जय श्रेष्ठ नेपालभाषाया न्हापांगु संकिपा “सिलु”या नायः खः । बिसं २०११ फागुन ४ गते किपूया इताछेँ त्वालय् जुयादीम्ह वय्कःयागु वास्तविक नां जुजुभाई महर्जन खः । कलाकःमि जय श्रेष्ठया अबु भाइचा महर्जन व मां लालमाया महर्जन खः । मचांनिसें नाटक व प्याखनय् नुगः क्वसाःम्ह वय्कलं “सीमाको अन्तिम प्रहर” नांयागु खस नेपाली भाय्या नाटकं अभिनय यात्रा न्ह्याकादिल । अनं लिपा गौतम बुद्धया बाखंया लिधंसाय् “निर्वाण मार्ग” नांयागु नेवाः नाटकय् भगवान बुद्धया भुमिकाय् म्हितादिल । सिलु धुंकाः भाजु श्रेष्ठ म्हितादीगु मेगु नेवाः संकिपा “बांलाः मय्जु”यात नेपाल सरकार चलचित्र विकास बोर्डया ग्वसालय् जूगु राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार ज्याझ्वलय् दकलय् बांलाःगु संकिपाया सिरपातं छायेपिउगु दु । कलाकःमि जय श्रेष्ठं संकिपा बाहेक सुलाः सुलाः मतिना याइगु, कान्हे मैंचा मंसीर महिनास , लिउ लिउ वयाः हायेके मते, हाकुसि पतासि ह्याँउ स्वां, मन्जुश्री द्यैके वनाः म्येया भिडियो लगायतया लिपांगु इलय् आपालं म्युजिक भिडियोलय् अभिनय यानादीगु दु । भाजु जय श्रेष्ठं नेवाः जक मखु खस नेपाली भाय्या नं यक्व संकिपा म्हितादीगु दु । रक्षा, कलाकार, सम्झौता, जीवनयात्रा आदि वय्कः नायः जुयादीगु संकिपा खः । अथेहे कलाकःमि शिव श्रेष्ठनाप “सक्कली नक्कली” संकिपाय् नं भाजु जय श्रेष्ठं ज्या यानादीगु दु ।
NewaGyanKosh
-
जयदेव
जयदेव तसकं लोकंह्वाःम्ह झिंनिगूगु शताब्दिया संस्कृत भाय्या कवि व संगीतज्ञ खः । बसन्त ऋतुसं भगवान कृष्णया राधा व गोपिनीलिसेया मतिना विषयया रागय् हनातःगु चिनाखँ ‘गीत गोविन्द’या निंतिं कवि जयदेव तसकं जाः । कृष्णसिबें राधायात च्वन्ह्याका तःगु थुगु चिनाखँयात हिन्दू भक्ति आन्दोलनया ज्वः मदुगु साहित्यकथं नालातःगु दु । नेवाःतय्सं गीत गोविन्दया म्ये भजन व दापाय् हाला वयाच्वंगु दु । गीत गोविन्दया आपालं राग दापाया रागलिसे ज्वःलाः । दापाम्ये सफुलिइ म्ये च्वयेगु तरिका नं गीत गोविन्दय् थें खः । उकिं नेवाःतय्गु दापा संगीतय् गीत गोविन्दया यक्व प्रभाव खनेदु ।गीतगोविन्द
संस्कृत साहित्यया १२ गूगु शताब्दीया महाकवि जयदेवं चिनातःगु काव्य रचनाया (म्येया) शृङ्खलायात ‘गीत गोविन्द’ धाइ । महाकवि जयदेव रचित थीथी २५ पु म्ये (काव्य रचना) झीथाय् स्वनिगःया थीथी पुलांगु भजनया म्ये सफुलिइ दुथ्यानाः संग्रहित व सुरक्षित जुयाच्वंगु दु ।
थुपिं २५ पु म्येत मध्यय् न्हापांगु म्ये ‘प्रलयोपया–धिजलेधृत’ धाःगु भगवान श्रीकृष्ण/विष्णुया दशावतारया बारेया खः । दकलय् लिपांगु २५ पुगु म्ये ‘मधुमथन मूर्तिवर विन्दुकर’ धाःगु गंगामाइया बारेया खः । थ्व बाहेक मेमेगु २३ पु थीथी रचना भगवान श्री कृष्ण व राधाया श्रृङ्गार रसया काव्य रचना (म्ये) खः ।
नेवाः भजन परम्पराय् ‘गीत गोविन्द’ म्येया तःधंगु प्रभाव लानाच्वंगु दु । स्वनिगःया आपालं पुलांगु भजनय् भजनया शुरु हे थ्व हे गीत गोविन्दया निपुगु म्ये ‘श्रितकमलाकुच मण्डल’पाखें यायेमाःगु परम्परा थौंतक नं ल्यनाच्वंगु दनि । गनं गनं भजनय् ‘खास खास तिथि एव पर्व दिनय् गीत गोविन्दया लिपांगु ‘मधुमंथन मूर्तिवर’ धाःगु छपु त्वःताः मेगु २४ पु म्ये छन्हुं हे हालेगु परम्परा नं दुगु खः, तर थौंकन्हय् थ्व चलन मदये धुंकल ।
गीत गोविन्दया लिपांगु म्ये कवि जयदेवया अन्तिम अवस्था, मृत्युशय्या (अर्घजलय्) लानाच्वंगु अवस्थाय् ‘गंगामाइ नं दर्शन ब्यूगु हं ।’
थ्व हे अवस्थाय् गंगामाईयात प्रणाम यानाः वसप्वलया स्तोत्र प्रार्थना यायेकथं चिनातःगु जूगुलिं थ्व म्ये देसय् दुने हाले मज्यू, गंगा खुसि सिथय् जक हालेमाः । कथंकदाचित देसय् दुने महासे मगाःगु अवस्था जुल धाःसा ‘लःथल’ छगः जक जूसां न्ह्यःने तयाः थ्व म्ये हालेमाः धयागु लोकधापू दु ।
यलया बुंगद्यःया मृदंग भजन, यल लाय्कू (मंगःत्वाः)या भिंद्यःया दाफा भजन व कृष्ण देगःया भजनया पुलांगु म्ये सफुली गीत गोविन्दया दक्वं चना प्रचलित नेवाः आखलं च्वयाः संग्रहित व सुरक्षित जुयाच्वंगु दु । थ्व बाहेक स्वनिगःया मेमेगु
पुलांपुलांगु भजनया म्ये सफुली नं संग्रहित व सुरक्षित जुयाच्वंगु दु । -
जयप्रकाश
जयप्रकाश श्रामणेर सुदर्शनं च्वयादीगु ऐतिहासिक पूधा प्याखं खः । थ्व प्याखं च्वयाः च्वमिं श्रेष्ठ सिरपाः त्याकादीगु दु । ने.सं. १०८२ इ च्वसापासा पाखें थ्व सफू पिदंगु खः । जुजु जयप्रकाश मल्लया जीवनीयात कयाः च्वयातःगु थ्व चरित्र प्रधान प्याखं खः । प्याखंया मू विषयवस्तु जुजु जयप्रकाशं राजनैतिक दाउपेच व गृहकलहयात समाधान याये मफुबलय् राज्य त्वःताः विस्थापित जुइमाःगु खँ दु ।
-
जयप्रकाश
जयप्रकाश वांगमय शताव्दी पुरुष सत्यमोहन जोशीं च्वयादीगु महाकाव्य खः । थ्व महाकाव्य भाजु गोपाल राजभण्डारीया आर्थिक सहयोगय् च्वसापासाया लुखां ने.सं १०७५ य् पिदंगु खः । जयप्रकाश महाकाव्य येँया अन्तिम मल्ल जुजु जयप्रकाश मल्लया जीवन गाथायात कयाः च्वयातःगु छगू चरित्र प्रधान महाकाव्य खः । १२५ पौ २६६ श्लोकया थ्व जयप्रकाश महाकाव्ययात झिंछगू ११ सर्गय् ब्वथलातःगु दु । थ्वहे कथं जुजु जयप्रकाश मल्लया वंशवृक्षनिसें पशुपतिया आर्यघाटय् जुजु जयप्रकाश मल्लं प्राण त्याग याःगु घटनाया वर्णन् थ्व महाकाव्यय् दुथ्यानाच्वंगु दु । भाजु सत्यमोहन जोशीं थ्व जयप्रकाश महाकाव्य शास्त्रीय नियम कथं च्वयातःगु खयां नं च्वमिं महाकाव्यया फुक्क नियमयात धाःसा पालना यानादीगु मदु । महाकाव्यया शूरु द्यःया स्तुति वन्दनां यायेमाः धैगु गुगु नियम खः थ्व हे कथं नासद्यः वा सरस्वती आदियात सम्बोधन मयासे मांयात छता फ्वने धकाः मातृभाषाया सेवा यायेफयेमा धैगु बर फ्वनाः थ्व महाकाव्य आरम्भ यानातःगु दु । अथेहे महाकाव्य शुरु यायेन्ह्यः हे थ्व महाकाव्यया नायक जयप्रकाश धकाः शीर्षक बियाः—क्रोधी जुया नं सुरवीर जूम्ह, दुःखी जुया नं अति र्धैर्य फैम्ह आदि धकाः वयागु चारित्रिक विशेषता ब्वयातःगु दु । महाकाव्यया नायः धीरवीर इतिहास प्रसिद्ध द्यः जुजु राजकुमार आदि मध्ये सुं जुइमाः धयागु गुगु महाकाव्यया मान्यता खः थ्व मान्यता कथं महाकाव्यया नायक जुजु जयप्रकाश मल्लयात धीरवीरम्ह जक मखु थःगु अन्तिम घडीतकं सुयां न्ह्यःने छ्यं क्वमछुइम्ह स्वाभिमानिम्ह धकाः क्यनातःगु दु तर अथे खःसां वयागु मानवीय कमजोरी नं थाय्थासय् ब्वयाः वयात सजिवम्ह पात्र कथं थनातःगु दु । अथे हे महाकाव्यय् खुगू ऋतुया वर्णन् दयेमाः, सर्ग पतिकं छन्द हिलेमाः आदि नियमयात धाःसा बांलाक पालन यानातःगु मदु । महाकाव्यय् बाह्य संघर्ष जक मखु पात्रतय्गु मनय् जूगु अन्तरद्वन्द्व (बुराम्ह जुजु रणजित मल्लया मनय् जूगु अन्तरद्वन्द्वयात) आदियात नं दुथ्याकातःगु दु ।
-
जयश्री मल्ल अमात्य
येँ, वँतुया भाजु खड्गमान मल्लया म्ह्याय् जयश्री वेलायत सिफिल्ड विश्वविद्यालयपाखें भौतिकशास्त्र विधाय् उच्च शिक्षा हासिल यानाःझाःम्ह ब्यक्ति खः । नेपालय् भौतिकशास्त्र विज्ञानया ख्यलय् आधारभूत ज्या यानावंम्ह थुम्ह मय्जुया कुतलय् नेपालय् दक्कलय् न्हापां भौतिकशास्त्र अध्ययनया प्रयोगशाला स्वनेगु ज्या जूगु खः ।