NewaGyanKosh

नेपालभाषाया ख्यलय् ज्यापु पञ्चया नामं च्वसु च्वयाः वैच्वनादीम्ह भाजुया नां पञ्चनारायण महर्जन खः । वय्‌कः ने.सं.१०७१ थिंलाथ्व ४ कुन्हु बाः देवनारायण महर्जन व मां चन्द्रमाया महर्जनया कोखं ओलाछि प्यंगः थां थाय्मरुइ जन्मजुयादीगु खः ।

निबन्ध, कविता, म्ये च्वयादीम्ह भाजु ज्यापु पञ्चया जिगु झसुकाः नांया कविता दकलय् न्हापां सः पत्रिकाय् ने.सं.१०९० य् पिदंगु खः । वय्‌कःया प्रकाशित कृति सि व पुया नेवाः नां (ने.सं.१११८), भाबो (ने.सं. ११२१ चिल्लाथ्व), खँत्वाः खँभाय् व छुनाखँ छपुचः (ने.सं. १११८) खः । इलय् ब्यलय् म्यो व कविता च्वयादीसां बिशेष यानाः वय्‌कलं थःगु च्वसुया बिषय बुँज्याय् अझ बिशेष यानाः स्वां व सिइ केन्द्रीत जुयाः च्वयेगु यानादी ।

वय्‌कःया यक्व हे थज्याःगु च्वसु थीथी दँपतिइ पिहां वयाच्वंगु दु । वय्‌कः बुँज्या व क्यब ज्याय् नं प्राविधिक ज्ञान दुम्ह व्यक्ति खः । लिसें वय्‌कः झीगु पुलांगु संगीतय् नं उलि हे पोख्त । झीगु थीथी राग व तालया वय्‌कःयाके पूवंक ज्ञां दु । वय्‌कलं थुपिं बिषयय् यक्व विद्यावारीधि काइपिंत ग्वाहालि यानादीगु दु ।

ज्यापु स्वां लोककवि राजभाइ जकःमिया नेवाः जाति, भाषा व संस्कृति सम्बन्धी म्ये मुना सफू खः । ने.सं. ११३१ स ज्यापु महागुथि पाखें प्रकाशन जूगु थुगु म्ये सफुलिइ मुक्कं झिंखुपु म्ये दु । थुकी म्येया नोटेशन नं दुथ्याका तःगु दु । जकःमिया च्वसाया ज्यापु स्वां व झीगु राष्ट्रिय म्ये सिडिइ दुने च्वंगु म्येत मुंकातःगु सफू खः थ्व । थुकी जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठ, ई. मोहनकृष्ण डंगोल व मल्ल के. सुन्दरपिनि भूमिका नं दुथ्यानाच्वंगु दु ।

नेवाः अभियन्ता ज्योति शाक्यया जन्म येँया ॐबहा त्वालय् अबु तेजधन शाक्य तथा मां अष्टमाया शाक्यया कोखं ने.सं १०७३ तछलागा तृतीया खुन्हु जूगु खः ।

थ्वय्‌कः नेवाः न्ह्यलुवा तथा संस्कृतिविद् प्रा.सुवर्ण शाक्यया किजा खः । थ्वहे कथं थःपिनिगु छेँय् जुइगु साहित्यिक व्यक्तित्वपिनिगु जमघट व थःगु ॐबाहाः त्वालय् जुइगु थीथी साहित्यिक व सांस्कृतिक गतिविधिं थ्वय्‌कःयात नं मचांनिसें थ्व ख्यःपाखे मन क्वसायेका ब्यूगु जुयाच्वन । फलत थ्वय्‌कलं थःगु स्कूल जीवनय् थीथी साहित्यिक सांस्कृतिक क्रियाकलापय् ब्वति कायेगु यानादिलसा लिपा तःधिकः जुइधुंकाः थःगु शिक्षण पेशाया नापनापं नेवाः जातिया हकहीतया संरक्षण व सम्वद्र्धनया निंतिं थीथी संस्थाय् आवद्ध जुयाः ज्या यानादिल । थथे वय्‌कः संलग्न जुयाः ज्या यानादीगु छुं संस्था खः — नेवाः देय् दबू येँया सचिव (वि.सं २०६३ निसें २०६७ ), ओलम्पस क्लब ॐबाहाया उपाध्यक्ष (वि.सं २०३६ निसें थौंतक), निष्ठानन्द स्मृति गुथि ॐबाहाया सदस्य (वि.सं २०५५ निसें थौंतक), सिद्धिचरण स्मृति गुथिया सदस्य (वि.सं २०५३ निसें थौंतक), सांस्कृतिक वाद्य संचालक समिति ॐबाहाया सदस्य (वि.सं २०४० निसें थौंतक), येँ म.न.पा २३ वडाया विश्व सम्पदा संक्षण समिति येँया सदस्य (वि.सं २०६५ निसें थौंतक ), येँ म.न.पा.२३ वडाया सल्लाहकार (वि.सं. २०५३ निसें थौंतक ) आदि आदि । थुकथं वय्‌कः निगू दर्जनं मयाक थीथी संस्थाय् आवद्ध जुयाः नेवाः समुदायया भाषा, साहित्य, संस्कृति संरक्षण सम्बद्र्धनया निंतिं ज्या यानादिलसा, भाषा जातिया अधिकारयात कयाः थीथी इलय् जूगु प्रत्येक धयाथें आन्दोलनय् नं वय्‌कलं उलि हे सकृयरुपं ब्वति कयाः आन्दोलनयात तिबः बियादीगु दु ।

मय्‌जु ज्वला स्थापितया जन्म अबु नारायण स्थापित व मां दानमाया स्थापितया कोखं येँया भिंद्यः त्वालय् ने.सं १०७५ स जूगु खः । नेपालभाषा विषयय् स्नातकोत्तर यानाः नेपालभाषा विषयया प्राध्यापनया ज्याय् थःत फ्यानाझाःम्ह मय्‌जु ज्वालां थःगु च्वसा नं नेपालभाषाया अध्ययतापिंत ज्याख्यलय् जुइगु विषयय् न्ह्याकेगु यानादीगु दु । वय्‌कःया अप्वः थें कृति नेपाल लिपि तथा प्राचीन हस्तलिखित ग्रन्थ सम्वन्धी हे जूगु दु । वयकःया प्रकाशित सफू थुकथं दु —हितोपदेश (सम्पादन, वि.सं २०५६), वेताल पंचविशति (सम्पादन, वि.सं २०५७), बसुन्धरा प्याख्यान (वि.सं. २०६० लिप्यान्तर), भुजिंमोल लिपि छगू अध्ययन (वि.सं. २०६१), नेपाल लिपिविज्ञान (सामान्य परिचय – वि.सं २०५७) आदि । थुपिं सफू बाहेक वय्‌कलं कुलां, न्हू हिसु, पौभाः आदि थीथी पत्रपत्रिकाय् तःपु हे लिपिसम्वन्धी च्वसु पिदंगु दु ।

सफू च्वयेगु बाहेक मय्‌जु ज्वालां नेपालभाषा विषय समितिया अध्यक्ष, पाटन संयुक्त क्याम्पसया उपप्रमुख, नेपालभाषा मिसा खलःया दुजः आदि जुयाः नेपालभाषाया ख्यलय् ज्या यानादीगु दुसा शिक्षा पुरस्कार, दीर्घ सेवा पदक, शिक्षा सम्मान आदि नं प्राप्त यानादीगु दु ।