NewaGyanKosh

फम्पिया झ्यापां जात्रा

येँया दक्षिणय्‌ च्वंगु फम्पि देशय्‌ सायाः पिकाये न्ह्यः दँय्‌दसं गुंलाथ्व पुन्हि (गुंपुन्हि) कुन्हु झ्यापां जात्रा याइ । थ्वयात झपां जात्रा नं धायेगु याः । बान्हि बी न्ह्यः सिमा थें च्वंक तिंकथि सिमाहः खतय्‌ तयाः जुजु व लाखे जू म्हिताच्वंगु भ्वँतय्‌ किपा च्वयाः तिकी मेखेर ह्याउँम्ह व वँचुम्ह भैलःद्यः (लाखे)या भ्वँतय्‌ ख्वाःपाः च्वयाः तिकाः च्याम्ह मस्तय्‌सं खः क्वबियाः न्ह्यः न्ह्यः मस्तय्‌सं हर हर महादेव पानी देऊ धकाः हालाः धिमे बाजं थानाः फम्पिया परम्परागत न्ह्य्‌गू त्वाः चाःहिलाः बस्ती पिने गुँइ थ्यनेवं खः दक्व स्यंकाः न्वलं लाखेयात दाइ । थ्वयात लाखे स्यानागु धाइ । अनंलि फम्पिया सायाः न्ह्याइ ।

फम्पिया बसुन्धरा जात्रा

दँय्‌दसं असारय्‌ सिनाज्या यायेधुंकाः आश्विन कार्तिकपाखे वा लयेधुंकी । वामाय्‌ च्वंगु वा पानाः हायेकाः स्वथनेगुयात बुरांज्या यायेगु धाइ । सिनाज्याया कन्हय्‌कुन्हु अर्थात् गुंलागा तृतीयाकुन्हु फम्पिइ बसुन्धरा जात्रा पिथनी । थ्वयात बुरांद्यः नं धायेगु याः । फम्पिया न्हय्‌गू त्वाः मध्ये निगू त्वाःया छगू व न्यागू त्वाःया छगू यानाः निथ्वः बसन्धुराद्यःया जात्रा प्याखं न्हिनय्‌ पिथनाः देय्‌ चाःहुइकाः बहनी क्वचायेकी । बुरांज्या यायेगु अभिनय यानाः पिथनीगु थुगु जात्राय्‌ म्हासुगु ख्वाःपाः ब्रम्हायणी (बसुन्धरा) किकिंपा, म्हासुगु लं, जामा सिनाः थीथी तिसां तियाः जव ल्हातिं कान्तां दबदब थानाच्वंगु दइ । थ्वया जवय्‌ ह्याउँ ख्वाःपाः (कुमारी), खवय्‌ वँचु ख्वाःपाः (भैरव) दइ । बाजं थायेवं स्वम्हेस्यां झ्वःलिक्क तुयुगु कापः (जनी) ज्वनाः तिंतिं न्हुयाः वयेवं द्यःया न्ह्यःने गंगु म्हासुगु वामा ल्वहंतय्‌ छ्वावाइ । अथे हे मिजंत मिसा जुयाः हाकुपर्सि सिनाः न्याम्ह खुम्हेसिनं हासां गाइ । मिजंतय्‌सं खौपां दाइ, छम्हेस्यां पाथिं वा मुनाः मेम्हेसित फयाच्वंगु म्हेय्‌ तयेगु भाय्‌ यानाः दाफा बाजंया तालय्‌ प्याखं ल्हुल्हुं वइ । अथे हे मेम्ह द्यः तुयुख्वाःम्ह रुद्रायणी किकिंपा दुगु ख्वाःपाः, तुयुगु लं व जामा, थीथी तिसां तीकातःगु जवय्‌ ह्याउँ ख्वाःम्ह कुमारी खवय्‌ म्हासुख्वाःम्ह ब्रम्हाणी, स्वम्हं अथे हे कान्तां दबदब थानाः तुयुगु कापः स्वम्हेस्यां छक्वलं ज्वनाः बाजंया तालय्‌ तिंतिंन्हुयाः वयेवं न्ह्यःने ल्वहं वा सिपुतिइ वामा छ्वावाइ । द्यः पिथनीबलय्‌ द्यःपिंत क्वतः तयाः द्यः पुज्यानाः लँ दुछि गुंगू थनाहइ । देय्‌ चाःहिले सिधयेवं द्यःछेँय्‌ दुकायेबलय्‌ द्यः पुज्यानाः लसकुस यानाः दुकाइ । बसुन्धरा जात्रा याये न्ह्यः फम्पिं मूधिमे लाखे प्याखंपाखें धिमे थानाः स्वम्ह लाखे पिथनाः फम्पि देय्‌ चाःहिलाः धिमेया तालय्‌ लाखे प्याखं हुली ।

फम्पिया सायाः

गुंलागा पारुकुन्हु नेपाःगालय्‌ नेवाःत च्वनाच्वंगु थासय्‌ सायाः पिकायेगु चलन दु । थः परिवारया सुं नं जः सित धाःसा वयागु आत्मा स्वर्गय्‌ थ्यनेमा व स्वर्गया खापा साया नेकुलिं धिनाः खापा चायेकाबी धयागु जनविश्वासं हिन्दूतय्‌सं धाथेंम्ह सा व साया ख्वाःपाः

छ्यनय्‌ पुयाः जोगी जुयाः देय्‌ चाःहिलेगु याइ । थ्व सायाः थाय्‌ कथं पानाच्वंगु खनेदु । थन स्वनिगलय्‌ थें भचा पाःगु खनेदु । थन सायाः वइपिंसं अनिवार्य रुपं

छ्यनय्‌ निपु नेकू छुइमाः, थः यस्सें थीथी रुपय्‌ न्हीकेत पिहां वइगु, सा दयेकाः मनू दुने च्वनावइगु, त्वाःत्वाःपतिं मुनाः पिदनीगु अन्तय्‌ सायाः वःपिंत धौबजि इनाः नकेगु चलन खनेदु । सायाः वइबलय्‌ दाफा बाजं, धिमे बाजं थायेगु व सायाः वःपिंत मरिचरि सिसाबुसा इनेगु चलन थन दु । अथे हे रामायणया करुण रसं जाःगु म्ये हालाः फम्पि देय्‌ चाःहिलीगु चलन दु ।

फम्पिया सिनाज्या याः

नेपाः कृषि प्रधान देय्‌ जूगुलिं सिनाज्या सिधयेवं न्ह्यइपुका रहरबहर याइ । दँय्‌दसं नेपाःगालय्‌ सापारु सिधयेवं कृष्णाष्टमी मवःतले सिनाज्या याः याइ । थ्वयात रोपाइँ जात्रा,हिले जात्रा नं धायेगु याः । न्ह्यइपुकेत, सुयातं ध्याचू नकेत, देशय्‌ दछियंकं जूगु विकृति व विसंगतियात ख्यालःया रुपय्‌ सिनाज्या याःलय्‌ न्ह्यब्वयेगु याइ । लिच्छविकालीन देय्‌ फम्पिइ दँय्‌दसं गुंलागा द्वितीयाकुन्हु सिनाज्या याः याइ । थुगु याःलय्‌ गणेश कुमारी जात्रा नं न्ह्यब्वइ । भुयु ख्वाःपाः पुनाः तुयु लं फिनाः गनेद्यःपिथनी, कुमारी ह्याउँख्वाःपाः पुनाः ह्याउँ लं फिनाः जामा सिनाः देय्‌चाःहिलेगु झ्वलय्‌ द्यःपिंत लँ दुछि गुंगू थना हइ । थुकी स्वम्ह स्वम्ह दागिं नायःतय्‌सं अभिनय यानावइ । ह्याउँ ख्वाःपाः, भ्वँतय्‌ च्वयाः जवंखवं म्याक्सि पुनातःपिं सालु कापतं ख्वाः त्वपुयाः म्हतिं म्हतिं लैंमाः क्वखायाः मेम्ह वँचुख्वाःपाः भ्वँतय्‌ च्वयाः पुयाः अथे हे म्याक्सि पुनाः लैंमाः क्वखायाः वइबलय्‌ स्वकुमितय्‌सं हाःहू यानाः हायेकीसा जवंखवं म्याक्सि पुनाः ख्वाः त्वपुयातःपिं दागिंतय्‌सं तिंतिंन्हुयाः स्वकुमितय्‌त म्वाय्‌चुइकी तइ । पँथय्‌ न्हूगु पर्सि हिनाः ध्वाका दयेकी । बान्हि बीवं न्हिनय्‌ न्ह्याइगु त्वपुयातःपिं दागिंतय्‌सं तिंतिंन्हुयाः स्वकुमितय्‌त म्वाय्‌चुइका वइ । पँथय्‌ न्हूगु पर्सि हिनाः ब्वयेकाहइ । बान्हि बीवं न्हिनय्‌ न्ह्याइगु सिनाज्या याःलय्‌ थ्वः थ्वः मुनाः मिजंत मिसाया पर्सि सिनाः वामा ज्वनाः वा पीगु मिजंतय्‌सं कुं क्वायेगु, गुम्ह गुम्हेस्यां सर्गतय्‌ वा प्यूगु प्याखं ल्हुइगु अजू चायापु । गुम्ह गुम्हेस्यां कतांमरि मचा धकाः प्याखं ल्हुकीगु, गुम्ह गुम्हेस्यां अन्ति ज्वनाः अय्‌लाः त्वंकाः भ्वय्‌ नकीगु मनूयात द्वहँ दयेकाः सावा बां (हलो जोते यायेगु) वइबलय्‌ दाफा थानाः धिमे बाजं थानाः बाँसुरी पुयाः फम्पि देय्‌ चाःहिली । थुुगु इलय्‌ दछियंंकं जुइगु थीथी घटनायात विरोधया रुपय्‌ ध्याचूम्ये व थःथःगु कला न्ह्यब्वइ । झम्केश्वरीं न्ह्याःगु गणेश कुमारी जात्रा क्वबहा, क्वछुटिपि, थल्खु, गणेद्यः, क्वपेय्‌ चाःहिलाः निगू पुखू थ्यनेवं गणेश कुमारी ख्वाःपाः त्वपुयाः म्वःल्हुइ । द्यःया प्रसादया रुपय्‌ स्वकुमितय्‌त लःल्हायेवं सिन्हाज्या याः क्वचाइ ।

अघोरेश्वर महाद्यः
फम्पिया कोछु त्वालय्‌ नितँजाःगु देगलय्‌ धातुया गजू छानातःगु ल्वहंयागु तग्वःगु शिवलिङ्गयात अघोरेश्वर महाद्यःया रुपय्‌ पुज्याइ । दँय्‌दसं यंलागा एकादशीकुन्हु न्ह्याइगु फम्पिया नांजाःगु हरिशंकर जात्राय्‌ अघोरेश्वर महाद्यःया लीया नाग्वः भैलःद्यः व नीलवाराहीया मूर्ति खतय्‌ तयाः देय्‌ चाःहुइकाः जात्रा याइ ।

गणेद्यःया थीथी देगः
विघ्नहर्ता सिद्धिदाता ज्या पूवंकीम्ह गणेद्यःयात न्हापां पुज्यायेमाःगुलिं त्वाःत्वाः पतिकं गणेद्यः स्थापना यानाः देगः दयेकी । झङ्केश्वरी देगः देपाय्‌ गणेद्यःया देगः दु । गणेद्यःया जवय्‌ कुमार द्यः नं दु । कुमारया मूर्ति संवत् ४९६ य्‌ स्थापना यानातःगुलिं छगू हे इलय्‌ निम्हं द्यःपिं स्थापना याःगु धाइ । थुगु ल्वहंया मूर्तियात फम्पिया दकसिबे पुलांगु मूर्ति कथं काइ । कोछु त्वालय्‌ चीग्वःगु गणेद्यःया देगः दु । कोताल त्वालय्‌ प्यका ल्हाः दुम्ह ल्वहंयाम्ह गोड गणेद्यः दु । द्यःया दक्षिण पःखालय्‌ तिकातःगु ने.सं. १०९९ या ल्वहंपतिइ कोताल त्वाःया झपट बहादुर प्रधानया मां गौरी लक्ष्मी प्रधानं जलासयया दुःख जूगुलिं तःधंगु व चिधंगु बुंगाःचा दयेकाः भिंmन्हय्‌ (१७ फा) वइगु बुँ तयाः वइगु आम्दानीं सकिमिला पुन्हिकुन्हु गोड गणेद्यःया जात्रा यायेमाःगु खँ कियातःगु दु । थुम्ह गणेद्यः नापसं नासःद्यः नं दु । इलय्‌ब्यलय्‌ त्वाःया दाजुकिजापिनिगु ग्वाहालिं भिंकेगु ज्या जुयावयाच्वंगुलिं गणेद्यःया देगः बांलाः जू ।

गोपालेश्वर महाद्यः
फम्पि बजारय्‌ च्वंगु गोपालेश्वर महाद्यः फम्पिया छगू नांजाःगु धार्मिक थाय्‌ खः । गुम्बज शैलीं छतँजाःगु देगलय्‌ लुँया गजू व त्रिशूल तियातःगु दुने तग्वःगु ल्वहंयात गोपालेश्वर महाद्यःकथं पुज्याइ । शैव सम्प्रदायापिंसं गोपाल तीर्थ धाइ । गोपदी व बाग्मती खुसि ह्वंगु थाय्‌ मर्कटाचल पर्वतय्‌ गोपालेश्वर बिज्यानाच्वंगु खँ हिमवत्खण्डय्‌ च्वयातःगु दु । ६४ गू लिङ्ग मध्ये छगू लिङ्ग गोपालेश्वर नं खः । द्यःया जःखःया बाहां थुसा, कृष्णगोपाल द्यः, जलकुण्ड यज्ञकुण्ड कथं नांजाः । थुगु जलकुण्डय्‌ म्वःल्हुयाः गोपालेश्वर महाद्यःया दर्शन यात धायेवं पुण्य लाइ धकाः हिमवत्खण्डय्‌ च्वयातःगु दु । उकिं थन बालाचःह्रे, सिलाचःह्रेबलय्‌ मेला हनी ।
दँय्‌दसं यंलागा एकादशीकुन्हु हनीगु हरिशंकर जात्राय्‌ गोपालेश्वर महाद्यःया नाग्वः (शिवलिङ्ग) नं जात्रा यानाः देय्‌ चाःहुइकी । गोपालेश्वर महाद्यःया उत्पत्ति बारे थथे किंवदन्ती न्यनेदु, भगवान विष्णुं यक्व दैत्य स्याःगु पापया प्रायश्चित यायेत थीथी तीर्थ चाःहिलाः फम्पि क्वसं बागमति तीर्थय्‌ थ्यन । अन कामधेनु सां दुरु हायेकूगु खनाः न्यंबलय्‌ गोपालेश्वर महाद्यः बिज्यानाच्वंगुलिं धकाः धाःगुलिं म्हुया स्वःबलय्‌ शिवलिङ्ग खनेवं स्वन्हु स्वचातक होम यात । महाद्यवं दक्षिणकाली घय्‌पुयाः महांकाल भैरवया रुपय्‌ दर्शन बियाः विष्णुयात थ्व संसारय्‌ छःपिं थें यःपिं सुं मदु उकिं थःगु म्हया बछि तेज थुगु शिवलिङ्गय्‌ त्वःताः उत्तरपाखेया ऋषिमुख गुँ क्वसं च्वंबिज्याःहुँ, अनं छःपिनिगु म्हय्‌ जिगु बछि तये हये धाःगुलिं विष्णुं अथे हे यात । थथे गोपालेश्वर महाद्यःयाके नारायणया बछि तये हये धाःगुलिं विष्णुं अथे हे यात । थथे गोपालेश्वर महाद्यःयाके नारायणया बछि जः, शिखर नारायणयाके गोपालेश्वर महाद्यःया बछि जः छम्ह जुयाः हरिशंकर जुल । अले थ्वहे गोपालेश्वर महाद्यः व शेषनारायण द्यःखः जात्रायात हरिशंकर जात्रा धायेगु यात ।

फम्पिया गोरखनाथ
बज्रयोगिनी देगःया पश्चिमपाखे गोरखनाथ गुँच्व दु । थ्वयात गोरखनाथ डाँडा नं धायेगु याः । योगी गोरखनाथया नामं थुगु च्वया नां छूगु खःसा फम्पियापिंसं थ्वयात लुसिपाकु धाइ । चैत्य शैलीया ल्वहंया देगः दुने गोरखनाथ पालि निपा स्थापना यानातःगु दु । ल्वहंया तोरणय्‌ छेपु कियातःगु दु । अन च्वंगु ल्वहंपतिइ संवत् ५११ य्‌ जुजु जयस्थिति मल्लया पालय्‌ जयथसिंहं प्रशासन चले यानाच्वंबलय्‌ अचिन्तनाथं ल्वहंया गोरखाया पालि दयेकाः प्रतिष्ठा यात धकाः कियातःगु दु । लिक्कसं गोरखनाथ पाक्व (गुफा) नं दु । थन बौद्ध गुरु पद्मसम्भवया मूर्ति नं दु । पद्मसम्भव उडियानां नेपाः जुयाः तिब्बत वने त्यंबलय्‌ थुगु पाक्वय्‌ ध्यान च्वंगु धाइ । मध्यकालय्‌ थुगु थासय्‌ ऋषिमुनि साधुसन्त आदिपिं तपस्या यायेगु थाय्‌ कथं विकास जूगु खनेदु । नाथ सम्प्रदायया नांजाःगु धार्मिक थाय्‌ जूसां शैव, शाक्त, वैष्णव, बौद्ध आदि सकसिनं गोरखनाथयात हनाच्वंगु दु ।

तिलविक्रमेश्वर महाद्यः
फम्पि बजारं दक्षिणय्‌ द्वम्ब्वःचाय्‌ छतँजाःगु देगलय्‌ तिलविक्रमेश्वर महाद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । ल्वहंयागु शिवलिङ्ग तिलविक्रमेश्वर महाद्यः फम्पिइ तसकं नांजाः । देगः जःखः पःखाः दनाः ध्वाका छुनाः देगलय्‌ तिनया जस्तापौ, धातुया गजू व त्रिशूल तियातःगु दु । द्यःया जःखः नीलकण्ठ, उमामहेश्वर, नागनागिनी, शिवलिङ्ग, ल्वहंहिति व पुखू नं दु । थुगु थाय्‌ पुरातात्विक दृष्टिकोणं नं अतिकंं महत्वपूर्ण खनेदु । थन बालाचःह्रे, सिलाचःह्रे, ऋषिपञ्चमीबलय्‌ मेला जुइ । दँय्‌दसं यंलागा एकादशीकुन्हु हरिशंकर जात्राय्‌ तिलविक्रमेश्वर महाद्यःयात नं लीया नाग्वः खतय्‌ तयाः जात्रा याइ ।

दक्षिणकाली
फम्पि बजाःया दक्षिणय्‌ उद्धारवती व पूर्णमति खुसिया दोभानय्‌ अष्टमातृका गणलिसे दक्षिणकाली बिज्यानाच्वंगु दु । झिंन्हय्‌गूगु शताब्दीइ दयेकातःगु दक्षिणकालीया ल्वहंया मूर्तिइ दुगु खुका ल्हाः मध्ये जवपाखें खड्ग, त्रिशूल व पाता ख्वला ज्वनातःगु दुसा खवपाखेया ल्हातं ढाल, मनूया छ्यं, पाताख्वला ज्वनाः
प्रेतया आसनय्‌ दनाच्वंगु दु । थौंकन्हय्‌ थुगु मूर्तिया ख्वाः बछि ज्यलावनेधुंकूगु दु । दक्षिणय्‌ च्वंम्ह काली जूगुलिं दक्षिणकाली धाःगु धाइ । फम्पिमितय्‌ आराध्यदेव व शाह जुजुपिनि इष्टदेवता (दिगुद्यः) खः । द्यःया ध्वाकाय्‌ जवंखवं ल्वहंया सिंह, वहःया इलां, प्यखेरं नागं कुइकाः धातु जवंखवं ध्वाँय्‌, धातुया छेपु छचाःखेरं वहलं भुनाः छकुत्याः हाकःगु हाकु ल्वहंया द्यःयात वहःया मतू, किकिंपा, तायः, जन्तर आदि तिसां नं तीकातःगुलिं द्यः झःझःधायाः ल्वःवनापुसे च्वं । द्यःया देपाय्‌ फल्चा दुसा न्ह्यःने खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व प्राकृतिक सुन्दरतां भय्‌बियाच्वंगु गुँया क्वसं एकान्त थासय्‌ लाः ।
दक्षिणकालीया मां धकाः गुँच्वय्‌ छतँजाःगु खुल्लागु देगः दुने तग्वःगु ल्वहँतय्‌ वहःया स्वंगः मिखा दृष्टि कंकातःम्ह द्यःयात वैष्णवी द्यः कथं पुज्याना वयाच्वंगु दु । न्हापा फम्पिया गोरखनाथ देगः च्वय्‌ लिक्कसं च्वंगु गुँच्वय्‌ दक्षिणकाली बिज्यानाच्वंगु खः । जनतायात मभिंगु लिच्वः लाःगुलिं तान्त्रिक विधिं थुगु थासय्‌ स्थापना याःगु खः धाइ । वंशावलीकथं जुजु प्रताप मल्लया म्हगसय्‌ दक्षिणकालीं आज्ञा जू थें तान्त्रिक लम्वकर्ण भट्टया सल्लाहकथं मूर्ति दयेकाः दक्षिणकाली स्थापना याःगु धाइ । दक्षिणकालीया जःखः लिच्छविकालीन मल्लकालीन व शाहकालीन ल्वहंपौ दुसां द्यःया स्थापना बारे छुं सीमदु । फम्पिया हरिशंकर जात्राय्‌ दक्षिणकाली द्यःयात पुइकेगु मतुलिइ ने.सं. ३६० लक्ष्मीपाल जीवया विजय राज्यय्‌ फम्पिया तिपित्वालय्‌ च्वंम्ह दगो भारों नं त्रिभुवन कनेश्वर भट्टारकयात ध्वाका छात धकाः च्वयातःगु दु । अथे हे वि.सं. १८२६ या सिजःपतिइ जुजु गीर्वाण युद्ध विक्रम शाहं नित्यपुजा व महापुजाया नितिं ५०४ पी बुँ तयाः गुथि स्वंगु व वि.सं. १९०६ लय्‌ जुजु सुरेन्द्रविक्रमं अष्टमी पुजाया निंतिं गुथि नीस्वंगु सिजःपतिइ कियातःगु दु । दँय्‌दसं चउलागा त्रयोदशी व यंलागा अष्टमीकुन्हु महापुजा याइ । द्यःयात आचाजुपाखें नित्यपुजा याइ । प्यम्ह ज्यापुं ग्वाहािल याइ । प्यम्ह पोडेतय्‌सं सुचुकुचु याइ ।

भगवती
फम्पिया कोछु त्वालय्‌ भगवती देगः दु । थुगु देगःया बिस्कं महत्व खनेदु । थ्व देगः फम्पिया मेगु देगः स्वयां पाः । उत्तर व दक्षिण यानाः दयेकातःगु छेँ थें च्वंगु देगलय्‌ आँय्‌पापौ चिनाः धातुया स्वंगः गजू नं छानातःगु दु । देगःया मू ध्वाका पश्चिमपाखे स्वयाच्वंगु दु । दुने अंगलय्‌ ल्वःवनापुसे च्वंम्ह भिंmखु (१६) का ल्हातय्‌ थीथी अस्त्रशस्त्र ज्वनाः महिषासुर दैत्ययात स्यानाच्वंम्ह ल्वहंयाम्ह भगवती स्थापना यानातःगु दु । थुम्ह भगवतीयात उग्रचण्डी भगवती नं धायेगु याः । आकारय्‌ फम्पिया दकसिबे तःधिकःम्ह द्यःकथं कायेगु याः । देगः दुने चाकलाःगु मन्दलय्‌ ल्वहंया चिग्वःगु पूर्णकलश नं स्थापना यानातःगु दु । थुगु कलश लिच्छविकालीन खनेदु । भगवती देगलय्‌ मोहनि व थीथी नखःचखःबलय्‌ द्यइके वनेगु चलन दु ।

भिंद्यः देगः
फम्पिया कोछु त्वालय्‌ छेँ थें च्वंगु ताःहाकःगु नितँजाःगु आँय्‌पापौ चिनाः धातुया स्वंगः गजू छानातःगु देगलय्‌ क्वय्‌या तल्लाय्‌ बनेज्याया द्यः भिंद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । देगःया जवंखवं लुखाय्‌ तःधिकःपिं सिंह नं स्थापना यानातःगु दु । देगः दुने ल्वहंया छकुत्याहाकः तःधिकःपिं भिंद्यः दथुइ द्रौपदी लिसें क्वलाछि पाय्‌धिकःपिं पञ्चपाण्डवया मूतिं नं स्थापना यानातःगु दु । थुगु देगः येँया भिंद्यः देगःलिसे ज्वःलाः धाइ ।
लुँचो त्वालय्‌ भिंद्यः देगलय्‌ संवत् ८४९ माघ शुक्ल सप्तमी पञ्चमाण्डव स्यंगु भिंकाः कोतलडोयया सुखुराम भारो नं दँय्‌दसं भिंद्वादशीकुन्हु भिंद्यः पुजा यायेमाःगु खँ कियातःगु दु । द्वाल्खाया भिंद्यः स्वनिगलय्‌ वःबलय्‌ फम्पिया छम्ह भक्तं खंगुलिं भिंद्यःया मूर्ति दयेकाः स्थापना यानाः देगः दयेकल धयागु किंवदन्ती नं न्यनेदु । स्वनिगःयापिं तराई व भारतय्‌ बनेज्या याःवनीबलय्‌ फम्पिया लँपुं जुनाः वनेगु चलन दुगुलिं ‘मध्यकालय्‌ भिंद्यःया देगः दयेके धुंकल धायेछिं । थन थीथी नखःचखः व भिंद्वादशीबलय्‌ भिंद्यः पुज्याःवइपिं म्वःम्वः दइ ।

महालक्ष्मी
फम्पि बजाःया दक्षिण पश्चिम कुंचाय्‌ नितँजाःगु धातुया पौ, गजू व छत्रं कुइकातःगु देगलय्‌ महालक्ष्मी द्यः बिज्यानाच्वंगु दु । देगःया जवंखवं द्वारपाल कथं ल्वहंयाम्ह सिंह दुने झ्वःलिक न्हय्‌गः अमूर्त ल्वहं महालक्ष्मी पीगंद्यः कथं पुज्याइ । देगः लिक्कसं फल्चाय्‌ ने.सं. ९५१ या ल्वहंपतिइ तिपित्वाः थथबहाःया भानु नरसिंहया मुक्तिया निंतिं कलाःम्ह जीवलक्ष्मीं फल्चा दयेकाः निम्ह सिंह तयाः फाल्गुणकृष्ण चतुर्दशीकुन्हु दुगु छम्ह महालक्ष्मीयात भोग बियाः गुथ्याःतय्‌त भ्वय्‌ नकेमाःगु खँ कियातःगु दु । देगःया पूर्वपाखे सिमाक्वसं कुमारी द्यः नं दु । थन दँय्‌दसं थीथी नखःचखः व मोहनिया नवरथ ज्वःछि म्वःम्वः द्यइके वइ ।

मांकाःद्यः
फम्पि बजाःया पश्चिमपाखे सिमाक्वसं चिग्वःगु टायलं तिकातःगु देगः दुने मांकाःद्यः बिज्यानाच्वंगु दु । छगू फिट तःधिकःम्ह ल्वहंयाम्ह मांकाःद्यवं जव ल्हातिं पाताख्वला ज्वनाः खव ल्हातिं वरद मुद्रा ज्यानाः खटवाङ्ग घय्‌पुनाः नरमुण्डमाला क्वखायाः बेताःयात आसन दयेकाः दनाच्वंगु दु । सिमायात छचाःखेरं पःखाः दनाः ध्वाका छुनातःगु दु । ध्वाका जःखः निम्ह बःचाधिकःपिं ल्वहंया सिंह व लीया गं नं चिनातःगु दु । बौद्धतय्‌ रक्षक व हिन्दूतय्‌सं शनिदेव कथं थीथी नखःचखः व शनिवाः पतिकं पुज्याइ ।

बज्रयोगिनी
शेषनारायण देगलं फम्पि जुनाः गोरखनाथ देगः वनेगु लँपुइ बज्रयोगिनी देवीया स्वतँजाःगु कलात्मक देगः दु । ध्वाकाय्‌ जवय्‌ निम्ह खवय्‌ निम्ह ल्वहंया सिंह, त्वलं लीया पौ, लुँया गजू व पताः छानातःगु प्यागोडा शैलीया देगःया निगू तल्लाय्‌ धातुया बज्रयोगिनी देवी जव ल्हातिं बज्रकर्तिका, खव ल्हातिं पाताख्वला ज्वनाः खवयाकुं खटवाङ्ग ब्यकुं च्यानाः नरमुण्ड माला क्वखानाः नृत्य मुद्राय्‌ मुसुहुं न्हिला बिज्यानाच्वंम्ह देवीया जवय्‌ व खवय्‌ धातुया सिंहिनी (सिम्बाःद्यः) व ब्याघ्रिणी (धुम्बाःद्यः) थापना यानातःगु दु । देगःया न्ह्यःने व ल्यूने ल्वहंया चैत्य, ल्वहंपौ नं दु । स्वनिगःया प्यम्ह योगिनी मध्ये छम्ह योगिनी कथं काइ । श्री स्वयम्भू महापुराण फणिकेश्वर वैतराग महात्म्य कथं ओदिथान आचार्यं मांसाहुति यज्ञ यानाः अष्टसिद्धि वर कयाः श्री बज्रयोगिनी देवीया प्रतिमा दयेकाबिज्यात । बौद्धतय्‌सं श्रद्धाभक्तिं पुज्याइम्ह थुम्ह द्यः शैव व हिन्दूतय्‌सं नं उतिकं हना वयाच्वंगु
दु । दँय्‌दसं गुंलागा त्रयोदशीकुन्हु द्यःया खः जात्रा
यानाः देय्‌ चाःहुइकी । वि.सं. २०२७ या ल्वहंपतिइ हेरामाया वज्राचार्यया कुतलं देगः ल्ह्वनाः भिंकूगु न्ह्यथनातःगु दु ।

ससुद्यः
फम्पि बजाःया ससुगालय्‌ छतँजाःगु आँय्‌पा पौ चिनाः धातुया गजू छुनातःगु देगः दुने ससुमांजु बिज्यानाच्वंगु दु । प्यका ल्हातय्‌ जव ल्हातिं रुद्राक्षमाः व विणा थानाच्वंम्ह खव ल्हातिं सफू व विणा ज्वंम्ह ल्वहंया ल्वःवनापुसे च्वंम्ह ससुद्यःया छ्यं चानाः खुयायंकूगुलिं नेपाल राष्ट्रिय संग्रहालय छाउनीइ दुगु स्वयाः अथे हे च्वंक स्थानीय मनूतय्‌सं छ्यं स्वानाब्यूगु दु । थुगु मूर्ति संवत् ३१२ य्‌ हरिश्चन्द्रया काय जैतचन्द्रं कुलचन्द्र रोनेनोयात लक्ष्य यानाः सरस्वती भट्टारिकाया मूर्ति स्थापना याःगु मूर्तिया पादपिठय्‌ च्वयातःगु दु । विद्याया देवी ससुद्यः जूगुलिं दँय्‌दसं श्रीपञ्चमीकुन्हु विशेष यानाः ब्वनामिलिसे सकसिनं पुज्याइगु थन तःधंगु मेला जुइ । ससुमांजुया जःखः गणेद्यः, शिवलिङ्ग दु । पूर्व पाखेच्वंगु पलेस्वां पुखूयात रानीपुखू नं धायेगु याः ।