NewaGyanKosh

बापालाः—अप्पा सफू नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि भूषणप्रसाद श्रेष्ठजुं च्वयादीगु नेपालभाषाया न्हूबाखं/ चिबाखंया मुना खः । च्वसापासाया लुखां ने.सं ११४१य् पिदंगु थ्व संग्रहय्तःहाःबाखं व चिबाखं याना नीछपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । जिगु बाखं चिबाखं मब्वंपिंत दुनुगःया द्यछा धकाः न्हूपिं ब्वमिपिंत व्यंग्य भाषां देछायातःगु थ्व सफुलिं भाजु भूषणप्रसादं बाखं गथे च्वं धकाः जक मखु थौंया चिबाखं गथे जुइमाः धैगु म्हसीकेबीगु नं ज्या याःगु दु । थ्वय्‌क:या मेमेगु बाखनय् थें थ्व संग्रहय् नं थौंया यर्थाथताया चित्रण कवितात्मक संवेदनशीलताया नापं नुगलय् थुंदिक प्रस्तुत यायेगु शिल्प थ्व संग्रहय् नं विद्यमान जूगु दु ।

भाजु बाबुकाजी सुवाल बि.सं २०२७ पुष २८ कुन्हु बौ दिलबहादुर सुवाल व मां रत्नमाया सुवालया कोखं चांगुनारायण न.पा, झौखेल ख्वपय् जन्म जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यया लिपांगु पुस्ताया कवि खः । वय्‌कलं नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषां कविता, गजल व चीबाखं च्वयेगु यानादी । थीथी पत्रपत्रिकाय् वय्‌कःया साहित्यिक रचना निरन्तर रुपय् पिदनाच्वंगु दु । वय्‌कःया पिदनेधुंकूगु चिबाखं सफू गंगु सिमा (११४१) खः । साहित्यकार सम्मान कयादीम्ह वय्‌कः चांगुनारायण साहित्यिक स्वला पौ व चांगुनारायण स्मारिकाया सम्पादक नं खः । बिराट नेपालभाषा साहित्य गुथिपाखें पिदनीगु ह्याउँबाला पत्रिकाया वय्‌कः दुजः सम्पादक नं खः । वय्‌कलं विकेश निराशी उपनामं नं थःगु साहित्यिक च्वसु पिकयादीगु दु ।

कलाकार बाबुकृष्ण शाक्यया जन्म ने.सं. १०७१ पोहेलागाः षष्ठि कुन्हु अबु बुद्धरत्न शाक्य मां धन कुमारी शाक्यया कोखं ज्याःबहाः, येँय् जूगु खः । वय्‌कलं नेपाःया परम्परागत जडीबुडी छ्यलाः चाया (बोचा)या द्यः दयेकादिइ । नेपाःया महत्वपूर्ण द्यःपिनि १२ दँय् छक्वः कलेवर हिलीगु झ्वलय् द्यःपिं दयेकेगुया नापं माःकथं ल्ह्वनेगु व भिंकेगु यानावयाच्वना दीगु दु । वय्‌कःया पुर्खापिनि इलंनिसें न्ह्याका वयाच्वंगु द्यः दयेकेगु ज्याकथं सक्वया खड्गयोगिनी, फम्पिया बज्रयोगिनी, बिज्यासःया विद्याधरी (आकाश योगिनी), येँया भिंद्यःत्वाःया भिंद्यः व मेमेपिं द्यःया १२ दँय् कलेवर हिलीबलय् द्यः दयेकेगु यानादीगु दु । वय्‌कलं थीथी विहारया क्वाःपाःद्यः, आगंद्यः व मेमेपिं द्यःपिं नं दयेकेगु व माःकथं भिंकेगु ज्या यानादीगु दु ।

नेपाल सरकार, घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालयया हस्तकला ईकाइ प्रमुख जुयाः ज्या यानादीम्ह भाजु बाबुकृष्ण शाक्यं धातु पाताय् कियाः द्यः दयेकेगु, शील्ड, मेडल आदि नं यक्वः हे दयेका दीगु दु । थुकिया नापं वय्‌कलं थीथी द्यःया स्केच व किपा नं च्वयादीगु दु । वय्‌कलं ‘मञ्जुश्री नक महाविहारया शाक्य निवाः खलः’ (ने.सं. ११२८) सफू च्वयाः पिथनादीगु दु । वय्‌कःयागु कलाकारिताया कदर यासें वय्‌कःयात जनपद सेवा पदक (२०२३), श्री ५ विरेन्द्र शुभ राज्याभिषेक पदक (२०३१), विरेन्द्र ऐश्वर्य सेवा पदक (२०५८) व दीर्घ सेवा पदकपाखें सम्मान याःगु दु ।

बा धर्मदत्त आचार्य व मां शिवकुमारी आचार्यया कोखं वि.सं. १९९४ चैत कृष्ण १३ कुन्हु येँया सिनामुगः त्वालय् इतिहासकार बाबुराम आचार्यया जन्म जूगु खः । ज्योतिषशास्त्र व इतिहास च्वज्या यानादीम्ह भाजु आचार्यं उगु इलय् खरदार पदय् च्वनाः ज्या यानादीम्ह खः । साहित्य, इतिहास, समालोचना थीथी विधाय् च्वसा न्ह्याकादीम्ह वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु सुन्दरी पत्रिकाय् पिदंगु मालिनीया विलाप खः । वि.सं. २००८ य् जुजु त्रिभुवन पाखें इतिहास शिरोमणि पदं छाय्प्यूम्ह इतिहासकार आचार्यं खस नेपाली भासं च्वयादीगु नेवाः, नेवाः भाय् व संस्कृति सफू साहित्यकार स्वयम्भुलाल श्रेष्ठं नेवाः भासं भाय्‌हिलाः पिथनादीगु खः । नेवाः जातिया उत्पति सम्वन्धी जः ह्वलीगु आपालं तथ्यत दुथ्याकातःगु थ्व ताहाकःगु लेख नेवाः अनुसन्धाताय्‌गु नितिं अतिकं मूवंगु लिधंसाज्वलं सिद्ध जूगु दु । वय्‌कः वि.सं २०२९ भदौ २२ गते मदुगु खः ।

बाया वंगु लँपु छधाः प्याखं मुनाया च्वमि दिनेश भुजु खः । ने.सं. ११०३ नेपालभाषा तःमुँज्या गुथि पाखें थुगु सफू पिदंगु खः । सफू दुने हिं च्वयेमाःगु बाखं, सुथ जुये न्ह्यः, सतकय् ब्वलंम्ह मनू, बायावंगु लँपु, अले कुलां लय्‌ताइ, छगू प्याखं धाथेंयागु प्याखंत दुथ्याः । दैनिक सामाजिक, आर्थिक राजनैतिक थीथी समस्यायात ल्वाकःबाकः यानाः न्हूगु प्रयोग शैली थुगु नाटक सफुलिइ खनेदु ।

भाषिक अभियन्ता भाजु बालकृष्ण प्रजापतिया जन्म ने.सं. १०७७ गुँलाथ्व४ स येँय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां कृष्णमाया प्रजापति व बाःया नां रामबहादुर प्रजापति खः । नेपालभाषा व नेपालभाषा साहित्यया गतिविधि जुइगु मू केन्द्रविन्दु जुयाच्वंगु केलत्वालय् ब्वलंम्ह वय्‌कः मचां निसें हे नेपालभाषा व नेपालभाषा साहित्यया थीथी गतिविधिया ज्याय् संलग्न जुयादिल । वय्‌कः ‘लय्ताः दबुलिइ’ आवद्ध जुयाः महाकवि सिद्धिदास महाजुया सछिदँया ज्याझ्वलं निसें भाषिक व साहित्यिक गतिविधि सक्रिय जुयादीम्ह अभियन्ता खः ।

पंचायती व्यवस्थां थःगु मांभाय् नेपालभाषायात च्वयेब्वनेगुलिइ बन्देज यानातःगु हुनिं भाजु बालकृष्ण प्रजापतिया नुगलय् अब्यक्त विद्रोह ब्वलनाः वय्‌कः भाषिक अभियन्ता जुयादिल । नेपालभाषाया भाषिक, साहित्यिक व सांगठनिक प्रवद्र्धन व उत्थानया ज्याय् वय्‌कः सदां हे अग्रपंक्तिइ दनादी । वय्‌कः भाषिक व जातिय अधिकारया अभियान व आन्दोलनय् नं वय्‌कः सकृय जुयाः उलि हे न्ह्यचिलाच्वना दीगु दु ।

भाजु बालकृष्ण प्रजापति केलत्वाःया नांजाःगु सफूधुकू ‘प्रदीप्त पुस्तकाल’ व ‘केलटोल श्री नाट्येश्वर सतः गुथि’ व्यवस्थापन समितिया नायः, महाकवि सिद्धिदास महाजु सिरपाः ग्वसाः खलःया कजि, नेपाल बुद्धिचाल संघया केन्द्रिय उपाध्यक्ष, मछिन्द्र क्लबया संस्थापक दुजः जुयादी । वय्‌कः देगः म्हिचा सफू व नेपाल लिपि गुथिया दुजः लिसें नेपालभाषा मंकाः खलः, येँया मूदुजः नं जुयादी ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु बालकृष्ण हलुवाई नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.१९९५ श्रावणय् भोजपुर टक्सार बजारय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां न्हुछँमाया व बौया नां अनन्तबहादुर हलुवाई खः । वय्‌कः धरानया सक्रिय नेवाः न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कलं झीगु समाज धरानया ७ दँ तक नायः जुयाः ज्या यानादिल । म्ये हालेगुलिइ विशेष अभिरुचि तयादीम्ह वय्‌कः विकलांगतय् सेवाय् नं उलि हे सक्रिय जुयादी । पत्रपत्रिकाय् थीथी च्वसू च्वयावैच्वनादीम्ह वय्‌कलं खस नेपाली खँग्वःया आधारय् नेवाः खँग्वः थुइकेगु खँग्वः धुकू नेपाली नेवाः शब्दाबली सफू तयार यानाः पिथनादीगु दु । थ्व वय्‌कलं बिशेष यानाः स्वनिगलं पिनेच्वंपिं नेवाःतय्‌त नेवाः भाय् स्यनेगु तातुना दयेकादीगु खँग्वः धुकू खः ।