भाजु दिनेश शाक्यया जन्म बि.सं. २०२३ फागुण १५ जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां तीर्थमाया व बौया नां हेमन्त शाक्य खः । वय्‌कः मेची अंचल, झापा जिल्ला धुलावारीया उद्योगी व्यापारी लिसें नेवाः न्ह्यलुवाः खः । ने.सं. ११०१ निसें नेपालभाषा, नेवाः संस्कृति व नेवाःतय् उत्थानया निंतिं वय्‌कः मदिक्क क्रियाशील जुयाः झायाच्वंगु दु । वय्‌कः नेवाः खलः, झापा धुलावारीया संस्थापक दुजः, नेवाः पासामुना पुचः विर्तामोडया संस्थापक ल्यूछ्यान्जे खः । नेवाः राष्ट्रिय संगठन जापान प्रवाश कमिटी सन् २००२ य् गठन यानाः वय्‌कः उकिया न्हापांम्ह उपाध्यक्ष, लिसें नेवाः देय् दबू झापा जिल्लाया नायः जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः नेवाः देय् दबूया पाखें थीथी जिल्लाय् जुइगु अधिवेशन, सभा सम्मेलनय् नं सक्रिय जुयाः ब्वति कयादी । वय्‌कःयात नेवाः पासामुना, विर्तामोडपाखें सम्मान याःगु दु ।

बौ करुणारत्न तुलाधर व मां हिराशोभा तुलाधरया क्वखं ने.सं. १०८५ इ येँया असंत्वालय् भाजु दिपक तुलाधरया जन्म जूगु खः । भाजु तुलाधर नेवाः भाय्, नेवाः संस्कृति ल्यंकातयेगु अभियानय् थःत फ्याना झायाच्वनादीम्ह छम्ह न्हू पुस्तायाम्ह भाषिक व शैक्षिक अभियन्ता खः । भाजु तुलाधरं मांभाय् म्वाका तयेगु खःसा छँय् जक मखु स्कूलय् नं मांभाय् ल्हायेगु व ब्वनेगु अवसर दयेमाः धयागु बिचाः ज्वनाः थःगु हे छेँय् ने.सं. ११२३ य् नेवाः भासं नं ब्वंकीगु मोर्डन नेवाः इङ्गलिस स्कूल नीस्वनादिल । भाजु दिपकं नेवाः भाय्, नेवाः समाज, नेवाः संस्कार च्वन्ह्याका यंकेत थज्याःगु छगू जक ब्वनेकुथि दयां मगाः धयागु वाःचायेकाः येँय् जक मखु, यल, ख्वप, किपू लिसें थाय्‌थासय् नेवाः स्कूल चायेकेगु नितिं नेवाः बस्ती नेवाः स्कूल अभियान थःगु नेतृत्वय् न्ह्याकादिल । थ्व हे अभियान कथं थौं झिगुलिं मयाक नेवाः स्कूल स्थापना जुइधुंकूगु दु ।

स्थानीय भाय् नेपालभाषा च्वन्ह्याका यंकेत आः राज्यस्तरं हे पाठ्यक्रम व पाठ्यपुस्तक दयेकाः नर्सरी निसें निजी व सरकारी स्कूलय् नेपालभाषाया कक्षा संचालन यायेमाः धयागु बिचाः घानाः नेपालभाषा समितिया दुजः जुयाः वय्‌कलं माःगु पाठ्य सफूया नितिं यवस्था यानाझायाच्वंगु दु । अथे हे भाजु तुलाधरया कुतलय् भोताहितिया दुवातय् महाकवि सिद्धिदासया झ्वाताः स्थापना यायेगु ज्या नं जूगु दु ।

समाज सेवा व भाषा अभियन्ताया रुपय् न्ह्यज्याना दीम्ह भाजु दिपकयात थीथी संस्थापाखें थीथी सिरपाः तथा सम्मान प्रदान याःगु दु, गथे— ठाकुरलाल सिरपाः (ने.सं. ११३४), तिर्थ हिरा सिरपाः (ने.सं. ११३४), दान्यहिरा सिरपाः (ने.सं.११३४), कृष्णदेवी तण्डुकार लुमन्ति हःपाः सिरपाः (ने.सं. ११३७) आदि आदि । अथेहे वय्‌कः गोरखापत्रय् पिदंगु खस भाय्‌यात जक नेपाली धायेगु पाय्‌छि मखु धैगु च्वसु च्वयाः अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चपाखें सारदानन्द पुरस्कार (ने.सं. १११२७) त्याकेत नं ताःलाःगु दु ।

भाजु दिपक शाक्यया जन्म वि.सं. २०१९ (ने.सं.१०८४) बैशाख १४ गते भोजपुर जिल्ला टक्सारय् जूगु खः । वय्‌कःया बौया नां राम बहादुर शाक्य व मांया नां कर्णकुमारी शाक्य खः । भाजु दिपक शाक्य नेपालभाषाया भाषिक अभियन्ता व भाषा न्ह्यलुवाः खः । भाजु दिपक शाक्यं नेवाः देय् दबूया मध्यपश्चिमाञ्चलया न्वकू जुयाः नेवाः देय् दबूयात स्वनिगलं पिने थीथी जिल्लाय् न्यंकायंकेगु ज्याय् तःधंगु योगदान बियादीगु दु । वय्‌कलं थ्यंमथ्यं झिन्यादँ तक मदिक्क देय् दबुली आवद्ध जुयाः ज्या यानादिल । थौंकन्हय् वय्‌कः दांग तुल्सीपुरय् च्वनाः नेपालभाषा व नेवाः संस्कृति उत्थनाया ज्याय् सक्रिय जुया च्वनादीगु दु । नेवाः संगीत स्यनेगु ज्या यानाच्वनादीगु दु ।

दिपकप्रसाद श्रेष्ठ मकवानपुर जिल्लाय् लाःगु हेटौंडा नगरया छम्ह भाषासेवी खः । वय्‌कः हेटौंडां पिहां वःगु नेपालभाषाया न्हापांगु वाःपौ ‘हेटौंडा वाःपौ’ या प्रकाशक लिसें सम्पादक जुयादी ।

बि.सं. २०२८ असार १७ गते बन्जाःहिति, येँय् जन्म जुयादीम्ह भाजु दिलिप शाही नेपालभाषाया संचार लागाय् ताःइलंनिसें च्वसु च्वयेगु ज्या याना वैच्वनादीम्ह व्यक्तित्व खः । वय्‌कलं नेपालभाषाया थीथी पत्रपत्रिकाय् यक्व कविता च्वयाः पिथनादीगु दु । वय्‌कः नेपालभाषाया कविता ख्यलय् लिपांगु पुस्ताया कवि खः । वय्‌कःया कविताय् विशेष यानाः शोषण, अत्याचारयात कयाः आक्रोश दु । वय्‌कः स्वतन्त्र पत्रकार नं खः । वय्‌कःया यक्व यक्व हे समसामयिक च्वसु थीथी पत्रिकाय् निरन्तर पिदनाच्वंगु दु ।

अबु विश्वरत्न हाडा व मां रुद्रकुमारी हाडाया कोखं वि.सं. १९९४ असारं ख्वपया इच्छु त्वालय् भाजु दिव्यरत्न हाडाया जन्म जूगु खः । नेपाःया अवैतनिक राजदूत कथं थीथी देशय् चाःहिला दीबलय् वय्‌कलं ख्वप देय्‌या गरिमा व नेवाः संस्कृतिया प्रचार प्रसार यायेकथं झिंन्हय्‌पु च्वसु दुथ्याकाः ‘ख्वप नसिं …’ नांगु सफू च्वयाः पिथनादीगु खः ।

मां हिरानानी व बा आनन्दसिद्धि तुलाधरया कोखं ने.सं. १०८२ य् जन्म जूम्ह दिव्या ताम्राकार छम्ह न्हू पुस्ताया बाखंच्वमिकथं खनेदयेकः वःम्ह खः । थ्वय्‌कः बाखंच्वमिया नापनापं छम्ह अनुसन्धानकर्मी नं खः । अथेहे नियात्रा, हाइकु विधापाखे नं थ्वय्‌कःया च्वसा न्ह्याःगु दु । बाखं विधाय् थ्वय्‌कःया निगू बाखं सफू न्ह्यवःसा व मेमेगु बाखं (ने.सं. ११३६) व लिधंसा (ने.सं. ११४१) नांगु सफू पिदंगु दु । थौंया नेवाः समाजं भोगे यायेमाःगु समस्या, न्हनावनेगु लँय् लानाच्वंगु सामाजिक, भाषिक, सांस्कृतिक स्थितिया चित्रण थ्वय्‌कःया बाखनय् दुथ्यानाच्वंगु दु ।

अथेहे अभिलेख संरक्षणय् आशा सफूकुथि (ने.सं. ११३४) थ्वय्‌कःया च्वसां पिहांवःगु मेगु सफू खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषा मिसा साहित्यकार मुनाया न्वकु नं खः । थ्वय्‌कलं सत्यहेरा अनुसन्धान सिरपाः (ने.सं. ११३२), मोतिलानी सिरपाः (ने.सें ११३२), चैन लाकौल सिरपाः (ने.सें ११३२), पियुष पदक (ने.सं. ११३२), योगवीरसिं कसाः नेपालभाषा सिरपाः (ने.सें ११३३) नेपाल विद्याभूषण ख (ने.सें ११३४) आदि सिरपाः त्याकादीगु दु ।

ने.सं. १०९३ य् जन्म जूम्ह दिव्या बज्राचार्य नेपालभाषाया बाखं तथा उपन्यास विधाय् च्वसा न्ह्याकूम्ह छम्ह न्हू प्रतिभा खः । थ्वय्‌कः मां मोतिमाया व बा महन्तबज्र बज्राचार्यया म्ह्याय् मय्‌जु खः । थ्वय्‌कःया च्वसा चिनाखँ व हाइकु विधाय् नं न्ह्याःगु दु । थ्वय्‌कःया बाखं उपन्यासया विषय मूलभूत मिसापिंत जुइगु लैंगिक विभेद, यौन शोषण जूगु दु । अथेहे मिसापिंत जुइगु हिंसा, अन्याय, अत्याचारया विरोधय् मिसा पात्रतपाखें सः थ्वयेकेगु, प्रतिकार याकेगु थ्वय्‌कःया बाखं, चीबाखंया विशेषता खः । त्रास शीर्षकया बाखं धेंधेंबल्ला कासाय् थ्वय्‌कः मिसा च्वमिपाखे उत्कृष्ट जुयादीगु खः । थ्वय्‌कलं नेपालभाषा साहित्य धुकुतिइ मय्‌जु (ने.सं. ११४१) नांगु उपन्यास दुतिना दीधुंकूगु दु ।