NewaGyanKosh

नेपालभाषा साहित्य भाजु कृष्णप्रकाश श्रेष्ठं च्वयादीगु नेपालभाषाया आधुनिक साहित्यिया गतिविधि बारे च्वयातःगु साहित्यिक इतिहासया सफू खः । भाजु कृष्णप्रकाश श्रेष्ठ मास्कोय् च्वनाः नं थःगु मां भाय्‌यात अति माया याइम्ह छम्ह भाषिक अभियन्ताया नापं नांजाःम्ह च्वमि खः । सन् १९९७ अर्थात् वि.सं २०५४ य् हिमालय प्रकाशन गुठी काठमाडौं पाखें पिदंगु थ्व नेपालभाषा साहित्य सफू भाजु कृष्णप्रकाश श्रेष्ठं थःगु पत्रकारीताय् स्नातकोत्तर पूवंकेगु झ्वलय् सन् १९६६इ आधुनिक नेपालभाषा साहित्य नांगु शोधपत्र मस्को राजकीय विश्वविद्यालयय् प्रस्तुत यानादीगु खः, व हे शोधपत्रयात आवश्यक संशोधन परिमार्जन यानाः सफूया रुपय् पिकाःगु खः । च्वमिया धापू कथं थ्व सफू पिकयागु मू तातुना नेपालभाषाया आधुनिक साहित्यया मूलभूत प्रवृत्तिया नापं नेपालभाषाया पुलांपि व न्हूपिं प्रतिष्ठित साहित्यकरपिंत म्हसीकेबीगु खः । थ्व हे तातुना कथं थ्व सफूयात नेपालभाषाया आधुनिक साहित्यया विकासक्रमया न्यागू चरणया प्रतिनिधित्व जुइकथं न्यागू अध्यायय् ब्वथलातःगु दु । न्हापांगुली नेवाः जातिया पुर्नजागरणकालया महारथीपिनिगु क्रियाकलाप व मुद्रणया परम्परा न्ह्याःगु बारे चर्चा यानातःगु दुसा निगूगु अध्यायय् नेपालभाषाया काव्य दुने आधुनिक रुप व शैलीया प्रार्दुभाव व नेपालभाषाय् पत्रपत्रिका पिदनेगु शुभारम्भ जूगु बारे विवेचना, स्वंगूगु ब्वय् हुरीको प्रतिक्षा शीर्षकय् राणाशाहीया दमनया चरमोत्कर्षय् नेपालभाषाया च्वमिपिनिगु साहित्यिक गतिविधिया सिंहांवलोकन यानातःगु दु । अथेहे प्यंगूगु अध्यायय् प्रजातन्त्र जिन्दावाद शीर्षक तयाः नेपालय् प्रजातन्त्र पश्चात् स्वतन्त्र वातावरणय् नेपालभाषाया साहित्य सिर्जनाय् खनेदुगु अभूतपूर्व सक्रियताया वर्णन् यानातःगु दु । अथेहे न्यागूगु अध्यायय् कानेसाउतीको स्वरमा र्शिषक बियाः कथित पंचायति व्यवस्था अन्र्तगत नेपालभाषाया पुलांपिं व न्हू पुस्ताया लेखकपिनिगु साहित्यिक गतिविधिया चर्चाया नापं नेपालभाषाया नाटक व समालोचना विधाया बारे नं जः ह्वलेगु यानातःगु दु । अथेहे थ्व सफुलिइ प्राकथन कथं नेपालभाषाया वांगमयया ऐतिहासिक परम्पराया सिंहावलोकन यानातःगु दुसा उपसंहारय् मस्कोय् नेवाः जातिया नेतृत्वय् जूगु भाषा, संस्कृति, इतिहास साहित्यया बारे अध्ययनक्रमया संक्षिप्त विवरण बियातःगु दु ।

नेपाभाषा साहित्य–परिचय निबन्ध ऐतिहासिक न्वचु व च्वसुया मुना खः । काशीनाथ तमोटं सम्पादन यानादीगु थ्व सफू नेपालभाषा परिषद्पाखे ने.सं. ११०३य् पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ सिद्धिचरण श्रेष्ठ, चित्तधर हृदय व फत्तेबहादुर सिंया ऐतिहासिक न्वचू नं समावेश दु । अथेहे सत्यमोहन जोशी, खड्गमान मल्ल व भगवतीप्रसाद श्रेष्ठया ऐतिहासिक च्वसू मुना नं तयातःगु दु ।

नेपालभाषा साहित्यया इतिहास मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरं च्वयादीगु ने.सं ११२० य् नेपालभाषा एकेडेमिया नेपालभाषाया आधारभूत सफू पिकायेगु झ्वलय् पिदंगु नेपालभाषाया इतिहास सम्बन्धी न्हापांगु सफू खः । नेपालभाषाया इतिहासयात स्वंगू कालखण्ड—प्राचीनकाल, माध्यमिककाल व आधुनिककाल धकाः ब्वथलातःगु थ्व सफुलिइ नेपालभाषा प्रयोग जूगु ने.सं २३५या यल उकुबहाःया अभिलेख निसें ने.सं ११२० तकया साहित्यिक गतिविधि सम्बन्धी खँ न्ह्यब्वयातःगु दु । नेपालभाषा साहित्ययात खुगू विधाय् ब्वथलाः छगू छगू कालखण्डय् उमिगु साहित्यिक गतिविधि न्ह्यब्वयेगु यानातःगु दु । गथे प्राचीनकाल धकाः उबलय् उपलब्ध जूगु बाखं, म्ये व नाटकया विषय चर्चा यानातःगु दुसा आधुनिककाल दुने— काव्य, बाखं, नाटक, निबन्ध, उपन्यास, समालोचना विधाया च्वमिपिं व उमिगु कृतिया परिचय बीगु यानातःगु दु । थथे नेपालभाषाया साहित्यिक इतिहास लिसें व नाप सम्बन्धित, नेपाल लिपि, नेपालभाषा, नेपाल संबत्, भाषिक आन्दोलन, थीथी भाषिक साहित्यिक संस्थाया परिचय आदि नं दुथ्याका तःगुलिं थुपिं विषयया खँ सीकेत नं थ्व सफू आपालं ज्याख्यलय् जूगु दु । थ्व सफूया थज्याःगु महत्ता थुइकाः च्वसापासाया साहित्य गुथि पाखें थ्व सफूयात श्रेष्ठ सिरपाः देछाःगु दु । थ्व सफू नेपाली भाषं अनुवाद जुयाः नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठान पाखें नं पिदंगु दु ।

नेपालभाषा साहित्यया समालोचना भाजु पूर्ण ताम्राकारं च्वयादीगु समालोचना च्वसु मुना खः । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्रकाशनय् ने.सं. ११४३ य् थ्व सफू पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ न्हय्‌म्ह साहित्यकारपिनिगु व्यक्तित्व व कृतित्व, महाकाव्य, कविता, बाखं चिबाखं, उपन्यास, निबन्ध, प्याखं व प्यपु विधागत सैद्धान्तिक व मेगु ब्यावहारिक समालोचनात्मक च्वसु दु ।

नेपालभाषा साहित्यय् मय्‌जु च्वमिपिनिगु सिर्जनशील योगदान बारे बासःदँ मय्‌जु प्रेमहिरा तुलाधरं च्वयादीगु न्याम्ह साहित्यकार मय्‌जुपिनिगु म्हसीकाया सफू खः । थ्व सफू नेपालभाषा मिसा खलकं थःगु झिंच्यादँ बुंदिंया लसताय् ने.सं ११२७ य् पिकाःगु खः । थ्व सफुलिइ दुथ्याःपिं न्याम्ह सिर्जनशील मय्‌जुपिं खः – शीलशोभा ताम्रकार (भोजपुर), नारायणदेवी श्रेष्ठ (येँ), प्रकाशकुमारी प्रधान (पाल्पा), मोतिलक्ष्मी उपासिका (येँ), युरिमाया तुलाधर (येँ) । थ्वय्‌क:पिं न्याम्हेसिगु जीवनी थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु दु ।

नेपालभाषा स्यने विधि नांया थ्व सफू भाजु डा. बज्रमुनि बज्राचार्यं च्वयादीगु खः । थुगु सफू ने.सं. ११४२ य् किर्तिपुर नगरपालिकापाखें पिदंगु खः । थ्व नेपालभाषा ब्याकरण सम्बन्धी सफू खः । थुकी छन्हुया छगू ब्व ब्वंकेगु यानाः लछिया दुने क्वचाय्केकथं स्वीगू ब्वय् ब्वथलातःगु दु । थुगु सफूया मू विशेषता धैगु नगरपालिकापाखें स्थानीय विषय ब्वंकीपिंत अःपुक भाषा स्यनेगु तातुनाः च्वःगु खः । नेपालभाषा व नेपाली भाषा निगुलिं दुथ्याकाः नेवाः व गैरनेवाःतय्‌त भाषा स्यनेगु लागि च्वयातःगु नेपालभाषा व्याकरणया सफू खः ।

नेपालभाषा स्यनेगु कलाविधि सफू भाषा प्रशिक्षण ख्यलय् तःदँ न्ह्यःनिसें संलग्न जुयाच्वनादीम्ह सुवर्णमान तुलाधरं च्वयादीगु नेवाःभाय् स्यनीपिंत गुकथं भाय् स्यनेगु धकाः निर्देशन याइगु शिक्षण विधिया सफू खः । ने.सं ११२७ य् नेवाः देय् दबूया लुखां पिदंगु थ्व सफुलिइ नीच्यागू अध्याय दु । थ्व सफू प्रकाशनया मू उद्देश्य भाषा प्रशिक्षकपिं तयार यानाः थाय्‌थासय् नेपालभाषा शिक्षण कक्षा संचालन यानाः नेपालभाषा प्रचार प्रसारया अभियान सफल यायेगु खः । न्ह्यागु नं भाषाय् छुं नं छुं वैयाकरणिक तत्वं अर्थ बोध जुयाच्वंगु दइ । थुपिं अर्थ बोधक तत्वत खः — प्रत्यय, संरचनात्मक शव्द, सार्थक शव्द, पदक्रम, उच्चारण । तर थुमिगु सापेक्षिक महत्व भाषा पिच्छे पानाच्वनी । थज्याःगु खँयात ध्यानय् तयाः नेपालभाषाया स्वरुपयात बांलाक मनन् यानाः थ्व सफूया रचना यानातःगु खः ।

नेपालभाषा हाइकुया जातः सफूया च्वमि भाजु कृष्णभक्त बोडे खः । थ्व सफू कुतः पिकाकःया लुखां ने.सं. ११३५ य् पिदंगु खः । थ्व सफू खोज मूलक, जानकारी मूलक छगू दस्तावेज खः । हाइकु छु खः ? थ्व गथे जुइमाः धयागु लिसें नेपालभाषाया हाइकु च्वमितय् परिचय, प्रकाशित हाइकु सफूया विवरण व परिचय नापनापं हाइकु च्वमिपिनि प्रतिनिधि हाइकु नं थ्व सफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु दु । नेपालभाषा साहित्यय् हाइकु विधायात विकास यायेया निंतिं जुयाच्वंगु गतिविधि नं थुकी दु ।

नेपालभाषाया ए वर्ण सफू सहप्राध्यापक ओमकारेश्वर श्रेष्ठया ने.सं ११३८ य् पिदंगु सफू खः । नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग पाखें पिदंगु थ्व सफू भाषाविज्ञान विषयया सफू खः । नेपालभाषा लेखनय् छ्यलावयाच्वंगु प्यथीकथंया य, ये, य्, ए या सर्वेक्षण व उकिया सरलीकरण व स्तरीयकरण यायेगु तातुनाः च्वयातःगु सफू खः ।