जनबहाः (कनकचैत्य महाविहार)

लिच्छविकालीन बज्रयानी बौद्धविहारमध्ये यँेया मध्य लागाय्‌ लाःगु केलत्वालय्‌ थापना यानातःगु विहार खः–जनबहाः। राष्ट्रिय अभिलेखालयय्‌ तयातःगु जुजु नरेन्द्रदेवया ईया वि.सं.११९३या हस्तलिखित ग्रन्थय्‌ थ्व बहाःया नां कनकचैत्य महाविहार धकाः न्ह्यथनातःगु दु । उत्तरमध्यकालय्‌ थ्व बहाःया ख्याति तसकं च्वन्ह्याःगु खनेदु । थ्व विहार असनं दक्षिण,वंघलं उत्तर,मासंगल्लीं पश्चिम व भेडासिंपाखें पूर्वय्‌ लाः । कनकमुनि बुद्धया उपासकतय्‌सं वसपोलया अस्थियात थुगु विहार दुगु थासय्‌ तयाः उकिया द्यःने चैत्य थापना याःगुलिं कनकचैत्य महाविहार जूवंगु किंवदन्ती दु ।

थ्व चिभाः जनबहाः द्यःया पाय्‌िछ न्ह्यःने पलिस्था यानातःगु खंकेफु ।

यक्षमल्लया पालय्‌ च्वयातःगु वि.सं. १५२७ या छगू हस्तलिखित ग्रन्थय्‌ ‘कोलिग्रामय्‌ जमगन्थि विहारे’ धकाः न्ह्यथनातःगु दु । पुलांगु गुथिया रेकर्डय्‌ जमलगन्थि धकाः खँग्व छ्यलातःगु दु । बहाःया मध्य भागय्‌ जनबहाःद्यःया तःग्वःगु देगःदु । बहाःया मू द्यःयात श्री आर्यावलोकितेश्वर करुणामय, जमबहाःद्यः,जनबहाःद्यः, सेतो मच्छिन्द्रनाथ धकाः सम्बोधन याना वयाच्वंगु दु । हिन्दू, बौद्ध व कानफट्टा जोगीतय्‌सं तकं हनावयाच्वंम्ह करुणामयया तुति नापसं श्वेततारा व हरिततारा नं दु ।

मू लुखाया जवंखवं तःधिकःपिं सिंह निम्ह, न्ह्यःने मन्दःपाः, थामय्‌ सिंह दु । मूलुखां दुनेसं आगंछेँया क्वय्‌ जवपाखे थीथी द्यःत पलिस्था यानातःगु दबू दयेकातःगु भजन यायेगु थाय्‌ दु । बहाः दुहां वनेवं देपापाखे द्यःयात न्हवं यायेत तःजागु÷तःधंगु न्हवं मन्दःफः दयेकातःगु दु । जवपाखे कुनय्‌ द्यःयात माःगु जल कायेत तुं दु । आगंछेँया क्वय्‌ देपापाखे बहाःया पश्चिमाभिमुख क्वाःपाःद्यः व बुद्ध नापं मेपिं चिचिधिकःपिं द्यःत थापना याना तःगु दु ।जनबहाःद्यःया देगः न्ह्यःने पुजा यायेछिंक चकंगु थाय्‌, मन्दःपाः तयातःगु दु । छचाखेरं थीथी द्यःपिनिगु मूर्ति पलिस्था यानातल । मत बीत दलूचा ज्वनाच्वंम्ह मिसाया मूर्ति नं दु । जनबहाःद्यःया छचाःलिं चिभाः द्यः पलिस्था यानातःगु खनेदु । जनबहाःद्यः देगःया छतँजाः लुं सियातःपिं थीथी लोकेश्वरया मूर्ति कियातःगु व छचाःलिं माना व दलूचां चाःउकातःगु खंकेफु । वि.सं. १५७६ पाखे रत्न मल्लया इलय्‌ संघया नामय्‌ ऋण बिउगु, वि.सं. १६१६ पाखे नरेन्द्रमल्लया इलय्‌ संघया नामय्‌ कलश दयेकाबिउगु खनेदु ।

वि.सं. १६३७ पाखे आगंछेँया क्वय्‌या तलाया पुनःनिर्माण याःगु खनेदु । बहाःया मूलुखा च्वसंया तोरणय्‌ वि.सं.१९७४ पाखे विहार जिर्णोद्धार याःगु न्ह्यथनातःगु दु । वि.सं.१९७४ य्‌ विहारया पुलांगु प्रवेशद्धार, आगंछेँया नापं दक्षिणया यक्व छेँत मिं नःगु खः । थथे मि च्यानाः बहाःया यक्व ऐतिहासिक दसु, भ्वं व विहारया शान्तिसफू तकं नष्ट जूवंगु खः ।