अनिकालय् वा वयेका बीम्ह हरहर महाद्यः
बखत जुयाः नं वा मवल धाःसा मनूत हरहर महाद्यःथाय् पुजा वनी । उकिं हरहर महाद्यःयात वा वयेकाबीम्ह द्यः कथं कयातःगु दु । ख्वप देय् न्हापा सुडाल लागाय् लानाच्वंगु धाइ । अन लिक्क हे हरहर महाद्यः दु । ख्वपय् असार सुरु जुयाः नं वा मवल धाःसा हरहर महाद्यः वा वये द्यः धाधां अन च्वंम्ह हरहर महाद्यःथाय् लः फ्वंवनेगु चलन दु । अन अथे वनेत नं भ्वय् ज्वरे याना यंकेमाःगु जुयाः सुथंनिसें बजि, जाकि, आलु, पालु वा लाभा सुयाके छु छु दु व व हापं तयाः त्वालय् मनूत म्ये हाहां चाःहिली । छुं दँ न्ह्यःतकं ख्वपय् थथे हरहर महाद्यः वा वये द्यः धाधां लखं लुकाः वा वःगु भाःपाः असारं त्वाः त्वालय् चाःहिलेगु चलन दु । उगु इलय् सुडालय् च्वंम्ह हरहर महाद्यःथाय् लः फ्वनेत वनीगु खः । अन बासीद्यः वा नागःद्यः क्वबियाच्वंम्ह द्यः हे हरहर महाद्यः खः । लः मदया वा पिये लिपा लायेवं नं ख्वपया ज्यापुत मुनाः थुम्ह सुडालय् च्वंम्ह हरहर महाद्यःया पुजाय् वनी ।
असत्य न्हंकीम्ह भगवती द्यः
ख्वपय् न्याय निसाफ याइम्ह व असत्ययात क्वत्यलाः सत्ययात बल्लाकाबीम्ह द्यः कथं भगवतीयात माने यानातःगु दु । ख्वपया माहेश्वरी पीठय् खुसि नापं हे झिंच्यापा ल्हाः दुम्ह भगवतीया मूर्ति दु । अथे हे यःसिं ख्यः नापं भगवती द्यः दु । अन नं झिंच्यापा हे ल्हाः दुम्ह खः । भगवतीस्थान धयातःगु थ्व द्यःयात दछिया छक्वः जात्रा नं यानाः क्वाछेँय् तयेहइ । थथे असत्ययात क्वत्यला सत्यया पँ लिनाच्वंपिंत उत्साहित याइम्ह द्यः कथं थ्व भगवती द्यःयात हनातःगु दु । मनूत माहेश्वरी स्नान यायेत वनीगु इलय् व चुपिंघाटय् ख्वाः सिलेत वनीगु इलय् भगवतीयाथाय् वनी ।
अह्रिं चाःगु लंकाबीम्ह दुम द्यः
मस्त अह्रिं चाल वा ख्वजक ख्वयेगु यात धाःसा इनाचों ख्वँह्रय् वनेगु लँय्सं च्वंम्ह दुम द्यःयाथाय् पुजा याःवनी । अथे पूजा वनेवं मस्त अह्रिं चाःगु लनी । नयेगु, त्वनेगु तकं मयासें गंसि जुइगु वा सुनं मजिउपिसं थिल धाःसा अह्रिं चाइगु विश्वास दु । अथे जुइवं ख्वँह्रय् वनेगु लँय् माहेश्वरी पीठया तँय्नं च्वय् देपापाखे स्थापना यानातःगु पीठ थें च्वंगु मूर्ति छुं तयामतःगु दिगुद्यः थें अथें लँय् स्थापना यानातःगु दुमाद्यः पुजा यायेत वनी । अन पुजा यानाः मचायात द्यः अनि याकेवं अह्रिं लनी ।
आखः सयेकाबीम्ह ससुद्यः
विद्या, ज्ञान बीम्ह द्यः कथं ससुद्यःयात हनातःगु दु । ख्वपय् ल्हासापाक्व ससुद्यः तसकं नांजाःम्ह ससुद्यः खः । मञ्जुश्री नं धाःम्ह उम्ह द्यःयात ख्वपया त्वाः त्वालय् साला हयातःगु दु । आखः सयेका बीम्ह द्यः धकाः आखः ब्वनाच्वंपिं मस्त श्रीपञ्चमी जःखः ल्हासापाक्व ससुद्यःथाय् थ्यंक न्यासि हे वनी । हाल गाडी व निजी साधन चले जुयाःलिं लँ नं पीच जूगु थ्व थासय् मेम्ह नं सरस्वतीया मूर्ति स्थापना यानाबिउगु दु । नाप नापं ख्वपया सूर्यमढी, थालाछेँ, यःसिंख्यः, ब्रम्हायणी, सरस्वती ख्यः नापं आपालं थासय् विद्या, ज्ञान व आखः सयेकाबीम्ह द्यः ससुद्यः विराजमान दु ।
कपाः स्याःगु लंका बीम्ह कपाख्याः द्यः
ख्वप नगरपालिका वडा नं ५ यःसिं ख्यलय् च्वंगु भद्रकाली द्यःया न्ह्यःने गाः प्वाकः वंक दयेकातःम्ह छम्ह द्यः दु । उम्ह द्यःया छ्यं मदुगु मूर्ति छगू थस्सः पायेकाः तयातःगु दु । मनूत भद्रकालीइ द्यइके वनेत वइगु इलय् अन अथें चाःहिलाः पूजा यानावनी । मेला जुइगु इलय् नं अन चाःहिले माःगु कारणं मनूत लिकुनी । छिन्नमस्ता द्यः थें थ्व छ्यं ध्यनाः म्ह जक ल्यं दयाच्वंम्ह द्यः पुजा यायेवं छ्यं स्याःगु लनी धइगु विश्वास दु । थः जहान परिवार वा छेँजः सुयां छ्यं स्यात वा कपाः स्यात धाःसा थ्व द्यःयाथाय् पूजा याःवनेगु चलन दु । स्वयेबलय् मुलकत्ता थें बांलूम्ह थ्व द्यः गालय् क्वय् लानाच्वंगु दु । भद्रकाली परिसरय् जगतिइ द्यःया जवपाखें थ्व कपाःस्याः द्यः दु । मनूतय्सं यःसिं ख्यलय् विश्वनाथ बाबा यःसिं थंगु स्वयेत वःगु इलय् तान्त्रिकं दुसुलावंगु विश्वनाथ बाबायागु छ्यं इंचां ध्यनाःलिं ल्यंदनिगु म्हब्व उगु गालय् लानाच्वंगु धकाः नं धायेगु याः ।
कुलया द्यः दिगु द्यः
दिगुद्यः कुलया द्यः खः । थःगु कुल सु व गनं वयापिं खः धइगु कथं कुलदेवता दिगुद्यः हनातःगु दु । ख्वपय् ख्वँह्र, लानिपुखू, तःपुखू, ब्रम्हायणी व दुगुद्यःचा धइगु थाय् दिगु पूजा याइम्ह मूर्तिविहीन दिगु द्यः स्थापना यानाः पुजा यानातःगु थाय् खः । थ्व द्यः पुजा याइपिं जाति स्वयाः वयागु कुल व घराना म्हसीकी । थुकथं कुलया इज्जत ल्यंकीम्ह द्यः कथं थ्व द्यः हनी ।
कै लंकीम्ह वंगलसिमा नारायण द्यः
मनूतय् प्यनय् अलःकै वल धाःसा वंगलसिमा पुजा यायेत वनी । ब्रम्हायणी पीठ, माहेश्वरी पीठ वा थीथी थासय् च्वंगु पीठ द्यःथाय् नापं दुगु वंगलसिमा चाःहिलाः उम्ह वंगलसिमा नारायण द्यः चाःहिलाः पुजा यायेवं थथे कै वःगु लनीगु विश्वास यानातःगु दु । अथे यानां नं मजिल धाःसा सुलः सकि नयाः उगु वंगलसिमाय् पसूकां हिनाः धुं धुपाँय् तयाः पुजा यानाः सिन्हः तियाः वइ । थथे यायेवं अलः कै वःगु लनीगु विश्वास यानातःगु दु ।
चाभारा छियेगु सयेका बीम्ह बिक्माः द्यः
विश्वकर्मा कुम्हाःतय्सं हनातःम्ह द्यः खः । विश्वकर्मायात नेवाःतय्सं बिकमाःद्यः धाइ । मोहनिया इलय् कुम्हाः जाति सकसियां उम्ह बिकमाः द्यःथाय् बाहां स्यानाः भ्वय् नइ । थः इष्टदेवता कथं कुम्हाःतय्सं बिकमाः द्यःयात हनातःगु दु । चाभारा छियेगु छगू
अद्भूत शीप खः । थ्व शीप सयेका बीम्ह द्यः कथं बिकमाःयात हनातःगु खः । ख्वपया तलातुंथि धाःगु दतात्रयं सूर्यमढी वनेगु थाय् ९ वडाय् छथाय् हे जक बिकमाः द्यः विराजमान दु । थ्व द्यःयाथाय् पूजा वनाःलि जक कुम्हाःत गामय् भारा दयेकेत वनी । थथे यानाः खा स्यानाः भ्वय् नयेगु चलनयात द्यःकाये भ्वय् धाइ । द्यःकाये भ्वय् नयाः प्यन्हुया दुने ज्यालु वनेगु धकाः स्वला प्यला तकं थः जहान परिवार त्वःताः कुम्हाःत चाया भारा छीत लम्जुंग, गोर्खा, दमौली, जनकपुर, रामेछाप लगायतया जिल्ला थ्यंकाः न्यासि वनाः अन उम्ह द्यः स्थापना यानाः ज्या यायेगु चलन दु ।
छुं दुःख ब्यूगु नियन्त्रण यानाबीम्ह छुमाः गणेद्यः
छेँय् छुं दुःख बिल धाःसा अथे मजुइमाः धकाः ख्वपया ब्यासी तँ च्वय् विराजमान छुमाः गणेद्यःथाय् पूजा वनी । अन पुजा यायेवं छेँय् वा, छ्व व अन्न नयाः दुःख बीपिं छुँत वये फइमखु धइगु विश्वास दु । छुँ
माःहनावःगु खनीगु मभिं धाइ । अथे छुँत वं वयागु वं वयागु न्हिप्यं ज्वनाः वःगु खनेवं तसकं मभिं वा छेँजःपिं थःथितिपिं सुं सिना वनेयः धकाः नं ग्यानाः छुमाः गणेद्यःयाथाय् पुजा वनेगु चलन दु ।
ज्वनाकै वःगु लंकाबीम्ह लक्ष्मीनारायण द्यः
ख्वपया नासमना त्वालय् छगः देगः दु लक्ष्मीनारायण । उम्ह द्यःयात ज्वनाकै वःगु लंकाबीम्ह द्यः कथं हनातःगु दु । सुयां ज्वनाकै वल धाःसा अनलाक हे पुंतय्त सलचा च्वके बियेगु व उम्ह लक्ष्मीनारायण द्यःयाथाय् पुजा वनेगु ख्वप दुनेया पुलांगु चलन खः । अथे पुजा वनेवं ज्वनाकै वःगु लनी धायागु धारणा दु । लक्ष्मीनारायण द्यःया आः सिमेन्ट छ्यलाः व्यवस्थित
यानातःगु दुसा थ्व द्यः तसकं कलात्मक तःधिकःम्ह साधे तीन फिट तःजाःम्ह बांलाःम्ह द्यः व मूर्ति सहितया द्यः खः । पूर्वाभिमुख थ्व द्यः लं भचा च्वय् भचा दबू थें दयेकाः व्यवस्थित यानाः दयेकातःगु दु ।
तंगु चीज लुइकाबीम्ह बालकुमारी द्यः
ख्वपया वडा नं. ९ यामि सिकय् छम्ह द्यः दु बालकुमारी । सुयां छुं चीज तन धाःसा उम्ह द्यःयाथाय् पुजा वनेवं लुयावइ धाइ । थःथिति हे तंपिं, थीथी वस्तु तंपिं व सरसामान गन तल धइगु ल्वःमन धाःसां नं अन पुजा वनेगु चलन दु । थुम्ह द्यः परिक्रमा
यायेमाःगु जूगुलिं चिब्यागु लँ जूसां सापारुं यामिसिके जुकाः सापारुया लँ तयार यानातःगु दु । उबलय् उम्ह द्यःयात जवय् लाकाः सापारुं याः चाःहिली । ख्वपय् थ्व छम्ह हे द्यःयात तंगु लुइका बीम्ह द्यः कथं हनाः पुजा यायेगु चलन आः तक नं दनि ।
तःकै लंकाबीम्ह सितला माजु
तःकै तसकं चासुइगु व हिइसे च्वनीगु कै खः । ख्वाः हे बिरुप यानाबीगु थ्व कै छगू इलय् तसकं महामारी कथं न्यनावंगु खः । ख्वपया ख्वँह्रय् छम्ह द्यः दु सितला माजु । अन पूजा यायेवं तःकै वःगु लनी धयागु विश्वास दु । तसकं हे मि पूगु थें च्वंक धाये चासुइगु उगु कै सिचुकेत थ्व द्यइके वनेगु चलन दु । न्हापा वासः यायेगु चलन मदुगु इलय् व तःकैया वासः खोप पत्ता लगे मजूनिगु इलय् सितला माजु व बछला माजुयात नापं तयाः पुजा याइ । ल्वय् लंकीम्ह बछला माजु, सिचुका बीम्ह सितला माजु धकाः ख्वपय् सितला माजु द्यःया म्ये नं हालेगु यानातःगु दु ।
थीमत्यः गडबड मजुइकीम्ह अष्टलिंगी भैरव
ख्वपया वडा नं. ८ झतापाः गल्ली क्वय्लाछि त्वालय् लँय्सं अथें थनातःगु तःजाःगु ल्वहं छगः दु । उगु ल्वहं हे अष्टलिंगी भैरव द्यः खः । अन पुजा वइबलय् किसली छायाः उम्ह तःधिकःम्ह अष्टलिंगी भैरवयात घय्पुइ । उम्ह मिसाया वयां लिपा बांलाक थीमत्यः जुइ । थ्व द्यःयाथाय् नवदुर्गां चथाःकुन्हु फै स्याइगु खः ।थन पुजा वइबलय् छ्वय्ला माः सुकाय् हनाः अष्टलिंगी भैरवयात क्वखायेके थें यायां उम्ह थीमत्यः गडबड जूम्ह मिसां अष्टलिंगी भैरवयात घय्पुइगु खः । ख्वपय् थ्व छम्ह जक अष्टलिंगी भैरव दु, गुम्हेसित पूजा यायेवं मिस्तय् थीमत्यः जूगु पाय्छि जुइ धाइ ।
थ्वँ अय्लाः बांलाका बीम्ह च्वंगा गणेद्यः
ख्वप नगरं पश्चिम भेगय् छम्ह द्यः दु । उम्ह द्यःयात च्वंगा गणेद्यः धाइ । उम्ह द्यःयाथाय् थ्वँ, अय्लाः कायेबलय् भिनेमा धकाः थ्वँ, अय्लाः तयाः अमय्ज्वलं तयाः पुजा वनेगु चलन दु । अन छेँय् छेँय्नं थथे थ्वँ अय्लाः कायेगु इलय् भिनेमा धकाः पुजा यायेगु व अन पुजा वनेगु इलय् छेँजःपिं मुनाः थः नं अनसं च्वनाः थ्वँ, अय्लाः त्वनाः समय्बजि नयाः वयेगु चलन दु । ख्वपया थ्व च्वंगा गणेद्यः थथे थ्वँ अय्लाः कायेगु इलय् भिंकीम्ह द्यःकथं बिस्काः जात्रा न्ह्यः चैत महिनाय् आपालं मनूत थ्व द्यःयाथाय् वयेगु याइ । बिस्काःया भ्वजय् त्वनेगु अय्लाः भिंकेमा धकाः भाकल यानाः थन थथे पुजा वइगु खः ।
दम मुसु लंकाबीम्ह च्वकिं अजिमा द्यः
मनूतय् दम अप्वल वा ताः ई तकं मुसु वयाच्वन धाःसा च्वकि अजिमा द्यःयाथाय् पुजा वनी । अन पुजा वनकि दम व मुसु वःगु लनीगु विश्वास दु । ख्वपया खौमा त्वालं इताछेँ त्वालय् वनेगु लँय् नवदुर्गां न्या लकीगु थासय् बँय्सं अथें च्वकिं अजिमा स्थापना यानातःगु दु । मत बीगु ल्वहँ छगः जक थनातःगु छपाः तःपाःगु पिखालखु थेंच्वंगु थ्व द्यःयाथाय् पुजा यायेवं छेँजःपिनि दम व मुसु लनीगु धारणा दु । अन पुजा यायेत वइपिंसं छुं नं लित यंके मजिउ धकाः फुक्कं ज्वलं प्वंकाः पुजाभः सिलायंकी । थज्याःम्ह हे च्वकिं अजिमा यःसिं ख्यः परिसर वनेगु खँलाँ क्वचाइथें च्वंगु थासय् च्वंगु फल्चाया देपापाखे नं दु । अन नं दम व मुसु वइबलय् पुजा वनी । ख्वपय् थ्व निगू थासय् दम व मुसु वःगु लंका बीम्ह च्वकिं अजिमा दु । अन नं छुं विशेष मूर्ति मखुसें ल्वहं व छेपु जक अथें लँय्सं बँय् स्थापना यानातःगु दु । थ्वहे च्वकिं अजिमा द्यः खः ।
धन अप्वयेका बीम्ह तिनिगः बाराही द्यः
ख्वप जिल्लाया मध्यपुर थिमि नगरपालिका अन्तर्गत बोडेय् लानाच्वंगु तिनिगः छगू पुलांगु बस्ती खः । अनया जंगलय् छम्ह द्यः दु नीलबाराही, तिनिगः बाराही । धनबाराही नं धाइम्ह उम्ह तिनिगः बाराही द्यःयात धन अप्वयेकाबीम्ह द्यःकथं पुजा याइ । ख्वपया मनूतय् शनिवाः शनिवाः पतिकं चैत महिनां अन पुजा वनेगु चलन दु । छुं न्हूगु सीप, बाजं सयेकल धाःसां नं पुजा यानाः पिकनिक वनेगु थाय् नं थ्व तिनिगः बाराही हे खः । कय्तापुजा, इहिपा थेंज्याःगु भ्वय् क्वचायेवं भ्वय् सिधयेकेगु थाय्कथं धन अप्वयेकाबीम्ह थ्व द्यःयाथाय् पुजा याःवनी ।
न्यासि वने सयेकाबीम्ह इनरे गणेद्यः
सुं मचा दछि फुत नं न्यासि वने मसल धाःसा ख्वपया इनारे गणेद्यः सूर्यविनायक द्यइके वनेगु चलन दु । अन त्वाथ गयेकेवं न्यासि वनेसइ धइगु धारणा दु । अथे जुयाः अन मनूत न्यासि वने सयेकेत वयागु धकाः थः दछि दत्या दुपिं मस्त ज्वनाः पुजा यायेत वइ । अनया उगु त्वाथः गयेवं मचा न्यासि वने सइ धइगु जन विश्वासं मां बा वा थःथितिपिंसं निखे निपा ल्हाः ज्वनाः धुकुधुकु यानाः ल्ह्वनाः नं उगु त्वाथः गयेकेगु चलन दु । इनारे गणेद्यः न्यासि वने सयेका बीम्ह गणेद्यः कथं माने यानातःगु दु । थथे ई त्यलं नं न्यासि वने मसल धाःसा स्वनिगःया थाय्थासं थन द्यइके वयेगु चलन दु ।
न्ववाये सयेकाबीम्ह यातु गणेद्यः
ख्वपया पूर्वी लागाय् बाहारे पूखू नापं छम्ह द्यः दु । यातु गणेद्यः धाःम्ह उम्ह द्यःयाथाय् मस्त दछि निदँ दतं नं खँ मसल धाःसा खँ सयेकेत वा न्ववाये सयेकेत वइ । खँ ल्हाये मसःपिं मस्त ब्वनाः द्यइके पुजा यानाः अन पुजा व मचा अथें त्वःताः उमि अभिभावकत सुलाच्वनी । उम्ह मचा थः अभिभावक मखनेवं अथें ख्वयाहइ । अथे ख्वयेवं वयां लिपा मचां खँ ल्हाये सइ धइगु धारणा दु । येँ, यल व ख्वपया थाय्थासं थुगु यातु गणेद्यःथाय् खँ सयेकेत वयापिं धकाः वयेगु चलन दु ।
न्हाय्पं स्याःगु लंकाबीम्ह न्हाय्पंस्याः द्यः
ख्वप नगरपालिका वडा नं. ९ स्थित वाकुपति चाँगुनारायण द्यःयाथाय् द्यःया न्ह्यःने जवपाखे छम्ह सूर्यनारायण द्यः दु । मनूतय्सं सुयां न्हाय्पं स्यात धाःसा उम्ह सूर्यनारायण द्यःयात चिकं लुका बीगु चलन दु । न्हाय्पंस्याःद्यः नं धाइम्ह सूर्यनारायण द्यः कडा चटान थें रुप छुं मदुगु तर मि प्वालाप्वाला च्यानाच्वंगु थेंज्याःगु रुपय् निर्माण जुयाच्वंगु दु । अन मनूत न्हाय्पं मतालकि, मस्तय् न्हय्न्हुज्वर वलकि व थीथी कारणं न्हाय्पं स्यात धाःसा उम्ह द्यःयाथाय् सुमिचां चिकं लुका बीत वइ । अथे यायेवं न्हाय्पं स्याःगु लनी धइगु धारणा दु । सूर्यनारायण नं नारायणद्यःया छगू रुप खः ।
प्वाथय् दयेका बीम्ह ऋषेश्वर महादेव
ख्वपया ख्वँ¥हय् दारी ग्वाय् ताःहाकम्ह महाद्यः छम्ह दु । वयात ऋषेश्वर महादेव धाइ । ब्याहा यानाः ताः ई तकं प्वाथय् मन्त धाःसा उम्ह द्यःयाथाय् पुजा यानाः द्यःयात घय्पू वनेगु चलन दु । द्यःयात विधिवत् रुपं पुजा याये क्वचायेकाः वयात मिस्तय्सं घय्पुइ । अथे यायेवं ब्याहा जुयाः नं ताः ई तकं प्वाथय् मदुपिं मिस्तय् प्वाथय् दइगु विश्वास दु । ऋषि पञ्चमीकुन्हु थ्व द्यःया मेला जुइ ।
बल्लाकाबीम्ह हनुमान द्यः
हनुमानयात पृथ्वी हे ल्ह्वना तयेफुम्ह द्यःकथं काइ । रामभक्त हनुमानया मूर्ति ख्वपया ख्वँ¥हय् च्वंगु रामसीता देगः न्ह्यःने दु । तःधीम्ह हनुमान नं धयातःम्ह उम्ह हनुमानया मूर्ति स्थापना यासांनिसें उगु थासं बाःवनीगु खुसिया नां हे हनुमान्चा खुसि वा हनुमन्ते नदी जूवन । ख्वँ¥हय् थें हे माहेश्वरी पीठ, बाराहीस्थान, कासानय् नं हनुमानया मूर्ति स्थापना यानातःगु दु । थुम्ह द्यःयात बल्लाकाबीम्ह द्यः कथं कयातःगु दु । पहलमान स्यनीपिं, बल तूगु ज्या यायेमाःपिंसं उम्ह द्यःयात पुजा याइ । मिस्तय्सं हनुमान द्यःयात पूजा यायेगु व अनि यायेगु ज्या याये मत्यः धायेगु चलन दु । उकथं ख्वपया थीथी पीठ व घातय् स्थापना यानाः भुयू सिन्हः म्हछिं इलातःपिं हनुमान द्यःयात मिस्तय्सं पुजा व अनि यायेगु मयासें छखेलिक वनी । मिस्तय्सं हनुमान द्यःयात थियाः पूजा यात धाःसा माकः मचा बुइयः धइगु जनविश्वास दु ।
बाजं, भजन व म्ये सयेकाबीम्ह नासःद्यः
न्हापा न्हापा त्वाःत्वालय् भजन स्यनेगु चलन दु । थथे भजन स्यनेगु इलय् भजन पिथनेत नासः द्यःयाथाय् वनी । न्हियान्हिथं बाजं स्यनाच्वंगु इलय् आखालं हे शिष्य मस्त मुनाः नासःद्यःयाथाय् धुं, धुपाँय् ज्वनाः वनेगु चलन दु । थ्व चलन ख्वपय् आः तक नं दनि । नासःद्यःयात प्याखं व बाजं स्यनीम्ह द्यः कथं हनातःगु दु । भजन, बाजं वा म्येया अभ्यास यानाच्वंपिं शिष्यत न्हिंन्हिं उम्ह द्यःयाथाय् वइसा बाजं वा भजन पूरा अभ्यास यानाःलि पिथनेगु इलय् ला थन बाहां स्यानाः हे भ्वय् नयेमाः ।
ख्वपया नासःमना त्वालय् ताःहाःगु वा तःजाःगु नासःद्यःया देगः दु । अथेंतुं थःनेपाखे नासः क्वलांचा, इनाचोय् नासःचा धाःगु थाय् व तःधीम्ह अजाजु द्यःयाथाय् नं नासःद्यः दु । त्वाःत्वालय् दुपिं नासःद्यःयाथाय् थथे बाजं, भजन वा म्ये हालेगु सयेकाच्वंपिंसं भाकल यानाः पुजा याःवनी ।
बालीनाली बांलाकाबीम्ह लक्स द्यः
कामारुकामाक्षं बुंगद्यः हयेवं ख्वपय् तयेगु कथं जुजु नरेन्द्रदेवं ख्वप जिल्लाया तापालाछि त्वालय् देगः दयेकूगु जुयाच्वन । अन बुंगद्यः महयेवं थःगु हे कथं लोकेश्वर लक्स द्यः स्थापना यात धाइ । उम्ह द्यःयात अन्न अप्वः सयेकाबीम्ह वा सहकालया द्यः कथं हनातःगु दु । थःपिनि बुं यक्व अन्न सयेमा धकाः अन्न, तुसि, कय्गू, किगः, कःनि तयाः अन पुजा वइ । लसकः द्यइके पुजा यायेवं अन्न अप्वः सयेकाबी धायेगु चलन दु । न्हापा मानन्धर समुदायया सघन बस्ती दुगु तू पाइगु थाय् तू पा लाछि हाल तापालाछि नापं थ्व द्यः आः नं न्हियान्हिथं पुजारी तयाः हे पुजा न्ह्यानाच्वंगु दु । नितँ जाःगु थ्व देगलय् करुणामय लोकेश्वर स्थापना याना पुजा यानातःगु खः । थःपिनि बुँई छुं छगू न्हूगु चीज सयेवं न्हापां थन निं छाये हयेगु चलन दु । अथे यायेवं द्यः लय्ताया अप्वः बाली बांलाइ धाइ ।
व्यापार व्यवसाय अप्वयेकाबीम्ह भिंद्यः
व्यापार व्यवसाय अप्वयेकेगु लागिं ख्वपया दतात्रय न्ह्यःने व भिसिंख्यः धयातःगु आदर्श चोक नापं यःसिंख्यलय् वनेगु लँय् स्थापना यानातःम्ह गय् भिंद्यः परदेशी भीमसेनयाथाय् पुजा वनेगु चलन दु । अन खा स्यानाः वा दुगु हे स्यानाः भ्वय् न्यायेकल धाःसा थःगु आम्दानी अप्वइगु विश्वास दु । थ्व व्यापार व्यवसाय अप्वयेका बीम्ह द्यः कथं कयातःम्ह द्यः खः । याछेँ नं छम्ह कलात्मक भीमसेनया मूर्ति दु । व्यापार व्यवसाय चले यानाच्वंपिसं थःगु पसः वा व्यापारिकस्थलय् नं ग्वाखं, मथ वा अंगलय् जूसां भिंद्यः कथं मूर्ति, तस्वीर वा ल्वहं छगः जूसां स्थापना यानाः बलि बियाः पुजा यायेगु चलन दु । ख्वपं पिने च्वनेत वनाच्वंपिंसं थःगु बस्ती छम्ह छम्ह भिंद्यः दयेकातःगु दइ ।
भुखाचं बचे याना बीम्ह भुखाय् द्यः
भुखाय् ब्वइबलय् भुखाय् द्यः तंचाल धाइ । मनूतय्सं थ्व पृथ्वी छम्ह बल्लाःम्ह हनुमान द्यवं ल्ह्वनातःगु विश्वास याइ । वया त्यानुल धायेवं छखे ब्वहलं मेखे ब्वहलय् पृथ्वी दिकेत पाः हिल धाःसा भुखाय् ब्वइ धाइ । यदि भुखाय् ब्वल धाःसा मनूत दुर्घटनाय् लानाः सीफु । अथे मजुइमा धकाः भुखाय् द्यःयाथाय् पुजा यायेगु चलन दु । ख्वपया साःकुलानय् नितँ जाःगु देगः दयेकाः भुखाय् द्यः स्थापना यानातःगु दु । भुखाय् ब्वःसां थःपिंत छुं मजुइमा धकाः उगु मूर्ति पूजा याइ । विक्रम संवत् १९९० सालया तःभुखाय् ब्वये धुंकाः
पुनःनिर्माण याःगु उगु भुखाय् द्यइके वंगु २०७२ सालया तःभुखाय् ब्वये धुंकाः नं अन आपालं मनूत क्षमापूजा यायेत वःगु खः । थज्याःम्ह हे भुखाय् द्यः यःसिंख्यः परिसर गय् भिंद्यःया न्ह्यःने सरस्वती द्यःयाथाय् नं दु । अन नं खुल्ला रुपं पःखाः दनाः घेरे यानातःगु भुखाय् द्यः दु । उगु थासय् नं २०७२ सालया तःभुखाय् ब्वये धुंकाः मनूत म्वःम्वः पुजा यायेत वनेगु यानाच्वंगु खः । ख्वपय् साःकुलानय् व यःसिंख्यलय् निथाय् हे जक भुखाय् द्यःया अस्तित्व दु ।
मचा दयेकाबीम्ह ख्वँह्रंम्ह कुंसुरु द्यः
ख्वँ¥हय् प्रवेश जुइ न्ह्यः भचा आसन दयेकाः छम्ह चिधिम्ह मिजंचा थें च्वंक लिंग स्पष्ट सीदयेका द्यः छम्ह स्थापना यानातःगु दु । ब्याहा यानाः ताः ई तक नं मचा मंत धाःसा उम्ह द्यःयाथाय् चान्हय् वनाः म्हछिं नांगां च्वनाः मिस्तय्सं पुजा याःवनेगु चलन दु । कुंसुरु द्यः धयातःम्ह उम्ह द्यःयात पुजा यायेवं प्वाथय् दयाः मचा बुइगु जनविश्वास दु । अन चान्हय् पासा ब्वनाः याकःचा जूसां पूजा ज्वनावनाः पुजा यायेत वनीबलय् म्हछिं नांगां च्वनेमाः धइगु धारणा दु । अथे यानाःलि जक मचा बुइ धकाः विश्वास यानातःगु दु ।
मचात ग्याःगु लंकाबीम्ह मांकाः द्यः
मचात द्यनीबलय् थारान्हुइगु ल्वय् जुल धाःसा मांकाःद्यः (महांकाल) पुजा यायेत वनी । ख्वपया सूर्यमढी मांकाःद्यः स्थापना यानातःगु दु । मचा ग्यात धाःसा अन समय्बजि तयाः पुजा यायेत वनी । अथे पूजा यानाबीवं मस्त ग्याःगु लनी वा मचा ग्याइमखु धइगु जनविश्वास दु । ख्वपया थुगु मांकाःद्यः न्हापा जीर्ण जुयाच्वंगु इलय् गाडीं घ्वानाः थुना ब्यूगु खःसा वयां लिपा सिमेन्ट छ्यलाः बल्लाक दयेकूगु खः ।
मनया इच्छा पूवंकबीम्ह मनोकामना द्यः
ख्वपया साक्वथां च्वय् लाय्कू वनेगु लँय् सिथय्सं मनोकामना द्यः दु । मनय् तयागु इच्छा पूवंकाबीम्ह द्यःकथं अन लँया सिथय्सं आसन दयेकाः मनोकामना द्यः स्थापना यानातःगु दु । उकि गं छगः नं तयाः आधुनिक रुप बियाः प्लाष्टर यानाः ल्वहं छगःयात हे मनोकामना धकाः नालातःगु दु । थ्वथें हे ख्वपया दतात्रय द्यः नापं तःचपाः त्वालं सँलाँ गणेद्यःयाथाय् वनेगु लँ क्वसं बँय् अथें ध्याकुंचाय् नं मनोकामना द्यः विराजमान जुयाच्वंगु दु । थ्व द्यःयात गुलिसिनं मनोकामना द्यः धकाः हे मसिउ । सिउपिसं धाःसा मनय् तयागु इच्छा पूवंकाबीम्ह द्यः कथं थ्व द्यःयात न्हियान्हिथं पूजा याइ ।
लासाय् च्व फायेगु लंकाबीम्ह च्वकुम्हुरु द्यः
मस्तय्सं लासाय् च्व फानाः दुःख बिल धाःसा सुथय् न्हापां दनाः वनाः तःचपाः त्वाः दतात्रय् च्वंगु भिंद्यःया हितिइ म्वःल्हुकाः अन लिक्क च्वंगु छगः गालय् लुचुक्क मचायात थुनाबी । वयां लिपा अन लिक्क च्वंगु भिंद्यःया देग थहां वनेगु थासय् च्वय् अंगलय् स्वनातःम्ह द्यःयात अनि याकी । अन उम्ह द्यःयात अनि याकेवं लासाय् च्व फायेगु बानी त्वःफिनावनीगु विश्वास दु । उम्ह द्यःयात च्वकुम्हुरु द्यः धाइ । लँय् गाः नापं स्वनातःम्ह द्यः व अंगलय् अथें लानाच्वंम्ह द्यः मध्ये अंगलय् ध्वाक्क
छ्यं न्याकेवं लासाय् च्व फायेगु बानि त्वःफिइगु धारणा दु । उम्ह मचा छेँय् हयाः वयात ल्हाः, तुति व कालय् धुपाँय् थनाः शुद्ध याइ । थथे यायेवं सातिकुन्हुनिसें वं लासाय् च्व फाइमखुत धइगु जनविश्वास दु ।
शान्ति व ज्ञानबीम्ह भगवान द्यः
ख्वपया माहेश्वरी पीठं च्वय् तःधिकःम्ह भगवान बुद्धया मूर्ति स्थापना यानातःगु दु । मनूतय्त मन शान्त मजुल, आकुलव्याकुल जुल धाःसा उम्ह तःधीम्ह बुद्धया मूर्ति पुजा याइ । मनयात शान्त याइम्ह व ज्ञान गुणया पाठ स्यनीम्ह द्यः कथं भगवान द्यःयात नालातःगु दु । स्थानीय नेवाःत शान्ति चूलाकेत मन अशान्त मजुइकेत व थः मस्तय्त न्हून्हूगु ज्ञान व गुण स्यनेगु कथं थुम्ह द्यःयाथाय् पूजा वनेगु चलन दु । शान्ति व ज्ञानबीम्ह बुद्धयाथाय् बुधवाः पूजा याइ ।
सत्य असत्य छुटे यानाः सजाय बीम्ह हिफः द्यः
खुयाः नं खुयाकयागु मखु धाल धाःसा वा मखुगु खँ ल्हानाः नं खःगु खँ यायेत स्वल धाःसा सत्य बाचा ल्हाकेत हिफः द्यःयाथाय् ब्वना यंकी । अन न्ह्यःने तयाः तामा तुलसी थीकाः पाफयेवं यदि मखुगु खँ ल्हाःगु प्रमाणित जुल धाःसा प्यन्हुया दुने सी यः धाइ । थथे सत्य असत्य छुटे यानाः सजाय बीम्ह द्यः हिफःद्यः खः । तलेजु दुने मोहनिबलय् हि फयाच्वनीम्ह उम्ह द्यःयात हिफःद्यः धाइ । थ्व अन मूचुकय् बलि बीगु इलय् जःखः च्वनाः हि फयाच्वनीपिं नापं च्वंम्ह द्यः खः । न्हापा अथे सत्य असत्य सीकेगु चलन दुगु विश्वास यानातःगु दु ।
सीप व कला स्यनाबीम्ह हामाय् द्यः
हामाय् धायागु प्रधान वा अभिभावक द्यः खः । ख्वपया पूर्वपाखे छगू थाय् दु हामाय्ख्यः । थन छम्ह नासःद्यः स्वयां जाःम्ह धयातःम्ह हामाय्द्यः दु । ख्वपया कुम्हाःतय् भैलः प्याखं स्यनीगु इलय्, नाथय् ग्यनीगु कथं थीथी बाजं स्यनीगु इलय् पिदनेत न्हापां थन द्यःल्हायेत वयेमाः । नापं नाथय् ग्यंकेत प्याखं व बाजं स्यनाच्वंगु इलय् नं न्हियान्हिथं थुम्ह द्यःयाथाय् शिष्यत धुं, धुपाँय् ज्वनाः पूजा यायेत वइ । नासःद्यः थें हे प्वाः छप्वाः जक तयाः ल्वहंया छेपु थें दयेकातःगु थ्व हामाय् द्यःयाथाय् बाजं पिदनीगु इलय् कचिगु ख्येँचं प्वालय् लाकेत कयेकी । थथे यायेगु ताःलायेवं बाजं बांलाक सयेकेफइ धाइ । हामाय् द्यः थीथी कथंया सीप व कला स्यनीम्ह द्यः कथं काइ ।
अघोरेश्वर महाद्यः
फम्पिया कोछु त्वालय् नितँजाःगु देगलय् धातुया गजू छानातःगु ल्वहंयागु तग्वःगु शिवलिङ्गयात अघोरेश्वर महाद्यःया रुपय् पुज्याइ । दँय्दसं यंलागा एकादशीकुन्हु न्ह्याइगु फम्पिया नांजाःगु हरिशंकर जात्राय् अघोरेश्वर महाद्यःया लीया नाग्वः भैलःद्यः व नीलवाराहीया मूर्ति खतय् तयाः देय् चाःहुइकाः जात्रा याइ ।
गणेद्यःया थीथी देगः
विघ्नहर्ता सिद्धिदाता ज्या पूवंकीम्ह गणेद्यःयात न्हापां पुज्यायेमाःगुलिं त्वाःत्वाः पतिकं गणेद्यः स्थापना यानाः देगः दयेकी । झङ्केश्वरी देगः देपाय् गणेद्यःया देगः दु । गणेद्यःया जवय् कुमार द्यः नं दु । कुमारया मूर्ति संवत् ४९६ य् स्थापना यानातःगुलिं छगू हे इलय् निम्हं द्यःपिं स्थापना याःगु धाइ । थुगु ल्वहंया मूर्तियात फम्पिया दकसिबे पुलांगु मूर्ति कथं काइ । कोछु त्वालय् चीग्वःगु गणेद्यःया देगः दु । कोताल त्वालय् प्यका ल्हाः दुम्ह ल्वहंयाम्ह गोड गणेद्यः दु । द्यःया दक्षिण पःखालय् तिकातःगु ने.सं. १०९९ या ल्वहंपतिइ कोताल त्वाःया झपट बहादुर प्रधानया मां गौरी लक्ष्मी प्रधानं जलासयया दुःख जूगुलिं तःधंगु व चिधंगु बुंगाःचा दयेकाः भिंmन्हय् (१७ फा) वइगु बुँ तयाः वइगु आम्दानीं सकिमिला पुन्हिकुन्हु गोड गणेद्यःया जात्रा यायेमाःगु खँ कियातःगु दु । थुम्ह गणेद्यः नापसं नासःद्यः नं दु । इलय्ब्यलय् त्वाःया दाजुकिजापिनिगु ग्वाहालिं भिंकेगु ज्या जुयावयाच्वंगुलिं गणेद्यःया देगः बांलाः जू ।
गोपालेश्वर महाद्यः
फम्पि बजारय् च्वंगु गोपालेश्वर महाद्यः फम्पिया छगू नांजाःगु धार्मिक थाय् खः । गुम्बज शैलीं छतँजाःगु देगलय् लुँया गजू व त्रिशूल तियातःगु दुने तग्वःगु ल्वहंयात गोपालेश्वर महाद्यःकथं पुज्याइ । शैव सम्प्रदायापिंसं गोपाल तीर्थ धाइ । गोपदी व बाग्मती खुसि ह्वंगु थाय् मर्कटाचल पर्वतय् गोपालेश्वर बिज्यानाच्वंगु खँ हिमवत्खण्डय् च्वयातःगु दु । ६४ गू लिङ्ग मध्ये छगू लिङ्ग गोपालेश्वर नं खः । द्यःया जःखःया बाहां थुसा, कृष्णगोपाल द्यः, जलकुण्ड यज्ञकुण्ड कथं नांजाः । थुगु जलकुण्डय् म्वःल्हुयाः गोपालेश्वर महाद्यःया दर्शन यात धायेवं पुण्य लाइ धकाः हिमवत्खण्डय् च्वयातःगु दु । उकिं थन बालाचःह्रे, सिलाचःह्रेबलय् मेला हनी ।
दँय्दसं यंलागा एकादशीकुन्हु हनीगु हरिशंकर जात्राय् गोपालेश्वर महाद्यःया नाग्वः (शिवलिङ्ग) नं जात्रा यानाः देय् चाःहुइकी । गोपालेश्वर महाद्यःया उत्पत्ति बारे थथे किंवदन्ती न्यनेदु, भगवान विष्णुं यक्व दैत्य स्याःगु पापया प्रायश्चित यायेत थीथी तीर्थ चाःहिलाः फम्पि क्वसं बागमति तीर्थय् थ्यन । अन कामधेनु सां दुरु हायेकूगु खनाः न्यंबलय् गोपालेश्वर महाद्यः बिज्यानाच्वंगुलिं धकाः धाःगुलिं म्हुया स्वःबलय् शिवलिङ्ग खनेवं स्वन्हु स्वचातक होम यात । महाद्यवं दक्षिणकाली घय्पुयाः महांकाल भैरवया रुपय् दर्शन बियाः विष्णुयात थ्व संसारय् छःपिं थें यःपिं सुं मदु उकिं थःगु म्हया बछि तेज थुगु शिवलिङ्गय् त्वःताः उत्तरपाखेया ऋषिमुख गुँ क्वसं च्वंबिज्याःहुँ, अनं छःपिनिगु म्हय् जिगु बछि तये हये धाःगुलिं विष्णुं अथे हे यात । थथे गोपालेश्वर महाद्यःयाके नारायणया बछि तये हये धाःगुलिं विष्णुं अथे हे यात । थथे गोपालेश्वर महाद्यःयाके नारायणया बछि जः, शिखर नारायणयाके गोपालेश्वर महाद्यःया बछि जः छम्ह जुयाः हरिशंकर जुल । अले थ्वहे गोपालेश्वर महाद्यः व शेषनारायण द्यःखः जात्रायात हरिशंकर जात्रा धायेगु यात ।
फम्पिया गोरखनाथ
बज्रयोगिनी देगःया पश्चिमपाखे गोरखनाथ गुँच्व दु । थ्वयात गोरखनाथ डाँडा नं धायेगु याः । योगी गोरखनाथया नामं थुगु च्वया नां छूगु खःसा फम्पियापिंसं थ्वयात लुसिपाकु धाइ । चैत्य शैलीया ल्वहंया देगः दुने गोरखनाथ पालि निपा स्थापना यानातःगु दु । ल्वहंया तोरणय् छेपु कियातःगु दु । अन च्वंगु ल्वहंपतिइ संवत् ५११ य् जुजु जयस्थिति मल्लया पालय् जयथसिंहं प्रशासन चले यानाच्वंबलय् अचिन्तनाथं ल्वहंया गोरखाया पालि दयेकाः प्रतिष्ठा यात धकाः कियातःगु दु । लिक्कसं गोरखनाथ पाक्व (गुफा) नं दु । थन बौद्ध गुरु पद्मसम्भवया मूर्ति नं दु । पद्मसम्भव उडियानां नेपाः जुयाः तिब्बत वने त्यंबलय् थुगु पाक्वय् ध्यान च्वंगु धाइ । मध्यकालय् थुगु थासय् ऋषिमुनि साधुसन्त आदिपिं तपस्या यायेगु थाय् कथं विकास जूगु खनेदु । नाथ सम्प्रदायया नांजाःगु धार्मिक थाय् जूसां शैव, शाक्त, वैष्णव, बौद्ध आदि सकसिनं गोरखनाथयात हनाच्वंगु दु ।
तिलविक्रमेश्वर महाद्यः
फम्पि बजारं दक्षिणय् द्वम्ब्वःचाय् छतँजाःगु देगलय् तिलविक्रमेश्वर महाद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । ल्वहंयागु शिवलिङ्ग तिलविक्रमेश्वर महाद्यः फम्पिइ तसकं नांजाः । देगः जःखः पःखाः दनाः ध्वाका छुनाः देगलय् तिनया जस्तापौ, धातुया गजू व त्रिशूल तियातःगु दु । द्यःया जःखः नीलकण्ठ, उमामहेश्वर, नागनागिनी, शिवलिङ्ग, ल्वहंहिति व पुखू नं दु । थुगु थाय् पुरातात्विक दृष्टिकोणं नं अतिकंं महत्वपूर्ण खनेदु । थन बालाचःह्रे, सिलाचःह्रे, ऋषिपञ्चमीबलय् मेला जुइ । दँय्दसं यंलागा एकादशीकुन्हु हरिशंकर जात्राय् तिलविक्रमेश्वर महाद्यःयात नं लीया नाग्वः खतय् तयाः जात्रा याइ ।
दक्षिणकाली
फम्पि बजाःया दक्षिणय् उद्धारवती व पूर्णमति खुसिया दोभानय् अष्टमातृका गणलिसे दक्षिणकाली बिज्यानाच्वंगु दु । झिंन्हय्गूगु शताब्दीइ दयेकातःगु दक्षिणकालीया ल्वहंया मूर्तिइ दुगु खुका ल्हाः मध्ये जवपाखें खड्ग, त्रिशूल व पाता ख्वला ज्वनातःगु दुसा खवपाखेया ल्हातं ढाल, मनूया छ्यं, पाताख्वला ज्वनाः
प्रेतया आसनय् दनाच्वंगु दु । थौंकन्हय् थुगु मूर्तिया ख्वाः बछि ज्यलावनेधुंकूगु दु । दक्षिणय् च्वंम्ह काली जूगुलिं दक्षिणकाली धाःगु धाइ । फम्पिमितय् आराध्यदेव व शाह जुजुपिनि इष्टदेवता (दिगुद्यः) खः । द्यःया ध्वाकाय् जवंखवं ल्वहंया सिंह, वहःया इलां, प्यखेरं नागं कुइकाः धातु जवंखवं ध्वाँय्, धातुया छेपु छचाःखेरं वहलं भुनाः छकुत्याः हाकःगु हाकु ल्वहंया द्यःयात वहःया मतू, किकिंपा, तायः, जन्तर आदि तिसां नं तीकातःगुलिं द्यः झःझःधायाः ल्वःवनापुसे च्वं । द्यःया देपाय् फल्चा दुसा न्ह्यःने खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व प्राकृतिक सुन्दरतां भय्बियाच्वंगु गुँया क्वसं एकान्त थासय् लाः ।
दक्षिणकालीया मां धकाः गुँच्वय् छतँजाःगु खुल्लागु देगः दुने तग्वःगु ल्वहँतय् वहःया स्वंगः मिखा दृष्टि कंकातःम्ह द्यःयात वैष्णवी द्यः कथं पुज्याना वयाच्वंगु दु । न्हापा फम्पिया गोरखनाथ देगः च्वय् लिक्कसं च्वंगु गुँच्वय् दक्षिणकाली बिज्यानाच्वंगु खः । जनतायात मभिंगु लिच्वः लाःगुलिं तान्त्रिक विधिं थुगु थासय् स्थापना याःगु खः धाइ । वंशावलीकथं जुजु प्रताप मल्लया म्हगसय् दक्षिणकालीं आज्ञा जू थें तान्त्रिक लम्वकर्ण भट्टया सल्लाहकथं मूर्ति दयेकाः दक्षिणकाली स्थापना याःगु धाइ । दक्षिणकालीया जःखः लिच्छविकालीन मल्लकालीन व शाहकालीन ल्वहंपौ दुसां द्यःया स्थापना बारे छुं सीमदु । फम्पिया हरिशंकर जात्राय् दक्षिणकाली द्यःयात पुइकेगु मतुलिइ ने.सं. ३६० लक्ष्मीपाल जीवया विजय राज्यय् फम्पिया तिपित्वालय् च्वंम्ह दगो भारों नं त्रिभुवन कनेश्वर भट्टारकयात ध्वाका छात धकाः च्वयातःगु दु । अथे हे वि.सं. १८२६ या सिजःपतिइ जुजु गीर्वाण युद्ध विक्रम शाहं नित्यपुजा व महापुजाया नितिं ५०४ पी बुँ तयाः गुथि स्वंगु व वि.सं. १९०६ लय् जुजु सुरेन्द्रविक्रमं अष्टमी पुजाया निंतिं गुथि नीस्वंगु सिजःपतिइ कियातःगु दु । दँय्दसं चउलागा त्रयोदशी व यंलागा अष्टमीकुन्हु महापुजा याइ । द्यःयात आचाजुपाखें नित्यपुजा याइ । प्यम्ह ज्यापुं ग्वाहािल याइ । प्यम्ह पोडेतय्सं सुचुकुचु याइ ।
भगवती
फम्पिया कोछु त्वालय् भगवती देगः दु । थुगु देगःया बिस्कं महत्व खनेदु । थ्व देगः फम्पिया मेगु देगः स्वयां पाः । उत्तर व दक्षिण यानाः दयेकातःगु छेँ थें च्वंगु देगलय् आँय्पापौ चिनाः धातुया स्वंगः गजू नं छानातःगु दु । देगःया मू ध्वाका पश्चिमपाखे स्वयाच्वंगु दु । दुने अंगलय् ल्वःवनापुसे च्वंम्ह भिंmखु (१६) का ल्हातय् थीथी अस्त्रशस्त्र ज्वनाः महिषासुर दैत्ययात स्यानाच्वंम्ह ल्वहंयाम्ह भगवती स्थापना यानातःगु दु । थुम्ह भगवतीयात उग्रचण्डी भगवती नं धायेगु याः । आकारय् फम्पिया दकसिबे तःधिकःम्ह द्यःकथं कायेगु याः । देगः दुने चाकलाःगु मन्दलय् ल्वहंया चिग्वःगु पूर्णकलश नं स्थापना यानातःगु दु । थुगु कलश लिच्छविकालीन खनेदु । भगवती देगलय् मोहनि व थीथी नखःचखःबलय् द्यइके वनेगु चलन दु ।
भिंद्यः देगः
फम्पिया कोछु त्वालय् छेँ थें च्वंगु ताःहाकःगु नितँजाःगु आँय्पापौ चिनाः धातुया स्वंगः गजू छानातःगु देगलय् क्वय्या तल्लाय् बनेज्याया द्यः भिंद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । देगःया जवंखवं लुखाय् तःधिकःपिं सिंह नं स्थापना यानातःगु दु । देगः दुने ल्वहंया छकुत्याहाकः तःधिकःपिं भिंद्यः दथुइ द्रौपदी लिसें क्वलाछि पाय्धिकःपिं पञ्चपाण्डवया मूतिं नं स्थापना यानातःगु दु । थुगु देगः येँया भिंद्यः देगःलिसे ज्वःलाः धाइ ।
लुँचो त्वालय् भिंद्यः देगलय् संवत् ८४९ माघ शुक्ल सप्तमी पञ्चमाण्डव स्यंगु भिंकाः कोतलडोयया सुखुराम भारो नं दँय्दसं भिंद्वादशीकुन्हु भिंद्यः पुजा यायेमाःगु खँ कियातःगु दु । द्वाल्खाया भिंद्यः स्वनिगलय् वःबलय् फम्पिया छम्ह भक्तं खंगुलिं भिंद्यःया मूर्ति दयेकाः स्थापना यानाः देगः दयेकल धयागु किंवदन्ती नं न्यनेदु । स्वनिगःयापिं तराई व भारतय् बनेज्या याःवनीबलय् फम्पिया लँपुं जुनाः वनेगु चलन दुगुलिं ‘मध्यकालय् भिंद्यःया देगः दयेके धुंकल धायेछिं । थन थीथी नखःचखः व भिंद्वादशीबलय् भिंद्यः पुज्याःवइपिं म्वःम्वः दइ ।
महालक्ष्मी
फम्पि बजाःया दक्षिण पश्चिम कुंचाय् नितँजाःगु धातुया पौ, गजू व छत्रं कुइकातःगु देगलय् महालक्ष्मी द्यः बिज्यानाच्वंगु दु । देगःया जवंखवं द्वारपाल कथं ल्वहंयाम्ह सिंह दुने झ्वःलिक न्हय्गः अमूर्त ल्वहं महालक्ष्मी पीगंद्यः कथं पुज्याइ । देगः लिक्कसं फल्चाय् ने.सं. ९५१ या ल्वहंपतिइ तिपित्वाः थथबहाःया भानु नरसिंहया मुक्तिया निंतिं कलाःम्ह जीवलक्ष्मीं फल्चा दयेकाः निम्ह सिंह तयाः फाल्गुणकृष्ण चतुर्दशीकुन्हु दुगु छम्ह महालक्ष्मीयात भोग बियाः गुथ्याःतय्त भ्वय् नकेमाःगु खँ कियातःगु दु । देगःया पूर्वपाखे सिमाक्वसं कुमारी द्यः नं दु । थन दँय्दसं थीथी नखःचखः व मोहनिया नवरथ ज्वःछि म्वःम्वः द्यइके वइ ।
मांकाःद्यः
फम्पि बजाःया पश्चिमपाखे सिमाक्वसं चिग्वःगु टायलं तिकातःगु देगः दुने मांकाःद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । छगू फिट तःधिकःम्ह ल्वहंयाम्ह मांकाःद्यवं जव ल्हातिं पाताख्वला ज्वनाः खव ल्हातिं वरद मुद्रा ज्यानाः खटवाङ्ग घय्पुनाः नरमुण्डमाला क्वखायाः बेताःयात आसन दयेकाः दनाच्वंगु दु । सिमायात छचाःखेरं पःखाः दनाः ध्वाका छुनातःगु दु । ध्वाका जःखः निम्ह बःचाधिकःपिं ल्वहंया सिंह व लीया गं नं चिनातःगु दु । बौद्धतय् रक्षक व हिन्दूतय्सं शनिदेव कथं थीथी नखःचखः व शनिवाः पतिकं पुज्याइ ।
बज्रयोगिनी
शेषनारायण देगलं फम्पि जुनाः गोरखनाथ देगः वनेगु लँपुइ बज्रयोगिनी देवीया स्वतँजाःगु कलात्मक देगः दु । ध्वाकाय् जवय् निम्ह खवय् निम्ह ल्वहंया सिंह, त्वलं लीया पौ, लुँया गजू व पताः छानातःगु प्यागोडा शैलीया देगःया निगू तल्लाय् धातुया बज्रयोगिनी देवी जव ल्हातिं बज्रकर्तिका, खव ल्हातिं पाताख्वला ज्वनाः खवयाकुं खटवाङ्ग ब्यकुं च्यानाः नरमुण्ड माला क्वखानाः नृत्य मुद्राय् मुसुहुं न्हिला बिज्यानाच्वंम्ह देवीया जवय् व खवय् धातुया सिंहिनी (सिम्बाःद्यः) व ब्याघ्रिणी (धुम्बाःद्यः) थापना यानातःगु दु । देगःया न्ह्यःने व ल्यूने ल्वहंया चैत्य, ल्वहंपौ नं दु । स्वनिगःया प्यम्ह योगिनी मध्ये छम्ह योगिनी कथं काइ । श्री स्वयम्भू महापुराण फणिकेश्वर वैतराग महात्म्य कथं ओदिथान आचार्यं मांसाहुति यज्ञ यानाः अष्टसिद्धि वर कयाः श्री बज्रयोगिनी देवीया प्रतिमा दयेकाबिज्यात । बौद्धतय्सं श्रद्धाभक्तिं पुज्याइम्ह थुम्ह द्यः शैव व हिन्दूतय्सं नं उतिकं हना वयाच्वंगु
दु । दँय्दसं गुंलागा त्रयोदशीकुन्हु द्यःया खः जात्रा
यानाः देय् चाःहुइकी । वि.सं. २०२७ या ल्वहंपतिइ हेरामाया वज्राचार्यया कुतलं देगः ल्ह्वनाः भिंकूगु न्ह्यथनातःगु दु ।
ससुद्यः
फम्पि बजाःया ससुगालय् छतँजाःगु आँय्पा पौ चिनाः धातुया गजू छुनातःगु देगः दुने ससुमांजु बिज्यानाच्वंगु दु । प्यका ल्हातय् जव ल्हातिं रुद्राक्षमाः व विणा थानाच्वंम्ह खव ल्हातिं सफू व विणा ज्वंम्ह ल्वहंया ल्वःवनापुसे च्वंम्ह ससुद्यःया छ्यं चानाः खुयायंकूगुलिं नेपाल राष्ट्रिय संग्रहालय छाउनीइ दुगु स्वयाः अथे हे च्वंक स्थानीय मनूतय्सं छ्यं स्वानाब्यूगु दु । थुगु मूर्ति संवत् ३१२ य् हरिश्चन्द्रया काय जैतचन्द्रं कुलचन्द्र रोनेनोयात लक्ष्य यानाः सरस्वती भट्टारिकाया मूर्ति स्थापना याःगु मूर्तिया पादपिठय् च्वयातःगु दु । विद्याया देवी ससुद्यः जूगुलिं दँय्दसं श्रीपञ्चमीकुन्हु विशेष यानाः ब्वनामिलिसे सकसिनं पुज्याइगु थन तःधंगु मेला जुइ । ससुमांजुया जःखः गणेद्यः, शिवलिङ्ग दु । पूर्व पाखेच्वंगु पलेस्वां पुखूयात रानीपुखू नं धायेगु याः ।