । ‘माइती घर तिम्रो हैन पराइ घर जाउ’ वय्कःया अजर म्येत मध्यय् छपु खः । अथेहे ‘बाधा परुन जति नै सारा सहन्छु म’, ‘एक चिताको कहानी भयो सब खरानी’ नं उतिकं लोकंह्वाः । खस नेपाली संगीतय् गुलि वय्कःया म्ये लोकंह्वाः उलि हे नेवाः संगीत ख्यलय् नं लोकंह्वाः । छगू इलय् ला नेवाः सांगीतिक ज्याझ्वलय् थ्वय्कः मदयेकं मगाः, न्ह्याथासं थ्वय्कःया संगीतय् म्ये थ्वयाच्वनी । थ्वय्कःया याकः लसय् पिदंगु नेवाः म्येचाः ‘मन छकः याउँक दिके’ (ने.सं.११०७) खः । अनं लिपा ‘थुलि यःकि’ गजल (ने.सं. ११०९) खः । अले अंगुलिमाल प्याखंया म्येचालय् धाःसा सत्यनारायण राजभण्डारीलिसे जानाः संगीत बियादीगु खः । थ्वया लिसें मेमेगु आपालं म्येचालय् थ्वय्कःया म्येत दुथ्याना च्वंगु दु । थ्वय्कलं सिर्जना यानादीगु लोक, आधुनिक, भजन व राष्ट्रिय म्ये यानाः स्वसलं मल्याक दु । उकिसनं थःम्हं हालादीगु सच्छिपुं मयाः ।
थ्वय्कलं निब्याहाः यानादीगु खः । निम्हं प्याखं हुलेगुली नांजाःपिं खः । न्हापांम्ह ख्वपयाम्ह कमला जोशी व लिपांम्ह येँ ओमबहाःया नगिना जोशी । थ्वय्कःया निम्ह काय् व स्वम्ह म्ह्याय्पिं दु । नेवाःलिसें खस भाषाया संगीत ख्यःयात तःब्या यायेत आपालं योगदान दु थ्वय्कःया । जिवंकाछि थःत सांगीतिक ख्यलय् पानाझाःम्ह थ्वय्कः लिपा ने.सं. १११८ सिल्लाथ्वः द्वादसिखुन्हु मदुगु खः ।