NewaGyanKosh

सविन महर्जनया च्वसां पिज्वःगु थ्व जीवन लाप्चा हाइकु सफू ने सं. ११३८ चउलागा १२ कुन्हु ईलोहं प्रकाशनया लुखां पिदंगु खः । थुकी १०१ पू हाइकु दुथ्याकातःगु दु । थुगु सफू दुने जीवनया भोगाइया थथ्याः क्वथ्याःया, थीथी परिवेशय् मिखां खनाच्वंगु लू न्ह्यब्वयातःगु दु । थः विदेशय् थ्यने धुंकाः कम्प्यूटरं थःत मालाच्वनीगु थौंया यथार्थ किपाः ब्वयातःगु दु ।

रासाया च्वसां पिज्वःगु जीवन–अगिंमथः चिनाखँ सफू ने.सं ११२६ य् साय्‌मि प्रकाशनपाखे पिदंगु खः ।थ्व सफुलिइ थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदनेधुंकूगु विविध विषयया स्वीच्यापु चिनाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । धर्तिइ मनूत मामां बन्दुक ज्वनाः गिद्ध वयाच्वंगु दु, मनूत त्रसित गिद्ध खनाः, आः थ्व गिद्धयात पंजलय् सुनां कुनी धकाः च्वमिं थःगु च्यूताः प्वंकाच्वंगु दु । नापं कवि रासां ध्वंस–विध्वंसया प्रवृतिया दुने स्वस्थ्य मनू ब्वलंकेगु व खिउँया विरुद्धय् जःया पक्षय् सः थ्वयेकेगु कुतः यानादीगु दु ।

जीवनकुमार महर्जन नेसं १०९० दिल्लाथ्व १५ (गुरुपुन्ही) कुन्हु किपू नगरपालिका पांगा ध्वाखासि त्वालय् बूगु खः । मां तेजमाया महर्जन व अबु केशवराम महर्जनया काय् जीवनकुमार महर्जन नेपालभाषाया छम्ह स्यनामि खः । नेपालभाषा गुथि किपूया ग्वसालय् नेसं ११०७ सः जूगु नेपाल लिपिया कक्षाय् लिपि सयेकाः अनं लिपा स्यनामि जुयाः भाषिक लागाय् दुहां झाःगु खः । वय्‌कः थौंकन्हय् नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् नेपालभाषाया प्राध्यापन यानाच्वनादीगु दुसा बलाामि नेवाः भाय्‌या वर्णनात्मक अध्ययन विषयय् विद्यावारिधिया नितिं अनुसन्धानया ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु ।

नेपाल लिपि व उकिया चिन्ह प्रणाली (ने.सं ११२०) वय्‌कःया् न्हापां पिदंगु लेख खःसा गुंद्यः नांया गोष्ठीपौ (ने.सं ११२६) दकलय् न्हापां न्ह्यब्वःगु अनुसन्धनात्मक पौ खः । नेपालभाषाया प्राचीन वाङमय, नेवाः बस्ती, पुलांगु प्याखं, लिपि, अभिलेख आदि विषयदुने केन्द्रीत जुयाः वय्‌कलं थीथी पत्र–पत्रिकाय् अनुसन्धनात्मक लेख पिथनादीगु दु । नेपाल लिपिया ण संलिपि (ने.सं ११२३ ) वय्‌कःया पिदंगु कृति खः ।

वय्‌कलं थीथी सफू, पत्रिका सम्पादन यानाः पिथनादीगु दु । नेसं १११३ स्वनिगः दँपौ वर्ष १३ ल्याः ५, ने.सं ११२३ ज्यापु लुमान्ति पौ, ने.सं ११२७ व ११२९ स पिदंगु कीर्ति अनुसन्धनात्मक पत्रिका अंक १ व २ वय्‌कलं सम्पादन यानादीगु पत्रिका खः । अथेहे ल्वहंपौ अभिलेखया थीथी पक्ष (नेसं ११२४) वय्‌कःया सम्पादनय् पिदंगु सफू खः ।

नेपालभाषाया पुलांगु नाटक कर्पावति चरित आलेखन यानाः पिकयादीगु खः । वय्‌कलं यल महानगरपालिकापाखें स्कूल स्कूलय् नेपालभाषा ब्वंकेगु निंतिं पिथंगु पाठ्यसफू ‘यल ललितकलाया देय्’ च्वयेगु कमिटीया नं दुजः जुयाः ज्या यानादीगु दु ।

नेपालभाषा गुथि किपुली नेसं ११०७ निसें ११२० तक कोषाध्यक्ष जुयाः ज्या यानादीगु खःसा ने.सं ११२० निसें ११३० तक नेपाल लिपि परिषद् किपूया छ्याञ्जे खः । थौकन्हय् कीर्ति रिसर्च सेन्टरया छ्याञ्जे जुयाच्वनादीगु दु । नेपाललिपि व पुलांगु अभिलेखय् विशेष रुची तयादीम्ह वय्‌कः नेसं ११३८ स तत्कालीन सम्मानीय राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीपाखें ज्यापु विशेष सम्मान पदं सम्मानित जूगु खः ।

जीवनकुमार महर्जन नेसं १०९० दिल्लाथ्व १५ (गुरुपुन्ही) कुन्हु किपू नगरपालिका पांगा ध्वाखासि त्वालय् बूगु खः । मां तेजमाया महर्जन व अबु केशवराम महर्जनया काय् जीवनकुमार महर्जन नेपालभाषाया छम्ह स्यनामि खः । नेपालभाषा गुथि किपूया ग्वसालय् नेसं ११०७ सः जूगु नेपाल लिपिया कक्षाय् लिपि सयेकाः अनं लिपा स्यनामि जुयाः भाषिक लागाय् दुहां झाःगु खः । वय्‌कः थौंकन्हय् नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् नेपालभाषाया प्राध्यापन यानाच्वनादीगु दुसा बलाामि नेवाः भाय्‌या वर्णनात्मक अध्ययन विषयय् विद्यावारिधिया नितिं अनुसन्धानया ज्या न्ह्याकाच्वंगु दु ।

नेपाल लिपि व उकिया चिन्ह प्रणाली (ने.सं ११२०) वय्‌कःया् न्हापां पिदंगु लेख खःसा गुंद्यः नांया गोष्ठीपौ (ने.सं ११२६) दकलय् न्हापां न्ह्यब्वःगु अनुसन्धनात्मक पौ खः । नेपालभाषाया प्राचीन वाङमय, नेवाः बस्ती, पुलांगु प्याखं, लिपि, अभिलेख आदि विषयदुने केन्द्रीत जुयाः वय्‌कलं थीथी पत्र–पत्रिकाय् अनुसन्धनात्मक लेख पिथनादीगु दु । नेपाल लिपिया ण संलिपि (ने.सं ११२३ ) वय्‌कःया पिदंगु कृति खः ।

वय्‌कलं थीथी सफू, पत्रिका सम्पादन यानाः पिथनादीगु दु । नेसं १११३ स्वनिगः दँपौ वर्ष १३ ल्याः ५, ने.सं ११२३ ज्यापु लुमान्ति पौ, ने.सं ११२७ व ११२९ स पिदंगु कीर्ति अनुसन्धनात्मक पत्रिका अंक १ व २ वय्‌कलं सम्पादन यानादीगु पत्रिका खः । अथेहे ल्वहंपौ अभिलेखया थीथी पक्ष (नेसं ११२४) वय्‌कःया सम्पादनय् पिदंगु सफू खः ।

नेपालभाषाया पुलांगु नाटक कर्पावति चरित आलेखन यानाः पिकयादीगु खः । वय्‌कलं यल महानगरपालिकापाखें स्कूल स्कूलय् नेपालभाषा ब्वंकेगु निंतिं पिथंगु पाठ्यसफू ‘यल ललितकलाया देय्’ च्वयेगु कमिटीया नं दुजः जुयाः ज्या यानादीगु दु ।

नेपालभाषा गुथि किपुली नेसं ११०७ निसें ११२० तक कोषाध्यक्ष जुयाः ज्या यानादीगु खःसा ने.सं ११२० निसें ११३० तक नेपाल लिपि परिषद् किपूया छ्याञ्जे खः । थौकन्हय् कीर्ति रिसर्च सेन्टरया छ्याञ्जे जुयाच्वनादीगु दु । नेपाललिपि व पुलांगु अभिलेखय् विशेष रुची तयादीम्ह वय्‌कः नेसं ११३८ स तत्कालीन सम्मानीय राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीपाखें ज्यापु विशेष सम्मान पदं सम्मानित जूगु खः ।

स्वनिगलं पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक नापं सांस्कृतिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु जीवन कुमार श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कः तनहुं नेवाः खलः दमौलिया छ्यान्जे नं जुयादी । दमौलीइ नेवाः भाय् नापं नेवाः संस्कृति प्रचार प्रसारया ज्याय् वय्‌कः तसकं सक्रिय जुयादीम्ह व्यक्ति खः ।

नातिबज्रया जीवनया दुवातय् नांया मुक्तक सफू ने.सं. १११३ श्रीपञ्चमी कुन्हु पिदंगु खः । थुकी दुथ्यानाच्वंगु पीच्याकू मुक्तकया भावत अप्वः धयाथें जीवन लिसे स्वानाच्वंगु खनेदु ।

रामशरण महर्जनया जीवनया ब्वनासाइ हाइकु सफू ने.सं. ११३७ य् हलिं नेवाः गुथि गःछेँ कचापाखें पिदंगु खः । थुकी मुक्कं ५३१ पु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । सफू दुने समाजय् जुयाच्वंगु वा थःम्हं खनाच्वंगु, भोगे यानाच्वंगु स्थिति, नेतातय्‌गु घच्चाइपुसेच्वंगु नीति, उमिगु हुनिं जनतां फयेमालाच्वंगु दुःख प्वंकातःगु दु । जब सुं प्रति विश्वास मदइ, ला व लुसि थें मिलय् जूपिं नं बाया वनीगु अवस्था लिसें जीवन प्रति घाट–प्रतिघाटया बाखंत, संस्कृति, परम्परा प्रति व्यञ्जनापूर्ण अभिव्यक्ति प्वंकातःगु दु ।

सौरभ शाक्यया कलमं पिज्वःगु जीवनया सवाः गजल सफू ने.सं. ११४२ चिल्लाथ्व पुन्हि कुन्हु कुतः पिकाकःपाखें पिदंगु खः । थुकी मुक्कं सछिपु थीथी विषयया गजल न्ह्यब्वयातःगु दु । थुपिं गजल दुने– देशप्रेम, वर्तमान अवस्थाया बेथिति, सामाजिक विसंगति, मतिनाय् समर्पणया भाव, अव्यवस्थित राजनीतिक अवस्था प्रति विरोधया सः, मांदेय् व मां भाय्‌प्रति अगाध स्नेहया भाब दुथ्यानाच्वंगु दु ।