नेवाः लोकवार्ता ने.सं ११३० य् नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया लुखां पिदंगु नेवाः लोकवार्ताया विविध पक्षयात कःघानाः च्वयातःगु सफू खः । थ्व सफुलिइ लोकसाहित्यया परिभाषां निसें लोककला, लोककासा, लोकअभिव्यक्ति आदि तक यानाः झिंगुंगू अध्याय दु । थ्व सफू नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् स्वन्हुयंकं जूगु लोकवार्ताया गोष्ठीइ तत्कालिन विद्वानपिंसं प्रस्तुत याःगु झिंगुपु ज्यापौ संकलन खः । थथे उगु गोष्ठी प्रस्तुत जूगु झिंगुंगू ज्यापौयात १९ अध्यायय् ब्वथलातःगु खः ।
NewaGyanKosh
-
नेवाः लोकसाहित्य
लोकसाहित्य लोकं लोकया लागि रचना याःगु साहित्य खः गुगु मौखिकरूपं छगू पुस्तां मेगु पुस्तायात लःल्हाल्हां न्ह्यानावनी । नेवाःतय्गु व्यवसाय मूलतः बुँज्या जूगु व सामूहिक जीवन हनेगु उमिगु जीवन पद्दति जूगु कारणं थ्व समुदायया भाषाय् आपालं तःजिगु लोकसाहित्य निर्माण जूगु दु । नेवाः भाय्यागु अस्तित्वं निसें लोकसाहित्यया अस्तित्व दयेमाःगु खयां नं प्रमाणित रुपं दावी यायेछिंगु लोकसाहित्य धाःसा मल्लकालं निसेंयागु जक लूगु दु ।
झिंखुगूगु शदिंनिसें वा मल्लकालया उदयनिसें तत्कालीन लोकजीवनया घात प्रतिघात प्रतिविम्वत जूगु नेपालभाषाया लोकम्ये खनेदत । विशेषत लोकम्येय् तत्कालीन शासकपिनिगु नां नं न्ह्यथनातइगु जूगुलिं थज्याःगु रचना जूगु ई सीकेत थाकु मजू । ‘जि वया ला लाछि मदुनि’, ‘संसारया कारण’ आदि लोकम्ये थुकिया दसु खः । मल्लकालया अन्त अर्थात् पृथ्वीनारायण शाहया उपत्यका विजय लिपा नेपालभाषा न्हापा थें राजकाजया भाय् मजुल । तर थ्व प्रतिकूल वातावरणं झन तत्कालीन लोकयात थःपिंसं भोगे यायेमाःगु दुःख–सुखयात म्ये, बाखं प्याखं आदिया रुपय् निसंकोच रुपं प्वंकेबिल । ‘मते मते भिमराज’, ‘रानी विजयालक्ष्मी’, ‘शितलामाजु’, ‘सिलुतीर्थ’ आदि थज्याःगु हे लोक अभिव्यक्तिया दसु खः । राणा शासनया अन्त व प्रजातन्त्रया प्रार्दुभाव लिपा नेवाः लोकसाहित्ययात नं मौखिक परम्पराय् जक लिकुंका तयेगु मयासे लिखितरुपय् तयेगुया नापं थ्वया चर्चा परिचर्चा यायेगु नं ज्या जुल । थज्याःगु ज्याय् न्हापां न्ह्यचिलादीपिं विद्वानपिं खः— मानदास तुलाधर, करुणाकर वैद्य, प्रेमवहादुर कंसाकार, केशरलाल श्रेष्ठ, सत्यमोहन जोशी, ठाकुरलाल मानन्धर आदि । विधागत वर्गिकरणया आधारय् नेवाः लोकसाहित्ययात क्वय् बियाकथं ब्वथलाः अध्ययन याय्छिं ।
१.लोकम्ये, २.लोकबाखं, ३.लोकप्याखं, ४.छुनाखँ, खँत्वाः, खँभाय्, ५.क्वाःकासा आदि नेवाः लोकसाहित्यया महत्वपूर्ण पक्ष जूगु दु । नेपालभाषाय् लोकम्ये अन्तर्गत धार्मिक, संस्कारगत, उत्सव, कार्यगत, सामयिक, कासाम्ये, बाखंम्ये आदि दुसां सिनाज्याया लसय् हनातःगु लोकम्ये हे दकलय् अप्वः दु । गुलिखे थज्याःगु नेवाः लोकम्येय् इतिहासकारं च्वयेमफुगु, साहित्यं ब्वयेमफुगु ऐतिहासिक सत्य तथ्ययात निर्भिक निसंकोचं रुपं ब्वयेगु यानातःगु दु । शितलामाजु थज्याःगु म्येया दसु खः । अथेहे लोकबाखंया ख्यलय् लोकजीवनया नापं बुद्धि, दूरदर्शिता, अर्ती उपदेश नीति, भाग्य, कर्म, अलौकिक गुण, हास्यव्यंग्य, ख्याः कवं, लाखे लसिं, झंगःपंछि आदि सम्बन्धी बाखं दु । थज्याःगु लोकबाखंया उद्देश्य मनोरञ्जन जक बीगु मजुसे तत्कालीन समाजय् विद्यमान मनी मभिंगुयात उलाः क्यनेगुया नापं समाजयात खःगु भिंगु लँय् यंकेगु नितिं अर्ति उपदेश नं बीगु जूगु दु । अथेहे लोकप्याखं नं नेवाःतय्गु सांस्कृतिक, सामाजिक जीवनया छगू महत्वपुर्ण पक्ष खः । थज्याःगु लोकनाटकं केवल मनोरञ्जन जक बीगु मयासे तत्कालिन समाजय् विद्यमान असंगति, विसंगतिप्रति आलोचना, व्यंग्य प्रहार यानाः समाजयात सजग–सचेत यायेगु ज्या याःगु दु । यलया काति प्याखंया बाथःप्याखं थज्याःगु लोकप्याखंया दसु खः । अथेहे खँत्वाः खँभाय्, छुनाखं, क्वाः आदि नं नेवाः लोकजीवनया बौद्धिक सजगता तथा सिर्जनशीलताया प्रतिककथं धस्वानाच्वंगु दु । नवाक्वपतिकं हे छगू न छगू स्वभाविक चेष्ठाया रूपय् खँत्वाः, खँभाय्, छुनाखँया प्रयोग जुयाच्वनीगु नेवाः वाकपद्धतिया छगू विशेषता हे जूगु दु । नेवाः लोकसाहित्यया मेगु पक्ष क्वाःकासा खः गुगु बौद्धिक तथा मनोरञ्जनया साधनया रुपय् नेवाः समाजय् ल्यनाच्वंगु दु ।
थुकथं नेवाः लोकसाहित्यं केवल नेवाः जीवनया सामाजिक, सांस्कृतिक, धार्मिक, आर्थिक आदि थीथी पक्षया जक उद्बोधन यायेगु मयासे देय्या तत्कालिन इतिहास तथा सामाजिक, पौराणिक महत्वपूर्ण घटना तकं प्वलेगु याःगु दु ।
लोकम्ये, लोकबाखं, लोकप्याखं, छुनाखँ, खँत्वाः, खँभाय्, क्वाःकासा,
-
नेवाः व नेवाः लोक सहित्य
नेवाः व नेवाः लोक साहित्य सत्यमोहन जोशीया च्वखँ मुना खः । वाङ्मय शताब्दी पुरुष जोशीया च्वखँ मुनेगु ज्या मदन सेन वज्राचार्यं यानादीगु खः । ने.सं. १११४ य् सत्यमोहन जोशी हनेज्या ग्वसाः खलः पाखें पिदंगु थ्व सफुलिइ जोशीया थीथी पत्रिपत्रिकाय् पिहां वयेधुंकूगु व पिमदंनीगु च्वसु संग्रहित जुयाच्वंगु दु । थ्व सफुलिइ मुक्कं झिंच्यापु च्वसू दुथ्याःगु दु । जोशीया च्वसु बिना सम्पादन गथे खः अथेहे दुथ्याःगु धाःगु दु । पिन्यादँ न्ह्यःनिसेंया च्वसु दुगु जूगुलिं थ्व अवधिया शैलीया अध्ययन यायेत नं थ्व सफू महत्वपूर्ण जू ।
-
नेवाः व व्यवहार
सुवर्ण शाक्यया वृति नेवाः व व्यवहार सफू छगू च्वसु मुना खः । थुकी दुथ्याःगु अप्वः च्वसु थीथी पत्रपत्रिकाय् पिहां वयेधुंकूगु खः । ने.सं. ११२६ न्हूदँ कुन्हु ओलम्पस क्लबं पिकाःगु थ्व सफुलिइ झीसं थःगु संस्कृति व थःगु मांभाय् नेपालभाषा ल्वःमंके मज्यू धैगु सन्देश बियातःगु दु । अथेहे नेवाः व नेवाःतय्सं हनाच्वंगु बुद्धधर्मबारे नं च्वसु दु । नेवाः व व्यवहार विषयगत निबन्ध खः । थुकी पीछपु च्वसु दुथ्याःगु दु ।
-
नेवाः वस्ती (देय्)
नेवाः समुदायया मनूत गबलेनिसें थःगु हे छेँ दयेकाः च्वने सल खः, थुकिया गुगुं प्रमाणित इतिहास लुयावःगु मदुनि । तर गन गन नेवाःत छेँ दयेकाः च्वना वयाच्वन उगु लागाया वास्तु शैली व वस्ती विकासयात दुवालेगु खःसा छगू कथं मंकाः स्वरुप खने दु । सामाजिक विकासया झ्वलय् नेवाःत मूलतः स्वनिगः दुने व उकिया जःखः च्वनेगु शुरु याःगु खः धकाः धायेफु । येँ, यल, ख्वप, भ्वँत, धौख्यः, किपू, पांगा, नगां स्वनिगः दुनेया मू मू नेवाः वस्ती खत । अथे ला स्वनिगःया पिने चित्लाङ्ग, तिष्टुङ्ग, पालुङ्ग अले द्वालखा, तौथलि, त्रिशुलीपाखें नं पुलांगु नेवाःतय् ख्वातुगु वस्तीत दु ।
गुगुं नं थासय् नेवाः समुदायया वस्ती विस्तार यायेगु निंतिं दक्कले न्हापां उगु लागाया लः–फय्यात कयाः गाक्कं बिचाः याःगु खनेदु । अथे जुयाः नेवाः वस्तीत दुगु थाय्बाय् हावापानी वा मौसमया ल्याखं मनूतय् जीवन निर्वाहया निंतिं गाक्कं ल्वः कथं दु, गाक्कं ताँन्वः वा गाक्कं चिकु मजू । अथे हे त्वनेत व बुँज्या यायेत माःगु लःया स्रोत अःपुक दइगु खँयात नं उलि हे ध्यान बियातःगु दु । महत्वपूर्ण खँ नेवाः वस्तीत मनूत वये वनेत थाकुइगु वा दुर्गम लागाय् मदु । यातायातया ल्याखं सुगम थासय् हे दु । लजगाःया निंतिं बुँज्या यायेत अःपुगु थाय् वस्ती विकासया छगू प्रमुख लिधंसा जुया ब्यूगु दु । अथे हे अःपुक बनेज्या यायेत ल्वःगु वा बजाः विकास जुइगु सम्भावना दुगु थासय् नेवाः वस्ती जुयाच्वंगु खः । -
नेवाः संकिपा
नेवाः संकिपा
नेपाःदेय्या संकिपाया अवधारणा व विकास यलया च्यासलय् किपालुया माध्यमं क्यनीगु ऐतिहासिक झ्याल्चा प्याखं हे संकिपाया न्हापांगु स्वरुप खः । किपालुयात धकिनय् (पर्दाय्) नं क्यनेज्यू धकाः दकलय् न्हापां प्रयोग जूगु थ्व हे झ्याल्चा प्याखं खः । नेपालय् संकिपाया सुरुवात ने.सं. १०७१ (बि.सं.२००८) सालपाखे भारतया भूमिं दयेकूगु सत्यहरिशचन्द्रपाखें जूगु जूसां ने.सं. १०८५ (बि.सं.२०२२) दँय् नेपालय् दयेकूगु न्हापांगु संकिपाया नां ‘आमा’ ख । अथेहे ने.सं. १०९७ (बि.सं.२०३४) दँय् प्रदर्शन जूगु न्हापांगु रंगिन संकिपा धाःसा कुमारी खः । थुपिं फुक्कं संकिपात खस् नेपाली भाषाया संकिपा खः ।
नेवाः भाय्या संकिपाया सुरुवात ने.सं. ११०७ (बि.सं.२०४४) दँय् ‘सिलु’पाखें जुल । व धुकाः ने.सं. १११६ (बि.सं.२०५३) दँय् ‘राजमति’ नांया संकिपा नं वल । ‘सिलु’ छपु बाखंमेया लिधंसाय् दयेकूगु संकिपा खःसा, ‘राजमति’ लोकमेया लिधंसाय् दयेकूगु संकिपा खः । थ्व निगू संकिपा नं सेलुलोइड प्रबिधिं दयेकातःगु संकिपात खः ।
उगु इलय् भिडियो प्रविधिं नं नेवाः संकिपात दयेकेगु ज्या न्ह्यात । ‘निपाः ख्वापाः’, ‘न्हिलाः न्हिलाः हुँ’, ‘चरित्र’ व ‘चिपनिप’ उगु इलय् बनेज्या जूगु नेवाःभाय्या संकिपात खः । ने.सं. ११२५ (बि.स.२०६२) दँय् ‘गुरुमापा’ संकिपाय् दकलय् न्हापां एनिमेशन प्रबिधि दुथ्याकाः प्रदर्शन जुल ।
थौंकन्हय् संकिपात डिजिटल प्रविधि छ्यलाः दयेके धुंकल । ने.सं. ११२४ (बि.सं.२०६२) दँय् ‘सुभाय्’ नांया संकिपा डिजिटल प्रविधिं दयेकूगु खः । थुलि जक मखु ईया ह्यूपाःकथं २ दि एनिमेशन संकिपा व चिहाः संकिपा दयेकेगु प्रचलन नं न्ह्यात । नेपाल संम्वत् ११३७ (बि.सं.२०७३) दँय् नेपाल सम्वत्या प्रवर्तक संखधर साख्वाःया जीवनी बाखंहनाः संखधर साख्वाः न्हापांगु नेवाः २ दि एनिमेशन संकिपाकथं प्रदर्शन जुल ।
समस्त संकिपा जगत व थुकिया प्रविधि विकासयात हःपाः व तिबः जुइगु कथं सिरपाःत नं नीस्वनेगु ज्या जुल । ने.सं. ११३० (बि.सं.२०६६) दँनिसें नेवाः संकिपायात हपाः तिबः बीगुकथं ईलोहं प्रकाशन प्रा.लि.पाखें पेजथ्री पिपुल्स च्वाइस अवार्ड इनेज्या न्ह्याकल । -
नेवाः संकिपा व डिजिटल प्रविधि
ने.सं. ११२४ दँय् ‘सुभाय्’ बनेज्या जूगु डिजिटल संकिपा खः । थुगु संकिपाया निर्देशक व च्वमि आर्यम नकःमि खः । कलाकार हृदय प्रसाद मिश्र, सबिन शाक्य, शोभा बज्राचार्य, राजेन्द्रमान शाक्य खः । थुगु संकिपा भि.सि.डि.पाखें बितरण जूगु खः । थौकन्हय् छुं नं कथंया संकिपायात डिजिटल प्रविधिं हिलाः प्रदर्शन, संरक्षण व वितरण यायेगु प्रचलन दु । पुलां पुलांगु संकिपा मध्यय् सिलु, राजमतिनिसें अनेक नेवाः संकिपा डिजिटलय् हिलाः प्रदर्शन व वितरण जुया वयाच्वंगु दु । नापं डिजिटल प्रविधिं न्हूगु संकिपाया बनेज्या जुया वयाच्वंगु दु । -
नेवाः संकिपाया बाखं
नेवाः संकिपाया बाखं
नेवाः संकिपात बाखं मे, लोक मे, लोक बाखं, धार्मिक व पौराणिक बाखं, जातक व अवदान बाखं, ऐतिहासिक व्यक्तित्व व साहित्यिक कृतिया लिधंसा कयाः दयेकातःगु दु । ‘सिलु’ बाखंमेया लिधंसाय् दयेकूगु संकिपा खः । ‘राजमति’ न छपु लोकमेया लिधंसाय् दयेकूगु जुल । ऐतिहासिक ब्यक्तित्वया बाखंया लिधंसाय् ‘गुरुमापा’ व ‘जामनः गुभाजु’ संकिपा दयेकूगु खः । ‘चाण्डालिका’, ‘पटाचारा’, ‘कृषा गौतमी’ बौद्ध जातक बाखंया लिधंसाय् दयेकातःगु जुल । पुलां बाखंया लिधंसाय् ‘लुँयाम्ह झंगः’, ‘स्वय्नगु’ व ‘भिंतुना’ अले साहित्यिक कृति पाखें ‘चिपनिप’, ‘यांमिखा’, ‘पःखाः’ संकिपा दयेकातःगु खः । यलया मल्लकालिन काति प्याखंया दुने बाथः प्याखंया लिधंसाय् ‘यलय् बाथः’ संकिपा दयेकूगु दु । -
नेवाः संगीत सम्मेलन
फल्चा व देगलय् हालीगु दापा व थीथी भजनया नेवाः परम्परागत सङ्गीत मदिक्क न्ह्यानाच्वंगु हे दनि । व बाहेक थौं स्वयां ५०–६० दँ न्ह्यः आधुनिक नेवाः सङ्गीत विशेष यानाः येँया त्वाः त्वालय् थ्वइगु खः । रेडियो नेपाल बाहेक मेथाय् म्ये हालेगु न्यनेगु थाय् मदुगु इलय् त्वाः त्वालय् जुइगु सङ्गीत सम्मेलन तसकं लोकंह्वाः । न्हूदँ व मेमेगु अवसर लाकाः स्थानीय खलः पुचलं थःगु त्वालय् ग्वसाः ग्वइगु थजाःगु सङ्गीत ज्याझ्वःयात नेवाः सङ्गीत सम्मेलन धायेगु याः । थुकथंया नेवाः सङ्गीत सम्मेलन चकंक थाय् दुथाय् दबू दयेकाः बहनीनिसें चान्हय् लिबाक्क तक न्ह्याइगु खः । लोकंह्वाःपिं म्ये हालामिपिनिगु म्ये न्यनेत उबलय् मनूत बाचा ई तक नं पियाच्वनीगु खः । लोकंह्वाःपिं व न्हूपिं यक्व सङ्गीतकःमिपिन्सं ब्वति काइगु थजाःगु सङ्गीत सम्मेलनं उबलय् यक्व नेवाः म्ये च्वमि, लय् चिनामि व म्ये हालामिपिन्त थःगु सिर्जना ब्वयेगु दबू बिल । गथेकि दुर्गालाल श्रेष्ठ, द्वारिकादास श्रेष्ठ, नगेन्द्र हाडा, भृगुराम श्रेष्ठ, मदनकृष्ण श्रेष्ठ, नारायण गोपाल, प्रेमध्वज प्रधान, द्वारिकालाल जोशी, सत्य नारायण राजभण्डारी, पन्नाकाजी शाक्य, ओमविक्रम विष्ट, जुजुकाजी रञ्जित, योगेश वैद्य व मेमेपिं । थुपिं मध्यय् यक्व सङ्गीतकःमिपिं राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया कलाकार तकं जुल । बिसं. २०४६ सालया राजनैतिक ह्यूपाःलिसें थथे नेवाः सङ्गीत सम्मेलनया ज्याझ्वः यक्व हे म्ह्व जुयावन । वयां न्ह्यःया कडा प्रशासनया इलय् थथे द्वलंद्वः मनू मुनीगु सम्मेलन याये तसकं थाकुगु ज्या खः ।
नेवाः सङ्गीत सम्मेलन ग्वसाः ग्वयेगुली झ्वःछेँ येँेँया प्रकाश पुस्तकालय लुमंके बहःजू । वयां लिपा ॐबहाः त्वाः येँया ओलम्पस क्लबं नं त्वाः त्वालय् जक मखु तिकस मियाः राष्ट्रिय सभा गृहया दबुलिइ तक नं थजाःगु सम्मेलन यात । उगु इलय् त्वाः त्वाःपतिकं थथे नेवाः सङ्गीत सम्मेलन ग्वसाः ग्वयेत थवंथवय् धें धें बल्लाः हे जुइगु खः । न्यत त्वाःया श्वेत परिवार, प्यूखाया लुमन्ति खलः, न्हूघःया हिमाली परिवार क्लब, छत्रपाटीया चाकलाः दबू आदि खलः पुचःतय्सं थःथःगु लागाय् तःक्वः हे सङ्गीत सम्मेलन यात । व थेंतुं येँया थँहिति व कुलांभुलुइ नं नेवाः सङ्गीत सम्मेलन जूगु लुमंपिं यक्वं दनि । आधुनिक नेवाः सङ्गीतया विकासय् त्वाः त्वाःलय् जुइगु थजाःगु नेवाः सङ्गीत सम्मेलनया भूमिका लुमंके बहःजू । -
नेवाः संगीतया डिस्क रेकर्ड
विश्वय् संगीतयात ताःकालतक ल्यनीकथं न्हूगु प्रविधि डिस्क रेकर्ड वल । सन् १९०२ पाखे भारतय् बेलायतया वाक्स कम्पनीपाखें थ्व प्रविधि दुहां वल । भारतीय म्येया डिस्क रेकर्डत नेपालय् नं बय्बय् जुल । यद्यपि थुगु इलय्तक नेपालय् सुं नं नागरिकं थःगु छेँय् रेडियो तये मदु, तर सरकारयाके अनुमति (लाइसेन्स) कयाः धनाध्यपिन्सं जक तये खनाच्वंगु खः । उबलय् डिस्क रेकर्ड हायेकेगु ग्रामोफोनया छ्यलामि स्वनिगः तःमिपिं नेवाःत व राणात खः । भारतय् डिस्क रेकर्ड वयेवं उकिया चाकःत न्यनेत ग्रामोफोन नं व हे धनाध्यपिन्सं जक छ्यलेगु यात । लिपा जनमानसं ध्यबाः पुलाः न्यनेगु नं यायेखन । भारतय् उत्पादन जूगु डिस्क रेकर्डया नेपालय् आधिकारिक विक्रेता भद्रकालि हाउस खः । नेपालय् नं भारतीय म्येया डिस्क रेकर्डत लोकं ह्वायेवं भद्रकालि हाउसया हामापिंसं नेपाःयागु थःगु हे भासं डिस्क रेकर्ड पिथनेगु बिचाः यात ।
भारतसिबें नेपाः देय् चीकू व उकिसनं स्वनिगलय् जक लिकुनीगु बजाःयात कयाः कम्पनीयात विश्वास बीत पिथनेगु डिस्कया फुक्क ध्यबा न्हापां ब्यूगु धैगु नं सीदु । भद्रकालि हाउसं नेपाःया भासं डिस्क पिथनेगु साहसिक ज्याया निंतिं छम्ह नेवाःयात ल्यल । उबलय् स्वनिगलय् लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि सेतुरामया सलय् न्हय्पू नेवाः व न्हय्पू खस भासं यानाः मुक्कं झिंप्यपू म्ये पिथंगु खः । थुकी रेकर्ड जूगु मध्यय् न्हापांगु नेवाःम्ये राजमति कुमति जिके वःसा पिरति खः ।डिस्क रेकर्डय् नेवाः म्ये हाःम्ह मिजं
डिस्क रेकर्डय् दकलय् न्हापां म्ये हालादीम्ह खः सेतुराम श्रेष्ठ । रेकर्ड जूगु न्हापांगु नेवाःम्ये खः राजमति कुमति जिके वःसा पिरति । थ्वय्कलं वि.सं. १९६५ स डिस्क रेकर्डय् म्ये हालादीगु खः । थुकिया निंतिं भद्रकालि हाउसया हामापिनिगु आपालं योगदान दु । सेतुराम श्रेष्ठजु नेवाःम्येलिसें खस म्ये रेकर्डय् हालादीम्ह, संगीत तयादीम्ह न्हापांम्ह नेपाःमि नं खः । थुबलय् थ्वय्कलं थीथी म्ये डिस्क रेकर्डय् हालादीगु खः । सेतुरामजुं हालादीगु १४पु नेवाः म्ये दु धाःसां झीगु न्ह्यःने १२ पु जक ल्यं दनि । थ्वय्कःयात आदिगायककथं हनातःगु दु । सेतुरामयात झीगु न्ह्यःने आदिगायककथं थनेहःम्ह सुवि शाहजु खः ।
थ्वय्कःया कुतलं हे झीसं नेपाःया न्हापांम्ह गायक धकाः सेतुरामयात धायेखंगु खः । शाहजुं सेतुराम श्रेष्ठयात प्रचार यानाबिल । थ्वयां लिपा तिनि सेतुराम, श्रेष्ठ मखु प्रधान खः धकाः प्रचार जुल । तर नं सामाजिक संजालय् सेतुराम श्रेष्ठया नामं हे आपालं जानकारीत ल्यनाच्वंगु दनि ।डिस्क रेकर्डय् नेवाः म्ये हाःम्ह मिसा
डिस्क रेकर्डय् दकलय् न्हापां म्ये हालादीम्ह मिसा खः मेलवादेवी मानन्धर । थ्वय्कलं वि.सं. १९९१ पाखे नेवाःम्ये हालादीगु खः । नेवाः म्ये खः भूकम्प त्रास बियेमते नाथ । थ्वय्कलं हालादीगु न्हापांगु म्ये ९० सालया तःभुखाय्यात कयाः हालादीगु खः । थ्व म्ये बाहेक मेगु नं वय्कःया नेवाः म्ये दु धैगु सीदुसां आःतक्क लुया वःगु मदुनि । थ्वय्कः डिस्क रेकर्डय् म्ये हालादीम्ह अले संगीत तयादीम्ह न्हापांम्ह मिसा नं खः । थ्वय्कःया नेवाःम्येलिसें खस म्येत नं उतिकं हे लोकं ह्वाः । खय्त ला थ्वय्कः गुरुङ लामिछाने खः । राणाकालय् दरबार दुने हे उस्ताद भगतकृष्ण मानन्धरलिसें यःत्यः जुयाः ब्याहा यानादीगु खः । थ्वयांलिपा श्रीमती हिनादेबी, मिस राजलक्ष्मीपिं खनेदु । झीथाय् ल्याःचाः तयेगु ज्या मजूगुलिं मेमेपिं गुलि सर्जकत दु धैगु सी मन्त ।डिस्क रेकर्डय् मचाम्ह म्येहालामि
छापाय् दुकथं डिस्क रेकर्डय् दकलय् न्हापां नेवाःम्ये हाःम्ह धका वाद्यशिरोमणि गणेशलाल श्रेष्ठया नां नं न्ह्यथना तःगु दु । थ्वय्कः यलयाम्ह खः । अले मिखां मखंम्ह छम्ह सर्जक खः । थ्वय्कः जन्म व रेकर्ड जूगु कथं १३ दँति दुबलय् म्ये रेकर्ड याःगु खनेदु । थ्व ल्याखं धायेगु खःसा थ्वय्कः नेपाःया न्हापांम्ह मचा म्येहालामि जक मखु विश्वया हे न्हापांम्ह मचा म्येहालामि जुइफु । तर अबलय् थज्याःगु कीर्तिमानया ल्याःचाः तयेगु ज्या मजूगुलिं अथे जुइ मफुत । थ्वय्कःया पिदंगु डिस्क रेकर्ड चाःत मध्यय् छगू थ्वय्कःया भिन्चायाके ल्यनाच्वंगु खः । उबलय् ग्रामोफोन सुयाकें मदुगुलिं ल्ह्ययेगु ज्या मजुल ।डिस्क रेकर्डय् ‘नेपालभाषा’ खँग्वः
छ्यला व याकः सिर्जना
दकलय् न्हापां ‘नेपालभाषा’ खँग्वः छ्यलाः हालातःगु म्ये खः ‘गुलित बांलाः नेपालभाषा’ । थुगु म्ये मा. पूर्णमान शाक्यजुं थःम्हं हे च्वयाः लसय् हनाः हालादीगु खः । थ्व लिसें वय्कलं मेमेगु नं आपालं नेवाःम्येत हालादीगु दु । पूर्णमान शाक्यजु छम्ह कुशलम्ह तबला वादक नं खः । लिपा वय्कः कलकत्ताय् च्वनाः नेपालं डिस्क रेकर्डय् म्ये भरे यायेत वइपिन्त बाजं संयोजनलिसें माइकया छ्यला ज्या स्यनेगु यानादिल ।डिस्क रेकर्डय् मेमेपिं नेवाः सर्जकत
वि.सं. १९६५ लिपा आपालं सर्जकतय्सं डिस्क रेकर्डय् म्ये भरे याःगु खनेदु । डिस्क रेकर्डय् आपालं नेवाःम्येत रेकर्ड जूगु खःसां झीगु न्ह्यःने म्ह्व हे जक ल्यनाच्वंगु दु । गुलि दु अनुमान याये मफूसां म्ये लुया वःकथं व छापाय् उल्लेख जुयाच्वंगु धलःकथं थ्यं मथ्यं ४० पू ति जक दु । थुकी दुने सेतुराम प्रधान, मा.पूर्णमान शाक्य, उस्ताद साहिँला, उस्ताद बद्री, मेलवादेबी, गणेशलाल श्रेष्ठ व मेमेपिनिगु दु । लिपा रेडियो नेपाल स्थापना धुंकाः नीस्वंगु रत्न रेकडिङ्ग संस्थानपाखें आपालं न्हूपिं सर्जकतय्गु डिस्क चाः पिथनेगु ज्या जुल ।डिस्क रेकर्डय् नेवाः म्ये हाःपिं विदेशीत
डिस्क रेकर्डय् नेवाःम्ये हालादीपिं विदेशीत मिसापिं आपालं खनेदु । थुकिया मू हुनि धयागु उगु इलय् संगीत ख्यलय् म्ह्व जक मिसापिनिगु सहभागिता व लांलां बिकाः भारतया कलकत्ताय् वनेमाःगुलिं खः । थनं वनीपिं सर्जकतय्सं अन हे वनाः अन दुपिं मिसा म्येहालामिपिन्त स्यनाः हायेकेगु याःगु खनेदु । थुकी मध्धय् मिसापिं पञ्चबाला दासी, मिस तारा बाइ, मिस प्रभा, मिस चाइना पाताल (चीना पटेल) व मेमेपिं । थुकी मध्यय् वि.सं. १९९० पाखे दकलय् न्हापां म्ये हालादीम्ह मिस पञ्चबाला दासी खः । म्ये खः जिगु मन ब्वयेका काःम्ह व हे मिजं । थ्वय्कःया सलय् ४ पु ति म्ये खनेदु ।