नेपाःगाः दुनेया नेवाःतय्गु म्वायेगु आधार हे गुथि खः ।गुथि छगू सामाजिक संस्था खः । गुथि बुइगु, सीगु थेंज्याःगु जीवनया अति महत्वपूर्ण इलय् फुक्क मनूत मुनाः अःपुक जीवन हनेगु लागि दयेकातःगु खः । थुकिया मुख्य उद्देश्य लौकिक, पारिवारिक व सामाजिक जीवन सुथां लाकेगु खः । हरेक मनूत म्होतिं नं छगू गुथि दयेकाः च्वनाच्वंगु दु । गुथि जात कथं, भूगोल कथं, ज्या कथं दयेकातःगु दइ । थःगु जात दुने यायेमाःगु संस्कार व संस्कृति पूवंकेगु लागि नं गुथि नीस्वनातःगु दइ । गथेकि सीगुथि, थःगु त्वालय् वा जातया मनू सीबलय् माःगु ज्या यायेत दयेकातइ । थःगु त्वालय् च्वंपिं मनूत सी धुंकाः वयात ग्वाहालि यायेत त्वालय् त्वालय् बिचाः गुथि दयेकातःगु दु । द्यःयात झिंनिदँय् छकः वा दच्छिया छकः रङ्ग पायेगु लागि रङ्ग पायेसःपिं वा पुंज्या सःपिनि दथुइ दयेकातःगु गुथि, छगू रथ दयेकेगु लागि सिँया ज्या यायेसःपिं, खिपः निलेसःपिं, द्यः दयेकेसःपिं, रङ्ग पायेसःपिं आदि छगू ज्या पूवंकेगु लागि माःपिं फुक्क मनू च्वनाः नं गुथि दयेकातःगु दु ।
गुथिया मू आज्जु धयागु हे छगू ज्या सकलें जानाः अःपुक क्वचायेकेगु खः । छुं नं छगू ज्या तःम्ह मनूत जानाः यायेबलय् गुलि अःपुइगु खः, याकःचां यायेबलय् उलि अःपुइमखु । उकिं अप्वः यानाः छगू कि छगू गुथिइ थः नं दुथ्यानाच्वनी ।