NewaGyanKosh

जिं नं बाखं च्वया बाखं सफूया बाखंमि खः नर्मदेश्वर प्रधान । ने.सं. ११३९ य् नागार्जुन पब्लिकेशन प्रा.लि.या लुखां थ्व सफू प्रकाशित जूगु खः । भाजु नर्मदेश्वर प्रधान नांजाःम्ह कवि व समालोचक खः । वय्‌क:या थ्व सफुलिइ स्वीनिपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । ने.सं.१०९८ य् च्वयादीगु बाखं निसें ने.सं. ११३७ य् प्रकाशित जूगु बाखंतक थुकी दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व बाखं सफुलिइ च्वंगु बाखं न्हूबाखं निसें उत्तरआधुनिक बाखं तक दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व छगू दुग्यंगु नेपालभाषाया बाखं सफू खः ।

रजनी मिलाया च्वसां पिज्वगु जिं पियागु ई थ्व हे खः चिनाखं सफू ने.सं. ११२६ य् न्हूजः गुथि पाखें पिदंगु खः । थुकी दुने विविध विषयया पीछपु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दु । थुपिं चिनाखँय् गनं विद्रोहया मि जुयाः ग्वानाच्वंगु दुसा गनं असन्तोषया लबु जुया दनाच्वंगु खनेदु । अथेहे सुद्र्यः मलूयाः ख्वयाच्वंम्ह सुथया वेदना प्वंकातःगु दु । अले धर्ती विना झ्वालाया अस्तित्व मदुगु खँ न्ह्यथनातःगु दु । अले कवि छगू न्हूगु युग न्ह्याकेत हथाय्‌चायाच्वंगु दु ।

जि पिहां वने त्यल व मेमेगु बाखं केशवलाल कर्माचार्यं च्वयादीगु गुपु बाखंया मुना खः । ने.सं. १०७०इ न्हापांखुसि पिदंगु थ्व सफूया पिकाकःया नां माधव धकाः तयातःगु दु । थुकी सिद्धिचरण श्रेष्ठया चिकीचाहाकःगु नुगः खँ दुथ्याकातःगु दु । घटनाया चित्रण सिबें जनजीवनया थीथी पक्ष उलेत वर्णनात्मक शैली नाला च्वयातःगु बाखं थुकिइ दु । थुगु मुनाय् दुथ्याःगु बाखं खः— जिम्ह छम्ह पासा, थः ला कतः ला, मोटरसाइकल, जि पिहांँ वने त्यल, ग्वले सा गन दु ?, निगेटिभ पोजेटिभ, थःथःगु लँ, व हे खः व रजनीया साइनबोर्ड । थ्व सफू तत्कालिन नेपाली भाषा प्रकाशनी समितिं स्वीकृति कयाः पिथंगु नेपालभाषाया न्हापांगु बाखं सफू खः । टी.एस. इलियटं कलाया मतलब आनन्द बिइगु धकाः धयातःगु जूसां थुगु बाखंया आकांक्षा मनूतय्‌त बौद्धिक खुराक बिइगु वा नैतिक पोषण यायेगु कुतः यानागु धकाः च्वमिं भूमिकाय् न्ह्यथना तःगु दु ।

ने.सं. ११४० कछलाथ्व म्हपुजा कुन्हु पिदंगु जि भमचा कतांमरी निबन्धया संग्रहया च्वमि मय्‌जु अपर्णा प्रधान खःसा पिकाकः कुतः पिकाकः खः । थ्व निबन्ध मुनाय् सामाजिक गतिविधि, मिसातय् जीवनगाथा, नारी समस्या आदि विषयवस्तुया झिंखुपु आत्मपरक निबन्ध दुथ्याः । मनयागु खँ कनेगु अर्थात थःगु बिचार व्यक्त यायेगु क्रमय् बाखं दुथ्याइ । उकिं थ्व निबन्ध मुना बाखं लसि वःगु आत्मपरक निबन्ध संग्रह खः ।

जि भ्वातिं जि सतः ने.सं ११०० य् पिदंगु धुस्वां साय्‌मिया छगू न्ह्यथनेबहःगु उपन्यास खः । प्यंगू द्याय् ब्वथलाः च्वयातःगु थ्व उपन्यास मनूया जीवनयात प्रभावित याइगु तत्व भौतिक अर्थात आर्थिक मू कारण खयां नं वया जःखःया परिवेश व वया मनोवैज्ञानिक स्वभाव नं खः धैगु यर्थाथयात उलातःगु उपन्यास खः । अथे हे थ्व उपन्यासया मेगु छगू स्थानीय चित्रण – “Local color” नं खः । नेवाः समाज नेवाः संस्कृतिया परिवेशय् जक लिकुनाच्वंगु नेपालभाषाया उपन्यासयात थुकी जक लिमकुंकुसे अमेरीकाया भौगालिक सामाजिक सांस्कृतिक परिवेशयात नं दुथ्याकाः च्वयातःगु नेपालभाषाया न्हापांगु उपन्यास खः । अझ थुकी अमेरिका बाहेक इटाली, बृटेन, फ्रान्स आदिया नं चित्रण दु । अथेहे नेपाःया नं असं, भोटाहिटी, यल, किपू आदिया नं चित्रण दु । थथे स्थानिय चित्रण याइबलय् व थाय्‌या भौगोलिक सामाजिक सांस्कृतिक चित्रण जक मखु व थाय्प्रति च्वमिं थःगु प्रतिक्रिया नं उलि हे ब्वयेगु यानातैगुलिं थ्व उपन्यासं अमेरीकायात जक मखु धुस्वांयात अझ दुग्यंक म्हसीके ब्यूगु दु ।

श्यामप्रसादं च्वयादीगु निबन्ध सफूयात विमल ताम्राकारं भाय् हिलाः पिकागु सफू खः जि मां । थ्व सफू ने.सं ११२७ य् कुतः पिकाकःपाखें पिहांवःगु खः । थुकि श्यामप्रसादया निपु च्वसु दु । थ्व निपु च्वसु च्वमिया बुइकूम्ह मांया खँय् मखु, वय्‌क:यात ब्वलंकूम्ह मांयात कयाः च्वया तयादीगु खः । थ्व आत्मपरक निबन्ध ब्वनाः च्वमि श्यामप्रसादया मचा ईया छु खँ नं सीके फइ ।

जिं लातकि व छुं मेमेगु ख्यालः पद्मरत्न तुलाधरं च्वयादीगु ख्यालः व ध्याचुं जाःगु नाटक खः । ने.सं. १०३५ या सीपुन्हि कुन्हु च्वसापासा पाखें थ्व सफू पिदंगु खः । थुगु एकांकी नाटकय् झिंन्हय्गू नाटक दुथ्याःगु दु । थुगु सफुलिइ च्वंगु दक्वं नाटकय् उगु ईया समाज व राजनैतिक विसंगतीयात ख्यालि व ध्याचूकथं ब्वयेगु यानातःगु दु ।

ने.सं. ११२८ य् भावना पिथना पाखें पिदंगु जिं लुइकागु बाखं श्रीलक्ष्मी श्रेष्ठया न्हापांगु बाखं सफू खः । थ्व बाखं सफुलिइ झिंन्यापु बाखं दु । थ्व सफुलिइ वय्‌कलं साहित्य समाजया न्हाय्‌कं धकाः धाइगुयात पाय्‌छि जुइक समाजय् जुयाच्वंगु समसामायिक घटनातय्‌त कःघानाः थःगु भाव प्वंकातःगु दु । वय्‌क:या बाखं ब्वनेबलय् समाजय खनेमदयेक जुयाच्वनीगु मगाःमछिंयात थःगु साहित्यया माध्यमं मेपिंत कनाः न्ह्यलं चायेकाबीगु कुतः वय्‌कलं यानाच्वनादीगु खंकेफइ । थःगु देसय् व विदेसय् न्ह्याथाय् च्वनाः च्वःगु जूसां वय्‌क:या बाखनय् नेवाः खंत्वा खंभाय्, छुनाखं, शुद्ध नेपालभाषां नुगलय् लूगु भावना प्वंकातःगु नं झीसं लुइके फइ ।

दया खड्गी बेचैनया च्वसां पिज्वःगु चिनाखँ सफू जि व व जिगु यात्रा ने.सं. १११८ य् साहित्यया मूलुखापाखें पिदंगु खः । थुकी मुक्कं स्वीपु चिनाखँ दुथ्यानाच्वंगु दु । चिनाखँ दुने समाजय् ब्वलनाच्वंगु अनेक कथंया विकृति विसंगतिया पर्दाफास यानातःगु दु । अन्याः अत्याचारया विरोधय् सः तइपिंत अश्रुग्यासं छ्वाकाः दमन यानाः बीवं नुगलय् ह्वयाच्वंगु हर्षया स्वां सुकूचिना वन धकाः जनताया सः थ्वयेकाच्वंगु दु ।

जि व जिया दुने विष्णु अल्पज्ञया च्वखँ मुना खः । थुकिया मुंम्ह व दुवाःम्ह प्रेमशान्ति तुलाधर खः । थ्व सफू ने.सं. १११५ म्हपुजा कुन्हु लोक साहित्य परिषद्पाखें पिदंगु खः । लोक साहित्य परिषद्ं नीस्वंगु गोविन्द लुमन्ति कोषयात दकलय् न्हापां छ्यलेकथं नं जि व जिया दुने निबन्ध सफू पिदंगु खः ।