स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु मदनप्रसाद श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.१९८६ असार १ गते चैनपुरय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां बुद्धलक्ष्मी व बाःया नां भीमप्रसाद श्रेष्ठ खः । लजगाया सिलसिलाय् वय्‌कः धरानय् च्वं झाल ।

वय्‌कलं धरानया शिक्षाया स्तर थकायेगु निंतिं यक्व हे ज्या यानादीगु दु । बि.सं.२०४८ सालय् धरानया नेपालभाषा खलःया नायः जुयादीबलय् धरानय् छगू नेवाः छेँ दयेकेमाःगु महसुस यानादिल । थुकिया निंतिं धरानया झीगु समाजयात न्ह्यःने तयाः ज्या न्ह्याकादिल । बि.सं.२०५२ अर्थात ने.सं.१११५ य् सिद्धि नेवाः परिषद् धरान ७ नामं संस्था दर्ता यानाः छेँ दनेगु ज्या यानादिल । थौं थ्व छेँय् थीथी सामाजिक, सांस्कृतिक ज्याझ्वः जुयावैच्वंगु दु । वय्‌कः बि.सं २०८० साउनय् दिवंगत जुल ।

बौ पं. मधुसुदन मिश्र व मां माहेश्वरी (जुलुम) मिश्रया कोखं यलया तिछुंगल्ली त्वालय् ने.सं. १०५२ मार्ग शुक्ल ३ कुन्हु काव्यकार भाजु मदनमोहन मिश्रया जन्म जूगु खः । वय्‌कःयात समाजय् पण्डितया नामं नं म्हसिउ । बाखं (पुराण) कनेगु, पुजा पाठ यायेगु, धार्मिक व कर्मकाण्ड यायेगु संस्कारय् ब्वलनादीगु खःसां व इलय्‌या संस्कृतय् मध्यमा ब्वंज्या क्वचायेकादीम्ह भाजु मिश्रया थःगु मांभाय् नेपालभाषाय् जक मखु नेपाली साहित्यय् नं उतिकं च्वसा न्ह्याः ।

थःगु कविताय् समाजय्, देशय् ब्वलनाच्वंगु विसंगति, विकृतियात कयाः क्वातूगु व स्याचुगु ध्याचू खँग्वलं जायेकाः काव्यात्मक व छन्दात्मक शैलीं च्वयादीम्ह पं. मदनमोहन मिश्रया न्हापांगु कविता नासु ने.सं. १०७८ य् धर्मोदय १२९ अंकय् पिदंगु खः । आपाः धयाथें काव्य व खण्डकाव्यपाखे ल्हाः ज्वःम्ह भाजु मिश्रया न्हापांगु खण्डकाव्य सफू सिताहरण ने.सं. १०८० य् पिदंगु खः । गीतिकाव्य व हास्यव्यंग्य काव्य ख्यलय् बिस्कंगु योगदान बियाबिज्याःम्ह भाजु मिश्रया गजिगुलुया म्हगसय् पशुपतिनाथ ने.सं. १०९५ य् पिदंगु दु । धार्मिक सम्बन्धी थीथी काव्य सफू नं पिथनादीम्ह काव्यकार भाजु मिश्रया निगू संस्करण (ने.सं. १०८० व ने.सं. १११९) य् पिदनाः अंग्रेजीं नापं भाय्‌हिलाः पिदंगु दु । गबलय् माल अबलय्, च्वनाथासय्तुं, छु विषयय् माःगु खः व विषयय् कविता च्वयादीफुम्ह जूगुलिं नेपालभाषा काव्य साहित्य ख्यलय् वय्‌कःया बिस्कंगु योगदान दु ।

मां चम्पादेवी बज्राचार्य व बौ सप्तरत्न बज्राचार्यया कोखं येँया रत्नकीर्ति महाविहार, मखं बहालय् ने.सं. १०७३ भाद्र शुक्ल दशमि कुन्हु (२०१० आश्विन १ गते) भाजु मदनसेन बज्राचार्यया जन्म जूगु खः । लोकसाहित्य विषय कयाः स्नातकोत्तर यानादीम्ह थ्वय्‌कः नेपालभाषाया प्राध्यापकया नापं नेवाः लोकबाखं तथा लोकम्येया छम्ह अनुसन्धाताया, विश्लेषक नं खः । थ्वय्‌कलं लोकसाहित्यया ख्यलय् नेपालभाषाया अग्रज लोकसाहित्यविद्पिं — प्रेमबहादुर कसाः (ने.सं. ११०९), सत्यमोहन जोशी (ने.सं. १११४), करुणाकर वैद्य (ने.सं. ११०९), मानदास तुलाधर (ने.सं. १११०) व लोक गायक लोकरत्न तुलाधर (ने.सं. ११०९) पिनिगु जीवनी सम्बन्धी सफू च्वयादीगु दु । लोकबाखंया अध्ययनया क्रमय् वय्‌कलं येँ, यल, ख्वप व किपुपाखें सलंसःपु बाखं मुनाः प्रकाशित यानादीगु दुसा छुंछुंया अध्ययन विश्लेषण जुयाः लेखत पिदंगु दु ।

भाजु मदनसेन बज्राचार्य ब्रजयान बुद्धधर्मया नं अध्ययता खः । थ्वय्‌कलं दे आचार्य गुथिया परम्परा व आवश्यकता (ने.सं. १११९/२०५५) नांगु सफू नं च्वयादीगु दु, गुगु सफू नेपाःया मौलिक वज्रयान बौद्ध धर्मया संरक्षक पुरोहित बज्राचार्यपिनिगु देआचार्य गुथिया ऐतिहासिक धार्मिक, सांस्कृतिक परम्परायात न्ह्यब्वयातःगु नेपालभाषाया न्हापांगु सफू खः । थ्व सफू बाहेक वय्‌कःया बज्रयानी चर्चा म्ये, बज्रयानी प्यंम्हथां आदि सम्बन्धी तःपु अनुसन्धानात्मक च्वसुत नं थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । थ्वय्‌कःया नेवाः बौद्ध संस्कृति दुने छगू बिस्कंगु विशेषता दुगु नेपाःगाःया नेवाः बौद्ध संस्कृतिइ लोकबाजा (वि.सं. २०७७) नांगु सफू नं प्रकाशित जूगु दु ।

थुकथं थ्वय्‌कलं झिंछगू कृति प्रकाशित यानादीगु नेपाःया लोकबाजा (ने.सं. ११११), सत्यमोहन जोशीया च्वखँ मुना, नेवाः व नेवाः लोकसाहित्य (ने.सं. १११४), सम्य्क सम्बोधि लाभ (ने.सं. ११२५), भीम, देव व महारथारोहण पूजाविधि क्रिया (ने.सं. ११२९), मू कुमारी, मूलश्री महाविहार व विहारया कुमारी प्रथा (वि.सं. २०७६) यानाः झिंनिगू सफू सम्पादन यानादी धुंकूगु दु । अथेहे थ्वय्‌कःया सम्पादनय् थीथी पत्रिका गथे— नेपाल ऋतु पौ (ने.सं. ११२१–११३३), लोकसाहित्य (पत्रिका) (२०७३ वि.सं.), लुमन्ति (ने.सं. ११२९), पलेस्वां दँपौ आदि पिदंगु दु ।

थथे हे थ्वय्‌कलं थीथी संस्था गथे — लोकसाहित्य परिषद् (वि.सं. २०४१), रत्नकीर्ति महाविहार संघ, मखं (वि.सं. २०५०), नेवाः स्यनामि दबू (वि.सं. २०६५), नेपालभाषा स्यनेज्याकुथि आदिइ गनं संस्थापक दुजः गनं सचिव, गनं न्वकु गनं नायः आदि जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । थथे थीथी संस्थाय् बाहेक इलय्‌‌ब्यलय् नेपालभाषा साहित्य ख्यःया थीथी व्यक्तित्वपिंत हनीगु ज्याझ्व गथे— प्रेमबहादुर कसाः अभिनन्दन समारोह समिति, मोतिलक्ष्मी उपासिका अभिनन्दन समारोह समिति, सत्यमोहन जोशी हनेज्या ग्वसाः खलः आदिइ नं छ्याञ्जे जुया सफलपूर्वक ज्या क्वचायेकादीगु दु ।

थुकथं थ्वय्‌कःया ज्याया कदर स्वरुप थ्वय्‌कःयात थीथी संस्थां पाखे थीथी सिरपाः, पदक व हनापौ लःल्हाःगु दु । गुगु थथे दु —ने.सं. ११३९ य् करुणाकर सिरपाः, वि.सं. २०७३ य् सत्यमोहन जोशी शताब्दी पदक, शिक्षा पुरस्कार (वि.सं. २०५७) । अथेहे परम्परागत बाजा संरक्षण उपभोक्ता समितिं (ने.सं. ११३९/वि.सं. २०७६) हनापौ देछाःगु खःसा, नेपालभाषा स्नातक स्तरया नेवाः विद्यार्थी युनियनं ने.सं. ११४० य्हनापौ लःल्हाःगु खः ।

मां नानीमाया तण्डुकार व अबु पूर्णवीर तण्डुकारया म्ह्याय्‌मचा जुयाः ने.सं.१०६९ इ ज्याःबहाः, येँय् जन्म जुयादीम्ह मयजु मनदेवी (तण्डुकार) ताम्राकार छम्ह सिद्धहस्त बाखं च्वमि खः। गुरु पूर्ण वैद्यया हःपाःकथं नेपालभाषा साहित्यया बाखं विधाय् सशक्त रुपं थःगु ल्हाः न्ह्याकाच्वनादीम्ह मयजु मनदेवीं थ्यंमथ्यं २८ दँ धइथें दिपाः कयादिल।अथे खःसां बाखं विधाय् सामाजिक बेथिति, विसंगति व विकृति विरुध्द सः तयाः अभिव्यक्तिया सशक्त च्वसा न्ह्याके धुंकूम्ह श्रष्टां हाकनं ने.सं ११३७ निसें थःगु पलाः च्वयेकादिल । खुदँया दुने वय्‌कलं प्यंगू बाखं सफू इलंक्यंगु लँ, लँय् खनागु पलाः, धुफ्वः व छेँ दुने … साहित्य क्यबय् ह्वयेकादिल । वय्‌कःया बाखनय् नुगलय् तिक्क मिंकेफुगु व ब्वंमिया नुगःमिखा प्याकेफुगु विशेषता दु । अथेहे वय्‌कःया बाखंया शैली नाइसे च्वनाः माःथाय् माःकथं खँत्वाः, खँभाय्, उपमा व विम्व

छ्यलेगुया नापं समाजया दक्व धइथें पक्षय् थियाः नं इलं ह्वाःगु विदेश पलायनया समस्याय् तकं वय्‌कलं थःगु च्वसाय् न्ह्यब्वयादीगु दु । वय्‌कःया स्वंगूगु बाखं सफू धूफ्वया निंतिं वय्‌कःयात निक्वःगु रामशेखर लुमन्ति सिरपाः पाखें छायेपी धुंकूगु दु। वय्‌कलं गुरुवर पूर्ण वैद्यया ज्याः जंक्वया लुमन्ति व पूर्ण वैद्यका अप्रकाशित रचनाहरूया सहलेखन व सहसम्पादन नं यानादीगु दु।

बौ प्राध्यापक कृष्णबहादुर श्रेष्ठ व मां उत्तरकुमारी श्रेष्ठया कोखं यलया लुँहिति चालाछेँ त्वालय् ने.सं. १०६८ पोहलागा ३० कुन्हु समालोचक भाजु मनमोहन श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । समालोचना क्षेत्रय् निरन्तरता बियाः मदीसां पसूकाया स्वपुका (ने.सं. १०८५) पाखें नेपालभाषाया समालोचनाया लागाय् थःगु प्रभाव क्यनादीम्ह भाजु मनमोहन श्रेष्ठया लजगाः नं प्राध्यापन हे खः । वय्‌कः महेन्द्र विद्याभूषण पदकं विभूषित जुइधुंकूगु दु ।

बौ देवरत्न शाक्य व मां मोतिमाया शाक्यया कोखं ने.सं. १०८४ येँया क्वहिति त्वालय् भाजु मनरत्न शाक्यया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया मेगु म्हसीका मनरत्न शाक्य स्वां खः । भाजु शाक्यं नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् थःगु साहित्यया पलाः बाखं सृजनापाखें न्ह्याकादीगु खःसा लिपा ख्यालिन्हिलि पाखे नं थःगु च्वसा न्ह्याकादिल । ने.सं. ११०६ य् ग्वय्‌स्वां ३/४ पत्रिकाय् पिदंगु विश्वास बाखं शाक्य भाजुया न्हापांगु साहित्यिक सृजना खः । थ्वय्‌कःया तःपूमछि बाखंत थीथी पत्रिकाय् पिदंगु खःसां ख्यालिन्हिलि याना जुइ न्ह्याःम्ह मनू जूगुलिं सफू धाःसा ख्यालिकुं मुना ग्वाय्‌पिया सुकुध्वां (ने.सं. ११०५) व कुचुकुच (ने.सं. ११०७) य् पिथनादिल । थीथी पत्रिकाया सम्पादन यायेगु झ्वलय् वँय् क्वँय् नांगु सफूया सम्पादन (ने.सं. ११०९)य् नं यानादीगु दु ।

मां चौथीमाया व अबु रुद्रबहादुर खड्गीया काय्‌भाजु मनोज नेवाः खड्गीया जन्म येँय् ने.सं. १०९२ तछलागा १ कुन्हु जूगु खः । भाजु मनोज खड्गी छम्ह समाजसेवीया नापं नेवाः न्ह्यलुवाः नं खः । स्नातक पूवंकादीम्ह भाजु मनोज खड्गी सिन्हः स्वां खलःया संस्थापक (पुलाम्ह नायः, थौंकन्हय् संरक्षक) खः । थ्व संस्था पाखें नेपाल संवत् प्रबद्र्वन याये नितिं २६दँ न्ह्यःनिसें मदिक्क स्वनिगः व देयन्यंक भिंतुना मोटरसाईकल स्रयालि न्ह्याकावयाच्वंगु दुसा झीगु भाय्, तजिलजि म्वाकेत थीथी ज्याझ्वः नं यानावयाच्वंगु दु । अथे हे भाजु मनोज खड्गी नेवाः भोलन्टियर्सया संस्थापक नायः, येँ दरबारक्षेत्र संरक्षण व व्यवस्थापन महासमितिया संस्थापक कजि (पुलाम्ह नायः, हाल संरक्षक), नेपाल ग्रीस मैत्री व साँस्कृतिक संघया मूछ्याञ्जे, थीथी ब्वनेकुथी व्यवस्थापन समितिया दुजः व नायः खः । वय्‌कलं नेपालभाषा व नेवाः जातिया अधिकारया नितिं तःगू आन्दोलनय् नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीगुलिं वय्‌कःयात आन्दोलनकर्मि कथं नं म्हसीकेगु याः । नेवाःतय्‌त छुं कथंया समस्या ब्वलनकी ग्वाहालि यायेगु निंतिं हेल्पिङ्ग डेस्कया अवधारक वय्‌कलं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया घटक कथं प्यक्वःतक नायः जुया नेवाः एकता दिवस तःजिक न्ह्याकादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं ने.सं. ११४१य् नेवाः जातिय महासंघ नं नीस्वनादीगु दु ।

संगीत क्षेत्रय् नं उलि हे मन क्वसाःम्ह भाजु मनोजं नेवाः संगीत, नेवाः म्हसिका व नेवाः गौरव न्ह्यब्वयेगु तातुनाः नेपाः दुने व पिनेयापिं फुक्क संगीतह्यःमि नेवाःत मुंकाः छगू तःधंगु व तब्यागु दबुलिइ थनाः न्हापांखुशी नेवाः आईडल ज्याझ्वःया ग्वसाः ग्वयादिल । नेपाल खड्गी सेवा समितिया झिंन्यादँ तक नायः जुयादीम्ह भाजु मनोजं थुगु संस्था पाखें पिदंगु तःगू हे तँसापौ, ख्वाःपौ व स्मारिकाया सम्पादन यानादीगु दु । गथे—स्मारिका (ने.सं. ११२२, ११२४), स्वक्वःगु तःमुँज्या विशेष तँसापौ (ने.सं ११२५), प्यक्वःगु तः मुँज्या विशेष तँसापौ (ने.सं ११२९), स्मारिका, (ने.सं ११३३) खुक्वःगु देय् मुँज्या विशेष अंक व स्वर्ण स्मारिका (ने.सं ११३६), नायः जागरण लय्‌पौ (ने.सं ११४३), नायः सिंह, शाही खड्गी समाजया संस्कार (ने.सं. ११४०) व नायः प्रोफाईल (ने.सं. ११४३) आदि ।

नेवाः देय् दबूलिं ने.सं. ११२७य् पिदंगु नेवाः समाज सफुलिइ च्वंगु नायः सिंह, शाही, खड्गी जातिया परिचय मनोज खड्गीं हे च्वयादीगु खःसा वय्‌कलं थीथी पत्रपत्रिकाय् स्रष्टापिनिगु म्हसिका च्वसु च्वयेगु नं यानादीगु दु । वय्‌कःया योगदानया कदर स्वरुप वय्‌कःयात ज्यापु समाजपाखें विशेष सम्मान (ने.सं.११३१), नेपाल प्रहरीपाखें (ने.सं.११३९) विशेष हना व मेमेगु संस्थापाखें नं थीथी कथंया सम्मान देछाःगु दु ।

मय्‌जु मनोरमा तुलाधरया जन्म ने.सं १०७२ य् बौ बुद्धिरत्न तुलाधर व मां न्हुछेमाया तुलाधरया कोखं येँया तँलाछी त्वालय् जूगु खः । नेपालभाषा विषयय् स्नातकोत्तर यानाः सरस्वती क्याम्पसय् नेपालभाषा विषयया हे प्राध्यापन यानादीम्ह मयजु मनोरमां थःगु च्वसा नं नेपालभाषाया पठनपाठननाप सम्बन्धित विषयपाखे हे न्ह्याकादीगु दु ।

थ्वय्‌कःया निपासः (ने.सं १११७.) नांगु व्यावहारिक समालोचनाया सफू पिदंगु । अथेहे थ्वय्‌कःया छुं च्वसु तत्कालिन सरस्वती क्याम्पसं पिदनीगु न्हाय्‌कं पत्रिकाय् नं पिदंगु दु । थ्वय्‌कलं नेपालभाषा मिसा खलः व लोकसाहित्य परिषद्या आजिवन जः जुयाः नं नेपालभाषाया निंतिं ज्या यानादीगु दु ।

मनोहर श्रेष्ठया जन्म ई.सं १९६४ मे ३१ य् येँया ढोकात्वालय् अबु हरिहरलाल श्रेष्ठ व मां सुवर्णलक्ष्मी श्रेष्ठया कोखं जूगु खः । थौंकन्हय् थ्वय्‌कः अमेरिकाया भर्जिनियाय् च्वनादी । त्रिभुवन विश्वविद्यालयं स्नातकोत्तर डिग्री हासिल यानादीम्ह भाजु मनोहर श्रेष्ठ थौंकन्हय् अमेरिकाय् डेटा वयरहाउजिङ्ग / विजनेस इन्टलिजेन्सया ख्यलय् ज्या यानाच्वनादीगु दु ।

थःगु स्कुल जीवनं निसें नेपालभाषाप्रति मन क्वसाःम्ह मनोहर श्रेष्ठ थौं अमेरिकाया भर्जिनिया थेंज्याःगु व्यस्त शहरय् च्वनाः नं थःगु लजगाःया अलावा थःगु मातृभाषा नेपालभाषा व नेवाः संस्कृतिया छम्ह न्ह्यलुवा जुयाः ज्या यानाच्वनादीगु दु ।

थौंकन्हय् थ्वय्‌कः अमेरिकाय् नेवाःतय्‌गु दकलय् पुलांगु संस्था नेवाः पासा पुचः अमेरिकाया ने.सं ११४२ निसें नायः जुयाः नेपालभाषा, नेवाः संस्कृति कला संरक्षण व प्रवद्र्धनया निंतिं ज्या यानाच्वनादीगु दु । थ्व स्वयाः न्ह्यः नं वय्‌कः उगु संस्थाया उपाध्यक्ष, मुख्य सचिव व दुजः जुयाः ज्या यानादीधुंकूम्ह खः । उगु इलय् नं वय्‌कलं नेवाः पासा पुचः अमेरिका पाखें नेवाः भाषा संस्कृति प्रचारप्रसार व संरक्षण यायेगु निंतिं न्हूदँ समारोह यायेगु, सामुहिक म्हपुजा न्यायेकेगु, इही मुंकेगु, नेवाःभाय् व लिपि कक्षा संचालन यायेगु, दबू पत्रिका पिकायेगु, थीथी नेवाः हस्तिपिंत सम्मान यायेगु आदि ज्या यानादीगु दुसा अमेरिकाय् वःपिं न्हूपिं नेवाःतय्‌त ज्या व अनया कानुन सम्बन्धी सरसल्लाह बीगु आदि ज्या नं न्ह्याकादीगु दु । अथेहे थौंकन्हे थ्वय्‌कः हलिं नेवाः दबू व एशोसियसन अफ नेपालिज इन् अमेरिकाया सल्लाहकार जुयाः अमेरिकाय् दुने व हलिंया थीथी देसय् च्वंपिं नेवाःत नाप स्वापू तयाः नेवाः उत्थान सम्बन्धी विचार विमर्श यायेगु ज्या नं यानाच्वनादीगु दु ।

मल्ल के. सुन्दरया नामं नेपालभाषा ख्यलय् नांजाःम्ह च्वमि कृष्ण सुन्दर मल्ल मां तुल्सीमाया व अबु योगेन्द्रप्रकाश मल्लया कान्छाम्ह काय् कथं येँ थाय्‌मरू त्वालय् ने.सं. १०६८ येँयाःपुन्हि कुन्हु जन्म जूगु खः । त्रिभुवन विश्वविद्यालयं नेपालभाषाया बिषयय् दकलय् न्हापां एम.ए. यानादीम्ह मल्ल के सुन्दर छगू इलय् लोकंह्वाःगु वाःपौ इनाप पिथनाः नेपालभाषाया पत्रकारिता ख्यलय् तःम्ह न्हूपिं पत्रकारपिं ब्वलंकेगु यानादीम्ह व्यक्तित्व खः । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् नियात्रा, प्रबन्ध, अनुवाद, समालोचाना लिसें कविताय् तकं ल्हाः न्ह्याःम्ह वय्‌कःया च्वसां उपन्यास विधाय् जक न्यागू सफू पिदने धुंकूगु दु । वय्‌कःया न्हापांगु उपन्यास नसना (ने.सं.११०३), व लँपु : थ्व पलाः (ने.सं.११३२), लिसें द पोष्टर (ने.सं.११३७) तक्क नं राजनैतिक उपन्यास खः ।

वय्‌कःया शंखधर (ने.सं.११३७) उपन्यास धाःसा नेपाल संवत्या प्रवर्तकया ऐतिहासिकता पिब्वयेगु कथंया छगू ऐतिहासिक रोमान्स खः । थुकी काल्पनिक बाखं दुसां व ईया छुं कथंयागु इतिहास ब्वयेगु कुतः नं दु । न्हापांगु उपन्यास पिदनाः नीगुदँ लिपा वय्‌कःया व लँपु : थ्व पलाः, द पोष्टर (ने.सं.११३७) पिदनसा वय्‌कःया दकलय् लिपांगु उपन्यास सेप्टेम्बर १७ (ने.सं.११४१) खः । मल्ल के सुन्दरया फुक्कं उपन्यासय् पहिचानवादी राजनैतिक व्यक्तित्वया प्रत्यक्ष प्रभाव झीसं खंकेफुसा विशेष यानाः प्रगतिवादी, माक्र्सवादी, बामपन्थी राजनीति ख्यलय् नं थःत फ्याना वयाच्वनादीम्ह वय्‌कःया राजनैतिक विचारधारा प्रतिबिम्वित जुयाच्वंगु नं झीसं ध्वदुकेफु ।

लुमंति किचः (ने.सं.११०९) मल्ल के. सुन्दरया युरोप यात्राया लुमंति सफू खःसा थायमदु त्वाः छपुलु (ने.सं.११४२) वय्‌कः थः जन्म जूगु त्वाःया संस्कृति सम्पदा न्ह्यब्वयातःगु सफू ख । अथेहे यक्षी (मलयालम उपन्यास) व म्हालकाय्‌चा व मेमेगु बाखं (जापानी आधुनिक बाखं) वय्‌कलं नेपालभाषाय् अनुवाद यानादीगु सफूत खः । नेपालभाषाय् अनुवादित सिमाहः (उर्दू कहानी) व भारतया न्यंकँ बाखं (भारतीय लोकबाखं) वय्‌कलं सम्पादन यानादीगु सफूत खःसा अंग्रेजी व खँय् भाषाय् नं वय्‌कःया अनुवाद, सम्पादन व सहलेखनय् छुं सफूत पिदंगु दु ।

थौंकन्हय् नेपालभाषा एकेडेमिया भाइस चान्सलर जुयाच्वनादीम्ह मल्ल के सुन्दर नेवाःतय् राष्ट्रिय संगठन नेवाः देय् दबूया नायः, नेपालभाषा मंकाः खलःया मू छ्यांज्य अथेहे नेपालभाषा परिषदया छ्यांज्ये नं जुयादीधुंकूम्ह ख । छुं पार्टीलिसें आबद्ध मजुसे नेपाःया राजनीतिइ स्वतन्त्र बाम नेता कथं म्हस्यूम्ह मल्ल के. सुन्दर ने.सं. ११२६ या जनआन्दोलन लिपा पुनस्र्थापित संसदया सदस्य नं जुयादीगु दु । नेवाः जाति व समस्त जनजातिया अधिकारया पक्षय् ल्वाना वयाच्वंम्ह मल्ल के. सुन्दरया जातीय पहिचानसम्बन्धि तःगू सफूत नं पिदंगु दु ।

गथे— झी नेवाः , नेवाः म्हसिका, नेवाः स्वायत्त राज्य, आदिवासी अधिकार व जनपैरवी जनजाति सन्दर्भ व नेवाः आदि । वय्‌कःया थज्याःगु च्वछायेबहःगु ज्याया कदर स्वरुप वय्‌कलं— महेन्द्र विद्याभूषण, भाषाथुवाः, प्रेममोहन सिरपाः आदि सम्मान वसिरपाः नं प्राप्त यानादीगु दु ।