तुतः वा सिलः संस्कृत शब्द स्तोत्र, तोत्र पाखें अपभ्रंश जुयाः नेपालभाषाय् वःगु खः । थ्व निगुलिं शब्दया अर्थ छगू हे खः ।
मभिं महिताःपिं दुष्ट दैत्य संहार यानाः भक्तजनपिंत करुणा सुदृष्टि तयाः रक्षा, उद्धार याइम्ह धकाः थीथी देवदेवीया रुप, गुण, सामथ्र्य, वर्णन यानातःगु छन्दोवद्ध पद्ययात हे स्तोत्र, स्तुति धाइगु खः । थुकियात हे नेपालभाषाय् तुतः/सिलः धाइ । अप्वः थें तुतः सिलः काव्यात्मक खःसां गद्यात्मक नं दु ।
तुतः वा सिलःयात थीथी बाजं थानाः थीथी ताल व लसय् हनाः भजनकथं नं हालेगु याः ।
NewaGyanKosh
-
तुतः/सिलः
-
तुतां
स्नेहना फिल्म्सपाखें ने.सं.११२८ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता श्यामलक्ष्मी ताम्राकार व सिरिना ताम्राकार खःसा निर्देशक रोशन नबीन ताम्राकार खः । थुकी सुलोचना मानन्धरया बाखं, कीर्ति श्यामसुन्दर जोशीया संगीत, अले छायाँकार देवआनन्द शिल्पकार खः । संकिपाय् कलाकारकथं सुशील राजोपाध्याय, मञ्जु श्रेष्ठ, सिन्तिया सेन ताम्राकार व यज्ञमान शाक्य दुथ्याः । थुकी मांअबुपिन्सं थःगु सहारा छु खः धइगु सीकेमाः धैगु सन्देश बियाच्वंगु दु ।
-
तुतां
तुतां नेपालभाषाया नांजाःम्ह आधुनिक बाखं च्वमि यज्ञरत्न धाख्वाःया च्वसां पिदंगु झिगूगु बाखं संग्रह ख । नेपालभाषा एकेडेमिपाखें ने.सं ११३६ य् पिदंगु थ्व बाखं सफुलिइ—तुतां, हापँ, इजलास, हाकुगु पेटी, दुर्घतना, निब्वरा जाकि, सुकाय् तक्यंम्ह म्हय्खा झंगः …. आदि यानाः झिंनिपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थुपिं बाखं च्वमिं ११३४—११३६ दुने च्वःगु सीदु । थः जःखःया, थःत प्रभावित विषयवस्तु व थम्हं बांलाक म्हमस्यूपिं मनूतय्त पात्र दयेकाः जीवनया छगू घटना व मनूया मनोभाव ब्वयेगु हे धाख्वाःजुया बाखंया गुगु विशेषताः खः थ्व संग्रहय् नं अज्याःगु हे विशेषता विद्यमान जूगु दु । सायद च्वमियात दकलय् यःगु बाखं जुयाः हे जुइ थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु न्हापांगु मनोवैज्ञानिक बाखं तुतांया नामं थ्व सफूया नां नं तुतां तयादीगु जुइमाः ।
-
तुतिया समाः
लुसि ध्यनेगु
तुतिइ लुसि ध्यनेत ‘छलंचा’ छ्यलेगु याइ । छलंचा नयागु खुलांगूति हाकःगु ज्याभः खः । थुकियागु छखेर च्वकाय् फ¥यात चिनाः धाः दइ । मेखेर पानबुट्टा थें दु । थुगु ज्वलंया ब्या बालांगूति दइ । धाः दुपाखे लुसि ध्यंकेगु याइसा पानबुट्टा थें च्वंथाय्यागु च्वकां लुसि सफा यायेगु याइ । लुसि ध्यंके धुंकाः नच्चुसे च्वंगु अप्पाचुं भ्वाथलय् प्वःचा चिनाः लुसिइ छ्वाकाः पचिनं बुलाः लुसि प्वालाप्वाला थिकी ।
तुति सिलेगु
तुति सिलेगु, सफा यायेगु धयागु नी यायेगु लागि जक मखु, बांलाकेगु उद्देश्यं नं याइ । थुकिया निंतिं हिम्वं बुलाः सिलेगु याइ । हिम्वं तुतिइ खिति व ख्वं थानाच्वंगु दुसां च्वतुक वनी । ग्वालि तज्यानाच्वंगु दुसा क्वःअप्पां बुलाः यच्चुसे पिच्चुसे च्वंकेगु चलन दु ।
क्वःअप्पा
अगलय् अप्पा छुइबलय् क्वःगु छाःगु हाकुगु अप्पां ग्वालिइ बुलाः यच्चुसे पिच्च्ुसे च्वंकेगु मिस्तय् चलन दु ।
हिम्व
वा सुयाः वःगु जाकिया हायावःगु नचुसे च्वंगु म्व । अप्वः यानाः मिसातय् तुति यचुसे पिचुसे च्वंकेमालकि हिम्वं तुति सिलेगु याइ ।
अलः तयेगु
लुसि ध्यने धुंकाः तुति पचिनय् ह्याउँक अलः तयेगु चलन दु । अलः छगू प्रकारयागु ह्याउँगु रंग उकी लः भतिचा ल्वाकछ्यानाः सिन्का च्वकाय् कापः कुचां हिनाः उकी थुनाः तुतिइ तयेकी । नेवाः समाजय् प्यंगू अवसरय् बापाअलः तयेगु चलन दु — न्हापां इहि याइबलय्, अले बाःह्राः पिकायेबलय्, वयां लिपा इहिपा यायेबलय् व दक्वसिबय् लिपा जंक्व यायेबलय् ।