नेवाः लोकबाखं

लोकसाहित्यया प्रमुख विधा मध्य लोकबाखं नं छगू खः । बाखं कनेगु व न्यनेगु चलन नेवाः समुदाय दुने आपालं चलन दु । विशेष यानाः थज्याःगु लोकबाखं बाज्या अजिपिंसं द्यनेबलय् वा चिकुंलां मकः कुनाः मचात छचाखेरं मुनीबलय् कनेगु याइ । नेवाः समाजय् प्रचलित लोकबाखं नेवाः सांस्कृतिक सामाजिक परिवेशय् निर्माण जुयाच्वनीगुलिं मनोरञ्जन बीगु जक मजुसे थुकिं तत्कालीन लोकजीवन पद्धति, लोकमनोभाव, आदियात नं ब्वयेगु याइगुलिं थज्याःगु लोकबाखंया विशेष महत्व दु । नेवाः लोकबाखनय् बाखं शुरु यायेबलय् छगू देशय् व बाखं क्वचायेत्ययेकाः उलिंचिया बाखं थुलिंचा, घ्यःतयेगु कोरिंचा धायेगु प्रचलन नं नेवाःतय्‌गु बाखंया छगू विशेषता खः ।

लोकम्येय् थें लोकबाखनय् गद्दीनसिन जुजुया नां न्ह्यथनेगु यानातःगु मदु । रोमाञ्चित तथा अलौकिक घटनात न्ह्यब्वयाः कौतुहलता जिज्ञासा थना मनोरञ्जन बीगु नापं नीति उपदेशया खँ कनाः ज्ञानया जः ह्वलेगु, मभिंगु मनिंगु ज्याखँ प्रति ध्याचू नकाः वा गिजेयानाः अज्याःगु ज्या समाजय् मजुइकेगु चेष्ठा हे लोकबाखंया मू उद्देश्य जूगु दु । मानवेतर प्राणी झंगःपंछि, लाखे–लसिं, ख्याः, कवं आदिपिंत नं बाखनय् पात्रकथं दुथ्याकाः उमित नं मनूतय्‌सं थें खँल्हाबल्हा तयाः बिचाः संचाः याकातइगु, नुगलय् थुंदीगु छगू प्रभाव लाकाः बाखं क्वचायेकीगु, बाखंया रचना गद्य भाषां जूसां बाखंया थाय्‌थासय् लय्वद्ध उक्ति टुक्कात दुथ्याका तैगु आदि नेवाः लोकबाखंया थःगु हे विशेषता खः ।

नेपालभाषाय् खनेदुगु लोकबाखंया विषय मूलतः— १. देव–देवीपिनिगु उत्पति, पराक्रम, उपकार सम्बन्धी २. तीर्थव्रत माहात्म्य सम्बन्धी, ३. बुद्धि तथा दूरदर्शिता सम्बन्धी, ४. भाग्यवादी कर्मवादी सम्बन्धी ५. अर्ति उपदेश सम्बन्धी, ६. हास्य व्यङ्ग्य सम्बन्धी, ७. वीरता तथा पुरुषार्थ सम्बन्धी, ८. ख्याः, कवं लाखे–लसिं सम्बन्धी, ९. पशुपंक्षी सम्बन्धी, १०.पौराणिक, ऐतिहासिक घटना आदि सम्बन्धी जूगु दु । थुपिं लोकबाखं नेवाःतय्‌गु बस्तीअनुसार छुं पाःगु दुसा गुलिं लोकबाखंयात स्थानीयकरण यानातःगु नं दु ।

थथे मौखिक परम्पराय् न्ह्यानाच्वंगु नेवाः लोकबाखंयात करुणाकर वैद्य, प्रेमबहादुर कंसाकार, केशरलाल श्रेष्ठ, सत्यमोहन जोशी थेंज्याःपिं लोकसाहित्यविद्पिंसं थज्याःगु छुं लोक बाखं संकलन यानाः प्रकाशनय् हःगु दु । दकलय् न्हापां करुणाकर वैद्यं नेपाःया पुलां बाखं छगूगु (ने.सं १०७८) नामं लोकबाखंया सङ्ग्रह पिकयादिलसा लिपा वय्कलं हे हानं थज्याःगु लोकबाखंया सफू खुगू भागतक पिकयादिल । अथेहे प्रेमबहादुर कसाःनं नं न्यँकँ बाखं (ने.स १०८६ )या नामं लोकबाखंया सङ्ग्रह पिकयादिलसा थ्व हे नामं लोकबाखंयात आः नेवाः जनमानसय् न्यँकँ बाखं धायेगु चलन जूगु दु । अथे हे केशरलाल श्रेष्ठं नेवाः लोकबाखंयात अंग्रेजी भाषाया माध्यमं पिकयाः विदेशीतय्‌ दथुइ नं नेवाः लोकबाखं थ्यंकेगु यानादिल ।