नेपालभाषा वांगमय सूची भाजु पूर्णप्रसाद अमात्यजुं सम्पादन यानादीगु नेपालभाषाया वांगमय सूचि खः । नेपालभाषा एकेडेमिपाखें ने.सं १११८ य् पिदंगु थ्व सूचि ग्रन्थय् नेपालभाषाया छापा आखलं सफू पिदंसां निसें अर्थात् ने.सं १०२९ निसें ने.सं १११७ या अन्त्य तक पिदंगु सफूया बर्गीकृत धलः दुथ्यानाच्वंगु दु । नेपालभाषाय् आःतक पिदंगु सफू धलः मध्ये दकलय् वैज्ञानिकढगं दयेकाःतःगु थ्व धलखय् पत्रपत्रिका व आपालं चिचीधंगु सफूचा त्वःताः सम्र्पूण विषयया जम्मा २३६१ गू सफू समावेश जूगु दु । थ्वहे कथं नेपालभाषाय् च्वय् उल्लेख जूगु समयावधि दुने पिदंगु फुक्क सफूया विषय विश्लेषण यानाः डेवी डेसियल प्रणालीबमोजिम २३६१ सफूया विस्तृत विषय विवरण दुथ्याकातःगु दु । थ्व २३६१ सफूया विषययात —१) दर्शन २)धर्म ३) सामाजिक शास्त्र ४) भाषा विज्ञान ५) विज्ञान ६) कला ७) साहित्य ८) इतिहास, जीवनी ९) विविध यानाः गुब्वय् बर्गिकरण यानातःगु दु ।
NewaGyanKosh
-
नेपालभाषा वाङ्मय
नेपालभाषा वाङ्मय सफू भाजु काशीनाथ तमोटं मुनेगुया नापं सम्पादन यानादीगु वाङ्मय मुना खः । रामभक्त भोमिं ने.सं ११३५ य् पिथनादीगु थ्व सफुलिइ नेपालभाषाया महत्वं निसें ने.सं १०८५ या भाषा आन्दोलन न्ह्यःतकया नापं यानाः नीन्हय्पु भाषा, वाङ्मय, संस्कृति, इतिहास आदि विषयया च्वसु दुथ्यानाच्वंगु दु । थुकी दुथ्याःगु नीन्हय्पु च्वसु मध्ये नेपालभाषाया प्राचीनकालनाप सम्बन्धित नीपु, माध्यमिककालया प्यपु व आधुनिककालया स्वपु च्वसु दुथ्याःगु दु । थुपिं मध्ये झिपु च्वसु देशय्मदु झ्याः वाःपतिइ ने.सं ११२१ दँय् पुलांगु नेपालभाषाया वाङ्मय नामं क्रमिक रुपं पिदने धुंकूगु खः ।
-
नेपालभाषा व्याकरण
शुक्रराज शास्त्रीयात शहीद धकाः जक फुक्कस्यां म्हस्यू तर नेपालभाषाया छम्ह् वैय्याकरणविद् धकाः म्हो जकस्यां स्यू । नेपालभाषा व्याकरण शुक्रराज शास्त्रीं ने.सं १०४८ स पिकयादीगु व्याकरणया सफू खः गुगु नेपालभाषां च्वयातःगु न्हापां पिदंगु नेपालभाषाया व्याकरण सफू खः । थ्व व्याकरण सफूया मू तातुना खः — व्याकरणया नियमं चिनाः नेपालभाषायात छगू स्तरीय भाषा कायम यायेगु, समकालिन चलन चल्तीया नेपालभाषाया लिधंसाय् व्याकरण दयेकेगु, नेपालभाषाया स्वरुप विशेषता कायम जुइकथं व्याकरणया नियम दयेकेगु, समकालिन चलन चल्तिया नेपालभाषायात काव्य शास्त्र व ब्वने सफू आदि च्वयेगु निंतिं परिस्कृत माध्यम दयेकेगु आदि । थ्व हे तातुना कथं शुक्रराज शास्त्रीजुं येँ देया नेपालभाषायात स्तरीय भाषा नालाः येँ देशय् छ्यलीगु खँग्वः हिज्जे, पदावली वाक्य गठन कथं थ्व व्याकरणया रचना यानादीगु दु । अथेहे विषय कथं थ्व व्याकरणयात वर्ण विचार, शव्द विचार, वाक्य विन्यास, छन्द विचार धकाः प्यब्वय् थलातःगु दु । थ्व व्याकरणय् अंग्रेजीया नेसफिल्ड, संस्कृतया पाणिनिया व्याकरणया प्रभाव गाकं लाःगु दयाः नं नेपालभाषाया प्रकृति स्वरुपयात नं उलि मनन् यानातःगु व्याकरण खः ।
-
नेपालभाषा व्याकरण
नेपालभाषा व्याकरण सफू भाजु तुयुवहादुर महर्जनं च्वयादीगु नेपालभाषाया व्याकरण सम्बन्धी सफू खः । ने.सं १११८ नेपालभाषा एकेडेमिपाखें पिदंगु थ्व सफू नेपालभाषाय् च्वज्याय् एकरुपता हयेगु तातुनाः नेपालभाषा एकेडेमिं थःगु स्थापना पश्चात छगू व्याकरण गोष्ठी संचालन याःगु खः । व हे गोष्ठीइ प्रस्तुत जूगु कार्यपत्रय् व अन गोष्ठीइ वःगु सुझावयात नं दुथ्याकाः नेपालभाषा व्याकरणया नामं थ्व सफू पिकाःगु खः । नेपालभाषाया भाषिक विशेषतायात मनन् यानाः च्वयातःगु थ्व सफुलिइ पीनिगू अध्याय दु । नेपालभाषाया वर्णविधान कथं खुगः मा आखः, नीखुगः बाआखः व न्ह, म्ह, ल्हयात नं न, म, ल या महाप्राण कथं दुथ्याकातःगु दुसा सिन्हःफुति, मिलाफुति, लिफुति, ताजिग्व आदिया बारे नं विशेष चर्चा यानातःगु दु ।
-
नेपालभाषा व्याकरण
नेपालभाषा व्याकरण प्रा. डा. सुन्दरकृष्ण जोशीं च्वयादीगु नेपालभाषाया वैज्ञानिक व्याकरण खः । राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठान कमलादीया प्रकाशनय् वि.सं २०६० इ पिदंगु थ्व सफू नेपालभाषां मखुसे नेपाली भाषं च्वयातःगु खः । नेपालभाषा व अंग्रेजी भाषं च्वयातःगु नेपालभाषाया व्याकरण सम्बन्धी न्हापा लिपा नं पिदंगु दु, तर नेपालभाषा मसःपिं विभाषी व नेपालभाषा ल्हायेगु त्वःते धुंकूपिं नेवाःतय्गु निंतिं नेपालभाषा सयेकेबीगु सफूया अभावपूर्ति कथं थ्व सफू प्रकाशित जूगु खः । थ्व अभावपूर्ति यायेगु निंतिं च्वयातःगु सफू खयाः नं नेपालभाषाया आःतक थीथी भाषं पिदंगु व्याकरण मध्ये दकलय् वैज्ञानिक व्याकरण अर्थात् भाषाविज्ञानया सिद्धान्तया आधारय् च्वयातःगु व्याकरण खः । थुकी च्वमिं नेपालभाषा विषयय् आपालं अध्ययन अनुसन्धान यानाः प्राप्त जूगु न्हून्हूगु तथ्य न्ह्यब्वयातःगु दु, गुगु नेपालभाषाया भाषिक अध्ययनया ख्यलय् च्वमिया मौलिक देन खः ।
-
नेपालभाषा व्याकरणया विकास
नेपालभाषाय् व्याकरणया इतिहास थ्यंमथ्यं २०० दँ धया थें पुलां खनेदु । तत्कालीन बौद्ध पण्डित अमृतानन्द वन्देजुं ने.सं. ९५१ य् ‘नेपालभाषा व्याकरण’ च्वयाः व्याकरण च्वयेगु परम्परा न्ह्याकादिल । थ्व सफू नेपालय् रेजिडेन्ट जुयाः वःम्ह ब्रायन हफ्टन हजसनयात नेपालभाषा स्यनेगु नितिं च्वःगु ग्रन्थ खः । थथे अमृतानन्दया व्याकरण पिदंगु थ्यंमथ्यं सच्छिदँ लिपा पुनर्जारणकालय् वयाः तत्कालीन भाषा साहित्यकःमिपिनि दथुइ व्याकरण च्वयेगु छगू कथं लहर हे न्ह्यात । महाकवि सिद्धिदास महाजुं ‘सिद्धिव्याकरण’ धर्मादित्य धर्माचार्यं ‘संक्षिप्त नेपालभाषा व्याकरण’ व सहिद शुक्रराज शास्त्रीं ‘नेपालभाषा व्याकरण’ सफू च्वयादिल । थुपिं व्याकरण मध्ये मुद्रण तथा प्रकाशनया ल्याखं नेपालभाषाया न्हापांगु व्याकरण शुक्रराज शास्त्रीया ‘नेपालभाषा व्याकरण’ (ने.सं १०४८) खः । शुक्रराजं थ्व व्याकरण नेपालभाषायात स्तरीय भाषा दयेकेगु तातुनाः नेपालभाषाया स्वभावयात मनन् यासें येँया भाषिकायात स्तरीय भाषा नालाः च्वःगु व्याकरण खः । शुक्रराज शास्त्रीया व्याकरण पिदंगु झिंस्वदँ लिपा डेनर्माकयाम्ह विद्वान हायन्स जोर्गेन्सनं A Grammar of Classical Newari (सन् १९४१) नांगु व्याकरणया सफू पिथनादिल । थ्व व्याकरणया सफू अंग्रेजी भाषं च्वयातःगु खयां नं तत्कालीन मेपिं वैयाकरणपिनिगु नितिं नमुना थें जुयाबिल । नेपालभाषाया व्याकरण च्वयेगु क्रमय् खनेदुम्ह मेम्ह च्वमि खः पुष्परत्न ‘सागर’ । थ्वय्कलं नेपालभाषाया स्वरूपयात विशेष मनन यासें हाय्न्स जोर्गेशनया व्याकरणयात आधार नालाः ‘सुबोध नेपालभाषा व्याकरण’ (ने.सं १०७२) नामं व्याकरणया सफू च्वयादिल ।
वय्कलं थ्व व्याकरण शव्दया लिउनेच्वंगु आखः तंकाः उकिया पलिसा विसर्ग, दीर्घ मच्वसे ‘लः’या ‘लख’, ‘जनी’या ‘जनिख’ हे च्वयेमाः अर्थात् मूल शव्द छु खः व हे च्वयेमाः धयागु सिद्धान्त कथं च्वयातःगु व्याकरण खः । थ्व व्याकरणयात नेपालभाषाया पाठ्क्रमय् नं दुथ्याकातःगुलिं ‘सुवोध नेपालभाषा व्याकरण’या आपालं प्रचार प्रसार जुल । पुष्परत्नया थ्व व्याकरण पिदनाः छुं दँ लिपा पन्नाप्रसाद जोशीया ‘नेपालभाषा शब्द रुपावली’ (ने.सं. १०७१), ज्यानबहादुर नेवाःया ‘संक्षिप्त नेपालभाषा व्याकरण’ (ने.सं. १०८१), हितकरवीर सिंहया ‘पौभाः’ (ने.सं.१०८८), ईस्वरानन्द श्रेष्ठाचार्यया ‘मूलुखा’ (ने.सं. १०९३) आदि व्याकारण सफू पिदन । लिपा ने.सं १११२ य् डा. सुन्दरकृष्ण जोशीया ‘नेपालभाषा भाषावैज्ञानिक व्याकरण’ प्रकाशित जुल । भाषाविज्ञानया सिद्धान्तया आधारय् च्वयातःगु थ्व व्याकरणयात थौंतक पिदंगु नेपालभाषाया व्याकरणमध्ये दकलय् वैज्ञानिक कथं कयातःगु दु । थथेहे व्याकरण सम्बन्धी सफू च्वयेगु सन्दर्भय् अंग्रेजी भाषां च्वयातःगु डा. कमलप्रकाश मल्लया The Newari language A working Outline (ई.सं. १९८५) व डा. तेजरत्न कंसाकारया A Basic Course in Coloquial Newari (सन् १९८४) व नेपालभाषाय् च्वयातःगु नेपालभाषा व भाषाविज्ञान (ने.सं २००२) नांगु सफू न्ह्यथनेबहः जू । अथे हे डा. तुयुबहादुर महर्जनं नेपालभाषा व्याकरण, च्वसा आदि यानाः स्वंगू व्याकरणया सफू पिकयादीगु दु । चित्तधर ‘हृदय’, सूर्यबहादुर पिवा, काशीनाथ तमोट आदिपिंसं नं थःगु भाषाया सम्वर्द्धन, प्रचारप्रसारया निंतिं व्याकरण सम्बन्धी सफूचात पिकयादीगु दु । गथे – चित्तधरया नेपालभाषा गये च्वयेगु (ने.सं १०७२), सत्यमोहन जोशीया शुद्धं च्वयेगु सुत्र (ने.सं १०७८), सूर्यबहादुर पिवाःया नेपालभाषा खः कथं च्वयेगु लँपु (ने.सं १०७६), काशीनाथ तमोटया स्तरीय नेपालभाषा नियमावली (ने.सं ११०३) आदि । अथेहे च्वयेगुली एकरुपता हयाः नेपालभाषायात छगू स्तरीय भाषा दयेकेगु सामूहिक कुतः धर्मोदय पत्रिकाया प्रकाशनं निसें न्ह्याःगु खः । तर थथे थीथी इलय् जूगु कुतःमध्ये च्वसापासां लच्छियंकं न्ह्याकूगु व्याकरण विचार गोष्ठी न्ह्यथनेबहः जू । उगु गोष्ठीइ नेपालभाषा च्वयेगुली एकरुपता हयेगु खँय् विवाद जुयाच्वंगु विषयय् कार्यपत्र प्रस्तुत यायेगु, विचार विमर्श यायेगु ज्या जुल । अन गोष्ठीं निर्णय जूगु खँयात कार्यान्वयन यायेगु नितिं भाजु राजा शाक्यया सम्पादनय् ‘सहलहया सुलचं’ (ने.सं. १११०) नांगु सफू नं पिदन । तर अथे खयां नं उकियात फुकस्यां मानेयानाः च्वःगु धाःसा खनेमदु । थौंतकया दुने नेपालभाषाय् तःधंगु चीधंगु यानाः थ्यंमथ्यं ३० गू ति व्याकरण सम्बन्धी सफू प्रकाशनय् वःगु दु ।
-
नेपालभाषा साहित्य
नेपालभाषा साहित्य भाजु कृष्णप्रकाश श्रेष्ठं च्वयादीगु नेपालभाषाया आधुनिक साहित्यिया गतिविधि बारे च्वयातःगु साहित्यिक इतिहासया सफू खः । भाजु कृष्णप्रकाश श्रेष्ठ मास्कोय् च्वनाः नं थःगु मां भाय्यात अति माया याइम्ह छम्ह भाषिक अभियन्ताया नापं नांजाःम्ह च्वमि खः । सन् १९९७ अर्थात् वि.सं २०५४ य् हिमालय प्रकाशन गुठी काठमाडौं पाखें पिदंगु थ्व नेपालभाषा साहित्य सफू भाजु कृष्णप्रकाश श्रेष्ठं थःगु पत्रकारीताय् स्नातकोत्तर पूवंकेगु झ्वलय् सन् १९६६इ आधुनिक नेपालभाषा साहित्य नांगु शोधपत्र मस्को राजकीय विश्वविद्यालयय् प्रस्तुत यानादीगु खः, व हे शोधपत्रयात आवश्यक संशोधन परिमार्जन यानाः सफूया रुपय् पिकाःगु खः । च्वमिया धापू कथं थ्व सफू पिकयागु मू तातुना नेपालभाषाया आधुनिक साहित्यया मूलभूत प्रवृत्तिया नापं नेपालभाषाया पुलांपि व न्हूपिं प्रतिष्ठित साहित्यकरपिंत म्हसीकेबीगु खः । थ्व हे तातुना कथं थ्व सफूयात नेपालभाषाया आधुनिक साहित्यया विकासक्रमया न्यागू चरणया प्रतिनिधित्व जुइकथं न्यागू अध्यायय् ब्वथलातःगु दु । न्हापांगुली नेवाः जातिया पुर्नजागरणकालया महारथीपिनिगु क्रियाकलाप व मुद्रणया परम्परा न्ह्याःगु बारे चर्चा यानातःगु दुसा निगूगु अध्यायय् नेपालभाषाया काव्य दुने आधुनिक रुप व शैलीया प्रार्दुभाव व नेपालभाषाय् पत्रपत्रिका पिदनेगु शुभारम्भ जूगु बारे विवेचना, स्वंगूगु ब्वय् हुरीको प्रतिक्षा शीर्षकय् राणाशाहीया दमनया चरमोत्कर्षय् नेपालभाषाया च्वमिपिनिगु साहित्यिक गतिविधिया सिंहांवलोकन यानातःगु दु । अथेहे प्यंगूगु अध्यायय् प्रजातन्त्र जिन्दावाद शीर्षक तयाः नेपालय् प्रजातन्त्र पश्चात् स्वतन्त्र वातावरणय् नेपालभाषाया साहित्य सिर्जनाय् खनेदुगु अभूतपूर्व सक्रियताया वर्णन् यानातःगु दु । अथेहे न्यागूगु अध्यायय् कानेसाउतीको स्वरमा र्शिषक बियाः कथित पंचायति व्यवस्था अन्र्तगत नेपालभाषाया पुलांपिं व न्हू पुस्ताया लेखकपिनिगु साहित्यिक गतिविधिया चर्चाया नापं नेपालभाषाया नाटक व समालोचना विधाया बारे नं जः ह्वलेगु यानातःगु दु । अथेहे थ्व सफुलिइ प्राकथन कथं नेपालभाषाया वांगमयया ऐतिहासिक परम्पराया सिंहावलोकन यानातःगु दुसा उपसंहारय् मस्कोय् नेवाः जातिया नेतृत्वय् जूगु भाषा, संस्कृति, इतिहास साहित्यया बारे अध्ययनक्रमया संक्षिप्त विवरण बियातःगु दु ।
-
नेपालभाषा साहित्य–परिचय
नेपाभाषा साहित्य–परिचय निबन्ध ऐतिहासिक न्वचु व च्वसुया मुना खः । काशीनाथ तमोटं सम्पादन यानादीगु थ्व सफू नेपालभाषा परिषद्पाखे ने.सं. ११०३य् पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ सिद्धिचरण श्रेष्ठ, चित्तधर हृदय व फत्तेबहादुर सिंया ऐतिहासिक न्वचू नं समावेश दु । अथेहे सत्यमोहन जोशी, खड्गमान मल्ल व भगवतीप्रसाद श्रेष्ठया ऐतिहासिक च्वसू मुना नं तयातःगु दु ।
-
नेपालभाषा साहित्यया इतिहास
नेपालभाषा साहित्यया इतिहास मय्जु प्रेमशान्ति तुलाधरं च्वयादीगु ने.सं ११२० य् नेपालभाषा एकेडेमिया नेपालभाषाया आधारभूत सफू पिकायेगु झ्वलय् पिदंगु नेपालभाषाया इतिहास सम्बन्धी न्हापांगु सफू खः । नेपालभाषाया इतिहासयात स्वंगू कालखण्ड—प्राचीनकाल, माध्यमिककाल व आधुनिककाल धकाः ब्वथलातःगु थ्व सफुलिइ नेपालभाषा प्रयोग जूगु ने.सं २३५या यल उकुबहाःया अभिलेख निसें ने.सं ११२० तकया साहित्यिक गतिविधि सम्बन्धी खँ न्ह्यब्वयातःगु दु । नेपालभाषा साहित्ययात खुगू विधाय् ब्वथलाः छगू छगू कालखण्डय् उमिगु साहित्यिक गतिविधि न्ह्यब्वयेगु यानातःगु दु । गथे प्राचीनकाल धकाः उबलय् उपलब्ध जूगु बाखं, म्ये व नाटकया विषय चर्चा यानातःगु दुसा आधुनिककाल दुने— काव्य, बाखं, नाटक, निबन्ध, उपन्यास, समालोचना विधाया च्वमिपिं व उमिगु कृतिया परिचय बीगु यानातःगु दु । थथे नेपालभाषाया साहित्यिक इतिहास लिसें व नाप सम्बन्धित, नेपाल लिपि, नेपालभाषा, नेपाल संबत्, भाषिक आन्दोलन, थीथी भाषिक साहित्यिक संस्थाया परिचय आदि नं दुथ्याका तःगुलिं थुपिं विषयया खँ सीकेत नं थ्व सफू आपालं ज्याख्यलय् जूगु दु । थ्व सफूया थज्याःगु महत्ता थुइकाः च्वसापासाया साहित्य गुथि पाखें थ्व सफूयात श्रेष्ठ सिरपाः देछाःगु दु । थ्व सफू नेपाली भाषं अनुवाद जुयाः नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठान पाखें नं पिदंगु दु ।
-
नेपालभाषा साहित्यया समालोचना
नेपालभाषा साहित्यया समालोचना भाजु पूर्ण ताम्राकारं च्वयादीगु समालोचना च्वसु मुना खः । नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानया प्रकाशनय् ने.सं. ११४३ य् थ्व सफू पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ न्हय्म्ह साहित्यकारपिनिगु व्यक्तित्व व कृतित्व, महाकाव्य, कविता, बाखं चिबाखं, उपन्यास, निबन्ध, प्याखं व प्यपु विधागत सैद्धान्तिक व मेगु ब्यावहारिक समालोचनात्मक च्वसु दु ।