ने.सं. १०८३ कौलाथ्वः पारुखुन्हु जन्म जूम्ह भाजु माणिक साही छम्ह लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । वय्कःया बाःया नां राम साही व मांया नां कृष्णदेवी साही खः । वय्कलं ने.सं.११०२ निसें संगीत ख्यलय् पलाः तयादिल । वय्कलं म्ये च्वयादी, संगीत तयादी, म्ये हालादी लिसें अभिनय नं यानादी । वय्कःया निचाः म्येचाः ‘थौंकन्हेया ल्यासेत’ व ‘छंगु थ्व चाला खनाः’ पिदंगु दु ।
वय्कलं म्ये व संकिपाय् अभिनय नं यानादीगु दु । वय्कलं ‘पटाचारा’, ‘कृषा गौतमी’, ‘कर्म’ संकिपाय् अभिनय यानादीगु दु । वय्कलं थीथी जिल्लाय् वनाः थःगु प्रतिभा व्बयेगु ज्या नं यानादी । वय्कलं यलय् जूगु नेपालभाषा संगीत धेंधेंबल्लाः कासा व ज्ञानमाला भजनय् न्हाप जुयादीगु दु । अले यक्व थासं सम्मानित नं जुयादीगु दु ।
वि.सं. १९९४ य् अबु गौरत्न स्थापित व मां कयो स्थापित काय्कथं म्येहालामि माणिकरत्न स्थापितया जन्म जूगु खः । खस नेपालभाषा म्ये ख्यलय् अतिकं लोकंह्वाःम्ह वय्कःया नेवाः म्ये धाःसा खने मदु ।
अबु हिराकाजी शाक्य व मां नानिमाया शाक्यया कोखं ने.सं. १०८४ यंलागाः दसमि, बुधबारखुन्हु यलया सिन्चाहितिइ जन्म जूम्ह मोहन शाक्य २०३९ सालंनिसें संगीत ख्यलय् मदिक्क सक्रिय जुया च्वनादीम्ह खः । वय्कःया आशा नकःमिनाप हालादीगु ‘मैंचिया सपलय् च्वंगु स्वाँनं स्वइत स्वइच्वन’, ‘सुराई’, ‘मुसुक्क न्हिलाः जितः छकः स्वये छं मज्यू ला ?’, ‘जिं छता खँ ल्हाये थन छकः स्व’ लिसेंया ज्वःम्ये लोकं ययेकूगु म्ये खः । ३० पु म्ये पिथनादी धुंकूम्ह मोहन शाक्यया न्हय्पु भजन म्ये नं थुकी दुथ्याः ।
मोहनलाल बाराही शास्त्रीय संगीत ज्ञातालिसें छम्ह सांगीतिक बाजंया आविष्कारक नं खः । थ्वय्कःया जन्म वि.सं. १९८८ दँय् यलय् जूगु खः । ल्याय्म्हबलय् संकिपा स्वस्वं म्येसंगीत व शास्त्रीय संगीत ययावःगुलिं थीथी थासय् वनाः भजन न्यनेगु यानादिल । वि.सं. २०१६ सालपाखे येँ नारायणहिति लिक्क एकादसिपतिकं भजन याइथाय् तक्क नं न्यं वनीम्ह जुल । थः नं हालेगु व सयेके मंदुगुलिं संगीत प्रविण नरराज ढकालयात गुरु नालाः शास्त्रीय संगीत सयेकादिल, अथक कुतलं संगीतय् निपुण नं जुल ।
वय्कलं रेडियो नेपालय् शास्त्रीय संगीतया प्रस्तुती नं यानादिलसा वि.सं. २०३७ सालं रेडियो नेपालं याःगु शास्त्रीय संगीतय् थ्वय्कः न्हाप लात । थ्वय्कलं म्ये राग व म्ये जक हालीम्ह मखुसे थःम्हं हे म्ये च्वयाः संगीत नं तइम्ह खः । थ्वय्कलं ने.सं. ११११ स झीगु भाषा शास्त्रीय संगीत व सुलाच्वंगु म्येया नामं सफू नं पिथना दीगु दु । थुगु सफुती थःम्हं हे च्वयादीगु पीपु म्येया नोटेशन नापं न्ह्यब्वया दीगु खः ।
थ्वय्कलं लिपा लजगाःकथं हार्मोनियमलिसें मेमेगु बाजं ल्ह्वनेज्या न्ह्याकादीगु खः । यलया पट्कोय् थ्वयय्कःया पसः । पसलय् वय्कः थः जक मखु केहें मोहनलक्ष्मीयात ज्या स्यना तयादीगु खः । थ्वय्कः हार्मोनियम दयेकेगु व धुनिङ्ग यायेगुली नामुदम्ह खः । पिने देसय् हामोनियमया सूर मिले यायेत यन्त्रपाखें याइगु खः ।
पाकिस्तानया वरिष्ठ गजलहालामि गुलाम अलि नेपाः वःबलय् ज्वनावःगु हार्मोनियमया सूर स्यन । दयेकेत न्यनेकने याःबलय् थ्वय्कःया नां न्ह्यथन । अले गुलाम अलि हार्मोनियम दयेकेत वय्कःया पसलय् वल । थम्हं न्यनाभरं यन्त्र म्वायेक हार्मोनियम दयेका ब्यूगुलिं प्रभावित जुयाः थ्वय्कःयात गुलाम अलिं प्रशंसा पत्र बिया थकुगु खः ।
थ्वय्कः शास्त्रीय संगीतय् व बाजं ल्ह्वने ज्याय् नांजाःम्ह जक मखु न्हूगु बाजंया आविष्कारक नं खः । थ्वय्कलं संसारय् गनं मदुगु प्यताजि बाजंया आविष्कार यानादीगु दु । उपिं मध्यय् खः– चतुरंग । थ्व बाजं प्यताजि बाजंया समिश्रण खः । थुकी छम्ह हे मनुखं तानपुरा, तुंगना व म्हुतुं हार्मोनियम पुयाः प्यताजि थायेज्यू । वय्कलं थ्व बाजं दयेकेगु ज्या वि.सं. २०२५ निसें न्ह्याकाः प्यदँ बिकाः पूवंकूगु खः । थ्व बाजनय् विदेशं हःगु रीड छगू बाहेक मेगु फुक्क थनयागु हे सामानत छ्यलादीगु खः । थ्व बाजं थानाः न्यंकीबलय् मनूत अजू चाइगु । थ्व बाजंया नां छुनादीम्ह उस्ताद गोबिन्दलाल खः । अथेहे वय्कलं आविष्कार याःगु मेगु बाजंत मोहनचन्द्र चंगल व मनरुवा खः । मोहनचन्द्र चंगल चन्द्रमा बांलूगु डम्फु व भ्वाय्लिनया समिश्रण खःसा मनरुवा कियाः थायेगु सारंगी विशेष स्वरुप खः, मेगु म्हुतुं पुयाः थायेगु हार्मोनियमया खः ।
वय्कलं आविष्कार यानादीगु चतुरंग बाजंया नामं यलय् छगू बुलेटिन नं पिदंगु दु । नेपालभाषा मंका खलः यलया संगीत व नाटक उपसमितिपाखें ने.सं. १११४ स थुगु बुलेटिन पिथंगु खः ।
मोहनसुन्दर श्रेष्ठ मिखां मखंम्ह छम्ह नेपाःया वरिष्ठ सरोदवादक खः । थ्वय्कःया जन्म येँया किलागलय् ने.सं. १०६१ सिल्लागाः एकादसि, सनिबारखुन्हु जूगु खः । थ्वय्कः अबु गोपालसुन्दर श्रेष्ठ व मां मोहनमाया श्रेष्ठया चीधिकःम्ह काय् खः । मचाबलय् निसें हे थ्वय्कःया मिखां मखं । थ्वय्कःया इहिपाः कृष्णकुमारी श्रेष्ठलिसें जूगु खः । थ्वय्कःपिनि छम्ह काय् व निम्ह म्ह्याय् दु । मस्तमध्यय् चीधिकःम्ह म्ह्याय् सितार थायेगु यानादी । न्हय्दँति दुबलय् हे म्ये हालाः थ्वय्कः संगीत ख्यलय् दुहां झाःम्ह खः । थ्वय्कलं उस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसे म्ये हालेगु सयेकादीगु खः । तर थ्वय्कलं लिपा म्ये हालेगु स्वयां नं संगीत थायेगु हे ययेकाः वपाखे वनेगु बिचाः यानादिल । वि.सं. २०१३ सालपाखे गुरु नारायण प्रसाद श्रेष्ठलिसे सरोद थायेगु सयेका दिल । उगु हे इलय् थ्वय्कः सिबें न्ह्यः व हे गुरुपाखें सितार सयेका च्वनादीम्ह नरेन्द्र बाताजु खः । गुम्ह छम्ह नेपाःया लोकंह्वाःम्ह सितारवादक खः । थ्वय्कलं लिपा म्ये गुथिया दुजः जुयाः नेवाः संगीत ख्यलय् नं आपालं योगदान यानादिल । उगु गुथिं पिथनीगु नेवाः म्येचाःया म्येय् थ्वय्कःया सरोदवादन उत्कृष्ट जू । थ्व बाहेक वय्कःया देन ज्ञानमाला म्ये संगीतय् नं उतिकं हे दु । अथे हे न्हापा पिदनीगु थीथी म्ये व म्येचालय् नं थ्वय्कःया सरोदवादनया स्वापू दया हे च्वं ।
सरोदवादनलिसें शास्त्रीय संगीतय् नं दख्खल दुम्ह थ्वय्कलं विदेशीतय्त तक्कं संगीत स्यनादीगु दु । थ्वय्कलंं वि.सं. २०२६ सालय् राष्ट्रिय नाचघरय् सरोदवादकया लजगाः न्ह्याकादीगु खः । वि.सं. २०३७ सालय् अनं लिकासेलिं हानं नेपाल अपांग संघया कुतलं करारय् रेडियो नेपालय् लजगाः न्ह्याकादीगु खः । अथेहे येँया होटल अन्नपूर्णय् नं ज्या यानादिल । स्थायी लजगाः मदया च्वंबलय् वि.सं. २०४२ पाखे जुजु वीरेन्द्रया कृपां थ्वय्कलं दरबारय् हे स्थायीकथं सरोदवादनय् लजगाः न्ह्याकादिल । अले अन हे वि.सं. २०६८ सालं अवकाश कयादीगु खः । अवकाश लिपा नं थ्वय्कलं होटलय् ज्या न्ह्याका हे च्वनादिल ।
थ्वय्कःया सिर्जनात लिपांगु म्येचालय् आपालं दु । थ्वय्कलं थःम्हं थानादीगु सरोदवादनया धून मुनाः फेवरेष्ट म्येचाः व फेवरेष्ट २ नामं सि.डी.चाः पिथनादीगु दु । वय्कलं गोर्खा दक्षिण बाहु तेश्रो व चौंथो, त्रिशक्ति पट्ट चौंथो लिसें थीथी संघसंस्थापाखें आपालं मानपदवी व सिरपाः कयादीगु दु । थ्वय्कः ने.सं. ११४१ सिल्लागाः दसमि, सोमबारखुन्हु मदुगु खः । थ्वय्कःया परिवारं थ्वय्कःया नामं वि.सं २०७८ सालं किराँतेश्वर संगीत आश्रम मोहनसुन्दर श्रेष्ठ पुरस्कार नं नीस्वना तःगु दु ।