सृजना श्रेष्ठया च्वसां पिज्वःगु न्ह्यसः चिं निसें लिसः चिं तक व सुपाँय् नं छु स्यू चिनाखँ सफू ने.सं. ११४२ य् नेपालभाषा फाउण्डेशनपाखें पिदंगु खः । थुकी निगू ब्व कथं छ्यलातःगु दु । न्हापांगु ब्वय् ४४ पु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दुसा लिपांगु ब्वय् ५२ पु चिनाखँ दुथ्याकातःगु दु । चिनाखँ दुने जीवनया विकृति व विसंगति मखु परिस्कृति व संगति दु । कुण्ठा व संत्राश मखु मुक्त यथार्थया अभिव्यक्ति दु । लिसें अस्तित्वबोधयात मूल्य बियातःगु नं खनेदु । अले संवेदना तंगु देशया परिस्थिति नं लुयावइ । संवेदनहीन अवस्थाय् सुनां नं सुनाप हार्दिकताया अपेक्षा यायेफइमखु धयागु सन्देश न्ह्यथनातःगु दु ।
NewaGyanKosh
-
न्ह्यानाच्वंगु खु
न्ह्यानाच्वंगु खु कृष्णमोहन श्रेष्ठया च्वसां पिज्वःगु थ्व हाइकु सफू ने.सं. ११२९ कछलाथ्व पारू कुन्हु थिमिया न्ह्यज्या खलः पाखें पिदंगु खः । ३०६ पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु थ्व सफू दुने जनताया शक्तियात सुनानं पने मफइगु क्रान्तिया सः थ्वयाच्वंगु ताये दु । अन्याः, अत्याः व विकृति न्हंकेमाःगु सः थ्वयाच्वंगु दु । श्रष्टा कविपिंत श्रद्धां लुमंकाः चिनातःगु हाइकु नं थ्व संग्रहय् दुथ्याकातःगु दु । लिसें भविष्यप्रति आस्था ज्वनाः नं क्यनातःगु दु ।
-
न्ह्यानाच्वंगु लः खुसि जुइ
न्ह्यानाच्वंगु लः खुसि जुइ उपन्यास सम्राट भाजु धुस्वां साय्मिं च्वयादीगु उपन्यास खः । थ्व उपन्यास हःपाः गुथिया लुखां ने.सं. ११२५ पोहेलां पिदंगु खः । थ्व उपन्यासय् जीवनया यथार्थता व खायुगु सत्ययात च्वसाया माध्यमं सः थ्वयेकेगु, जीवनया मचाः मगाः व विसंगतिया दुने जीवन हनाच्वंपिं विवश मनूतय्गु सास्ना जीवन्त रुपय् न्ह्यथनादीगु दु ।
-
न्ह्याय्दुगु सर्गः
न्ह्याय्दुगु सर्गः उपन्यासकार राज साय्मिया नेपालभाषां पिदंगु खुगूगु उपन्यास खः । कुतः पिकाकःपाखें ने .सं ११३६ य् पिदंगु थ्व उपन्यास राज साय्मिया न्हापा लिपाया उपन्यास थें जासुसी उपन्यास मजुसे सामाजिक उपन्यास खः । झिंप्यद्याय् ब्वथलातःगु थ्व न्हयाय्दुगु सर्गः उपन्यास जासुसी उपन्यास मखया नं जासुसी उपन्यास पहःवःगु अर्थात् हत्या हिंसाया घटना दुगु उपन्यास खः । थ्व उपन्यासं आर्थिक विसंगति, गरिबी आदिं भिंपिं मनूतय्त नं मखुगु मभिंगु लँय् यंकेफु धैगु सन्देश बीगु याःगु दु ।
-
न्ह्यू बज्राचार्य
न्ह्यू बज्राचार्य नेवाः व खस संगीत ख्यलय् तसकं लोकंह्वाःम्ह म्येहालामिलिसें लय्चिनामि खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०८४ यंलाथ्वः नःमि, मंगलबारखुन्हु येँया ओमबहालय् जूगु खः । थ्वय्कःया अबु परमानन्द बज्राचार्य व मां कृष्णदेबी बज्रचार्य खः ।
थ्वय्कः वि.सं. २०३१ सालपाखे माउथ आर्गनय् थःगु प्रतिभा न्ह्यब्वयाः दबुली दंझाःम्ह खः । च्यागू तगिमय् ब्वना च्वंबलय् हे छपु राष्ट्रिय म्येय् संगीत तयादीम्ह थ्वय्कः त्वाःबहालय् जुयाच्वनीगु सांगीतिक ज्याझ्वः व संगीत सर्जकपिनिगु प्रभावं नं थुगु संगीत ख्यलय् वयेत लँपु जुयाबिल । लिपा फर्पिङ स्कूलय् ब्वनाच्वंबलय् अनया छम्ह गुरुपाखें गितार थायेगु नं सयेकादिल । खय्त ला थ्वय्कलं आपालं स्वअध्ययनपाखें संगीत सयेकादीगु खः । अथे खःसां लिपा छम्ह विदेशी व सितारवादक तारावीर सिंयाके नं संगीतया ज्ञान कयादीगु खः । थ्वय्कःया लसय् पिदंगु न्हापांगु नेवाः म्येचाः ‘छन्त लुमंका’ (ने.सं.११०७) खः । थ्व हे म्येचालं वय्कःयात नेवाः संगीत ख्यलय् म्हसीका बिल । थुकी थ्वय्कलं हे च्वयादीगु न्यापु म्ये नं दुथ्याः । थ्व धुंकाः पिदंगु दुगार्लाल श्रेष्ठं च्वयादीगु मचा म्येमुना ‘चुलिचिया चचं’ (ने.सं. १११० व १११४) पिदनेधुंकाः नेवाःम्ये ख्यलय् झं लोकंह्वात । थ्वय्कलं संगीत संयोजन यानादीगु, लसय् हनादीगु म्येत दुथ्याःगु आपालं म्येचाःत दुसा याकः लसय् पिदंगु म्येचाः खुचाःति दु । वय्कलं लसय् हनादीगु मेमेगु म्येचाः मध्यय् ‘मय्जुलानि झ्याः’ (ने.सं. १११९), ‘मतकलः’ (ने.सं.११२०), ‘जः मालाच्वंगु सः’ (ने.सं. ११२०) खः । थ्वय्कलं सुवर्ण शाक्यया पुलां म्ये हाकनं लसय् हनाः पिथना दीगु निशा देसारया सलय् ‘मछालेगु बानी गनं वल’ यूट्यूबय् तकसं लोकंह्वानाच्वंगु दु ।
थ्वय्कलं दकलय् न्हापां वि.सं. २०४१ सालपाले रेडियो नेपालय् खस म्ये रेकर्ड यानादीगु खः । बलराज प्रधान व भावना थापाया सलय् न्ह्यब्वःगु उगु म्ये ‘बचन देऊ मेरी माया’ खः । लिपा थ्वय्कलं मदिक्क संगीत ख्यलय् न्हून्हूगु म्येत सिर्जना यानादिल । वय्कःया फुक्क धैं थें म्ये लोकंह्वाः । उकी मध्यय् नं ‘फूलको आँखामा फूलै संसार’, ‘सयथरी बाजा एउटै ताल’, ‘शान्ति लुकाउँ कहाँ’ म्यें यानाः थ्वय्कःयात खस संगीत ख्यलय् छम्ह स्यल्लाःम्ह संगीत सर्जककथं थनेत ताःलाःगु खः । वय्कलं नेवाः व खसलिसें मेमेगु भासं नं संगीत सिर्जना यानादीगु दु । म्ये संगीत हे थःगु आज्जुकथं न्ह्याका च्वनादीम्ह थ्वय्कलं डोरेमी संगीत पाठशाला चायेकाः मेपिन्त नं संगीत स्यनेगु ज्या यानावया च्वनादीगु दु ।
थ्वय्कःया नेवाः म्येचाः बाहेक खस, हिन्दि, तिब्बति आदि मेमेगु भासं पीगूति म्येचाःत पिदंगु दु । अथेहे झिगूति संकिपाय् नं संगीत बियादी धुंकूम्ह थ्वय्कलं देय्या वरिष्ठनिसें न्हूपिन्त तकं म्ये हायेका दीगु दु । अथेहे थ्वय्कःया लसय् न्यासलं मल्याक म्येत पिदने धुंकूगु दु । थ्वय्कलं नारायणगोपाल युवा संगीत पुरस्कार सन् २००१ लिसें झिगुलिं मल्याक मेमेगु सम्मान व सिरपाःत कयादी धूंकूगु दु । वय्कःया इहिपाः सुनिमालिसें जूगु खःसा म्ह्याय् छम्ह व काय् छम्ह दु ।