थुगु ब्वघासा सफू तीर्थलाल नःघःभनीं च्वयादीगु बाखं मुना खः । थ्व ब्वघासा बाखंमिया न्हापांगु बाखं सफू खः। ने.सं. १०७८ य् श्रेष्ठ प्रकाशनं पिथंगु थुगु बाखं मुनाय् च्यापु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थुपिं थथे खः– उखुन्हु, म्हालं, कतांमधि, जू, लाकांखुँ, इयरपिन, भ्वय्कासा, अंगू । थ्व सफुलिइ बाखं च्वयेगुलिइ उत्साह दयेका बिउगुलिं धर्मोदय पत्रिका, गुरु चित्तधर नाप लाका बिउगुलिं भगवती प्रसाद श्रेष्ठ व स्यना, कनाः न्वानाः ज्ञान बुद्धि बिउगुलिं चित्तधर हृदय प्रति बाखंमिं थःगु कृतज्ञता प्वंकातःगु दु । भूमिका कथं माधवलाल कर्माचार्यं छुं खँ तयातःगु दुसा पिकाकःपाखें स्वयम्भूलाल श्रेष्ठं नं थःगु खँ तयादीगु दु । थुगु सफुलिइ च्यापु बाखंयात च्याता घासा धकाः ब्वयाः सफूया छ्यं ब्वघासा धकाः तःगु खः ।
NewaGyanKosh
-
ब्वःम्ह लाप्चा
भूषणप्रसाद श्रेष्ठया गजल मुना ब्वःम्ह लाप्चा ने.स. ११३७ गुंलाथ्व १० य् ल्याय्म्ह पुचः प्रकाशनपाखें पिदंगु खः । थुकी वय्कलं दकलय् न्हापां च्वयादीगु म्ये निसें ने.सं. ११३७ कौलागा दुने च्वयादीगु थीथी म्येचाकय् पिदनेधुकूगु म्ये/गजल व म्येचाकय् मलाःनिगु लय तयेल्यंदनिगु नापं यानाः न्हय्न्हय्पु रचना दुथ्याकातःगु दु । थुगु सफुलिइ दुथ्याःगु फुक्क धयाथें गजल मतिना सम्बन्धी जूगु दु । फलत फुक्क धयाथें गजल श्रृंगारिकतां भय्बियाच्वंगु दु । गजलकार थः यःम्ह मतिनामिलिसे निम्ह छम्ह थें च्वंंक म्वायेत लालायित जुयाच्वंगु दु ।
-
ब्वलाज्या
बुँज्या याइबलय् जःलाखःला व पासाभाइपिंनाप मुनाः वयाथाय् छन्हु वयाथाय् छन्हु यानाः छसीकथं ज्या यायेगुयात ब्वलाज्या धाइ। याकःचां मचाःगु ज्या यायेमालीबलय् ब्वलाज्या यानाः ज्या याइ। सिनाज्या व सामाज्याबलय् लच्छि लच्छितक नं ब्वलाज्या जुयाच्वनी।
ब्वलाज्यां ब्वला खायेगु व ब्वला पुलेबलय् मिजंया मिजं व मिसाया मिसा हे वनाः ब्वला पुलेगु याइ। याकःमितय्त धाःसा थ्व नियम लागु जुइ मखु। ज्या तसकं हथाय् जुइबलय् नं थथे हे माः धायेगु याइ मखु। ब्वलाज्या यानाः ज्या यायेबलय् जहान यक्व दुपिन्त थाकुइ मखु। जहान म्ह्व जक दुपिन्त थाकुइयः। लांलां तक नं ब्वला पुलाच्वने मालेयः। अथे जुयाच्वनीगु खन धायेव “याकःमिया ब्वलाज्या” धकाः हिस्यायेगु नं याइ।
ब्वलाज्या यायेबलय् बुँ सतीपिन्त ब्वला खायेत अःपुइ। तापाःपिनि थाकुइयः। बुँ तापानाः नं जहान नं म्ह्व जक दुपिन्त झन हे थाकुइ। बुँ तापाःपिन्सं यक्व ज्या हथाय् जुयाच्वनीबलय् छब्वलाया पलेसा निब्वला पुलाः नंं ब्वला खायेगु याइ। सिनाज्यां तापाःथाय् थ्वँकु बाय् बजिकु छकु यंकाब्यूम्हेसित नं छब्वला पुलेगु चलन दु।
ब्वलाज्यायात सहकार्यया ज्या कथं कायेगु याः। थ्व ज्याय् आर्थिक लेनदेन जुइ मखु। सुयातं तःमि व चीमिया व्यवहार जुइ मखु। सकलें समान खः धयागु बोध याइ। वं यक्व ज्या यात व वं म्ह्व जक ज्या यात धयागु नं सुनानं च्यूताः तइ मखु। म्हं फक्व सकसिनं याइ। सुनानं थकय् यायेगु नंं याइ मखु।
यक्व पुलां जुलकि ब्वला पुुले हे माः धयागु कर याइ मखु। ब्वला पच जूगु कथं थुइकाः ग्वाहालिया रुपय् काइ। न्हापा हे कबुल यानातल धाःसा पुलां जूसां पुली। बुँ म्ह्व जक दुपिनि यक्व ब्वला खाये माली मखु। सिनाज्या सामाज्यां ज्या यक्व दुपिं पासाभाइपिनि लिमलाक जुयाच्वनीगु खनीबलय् हारगुहार जूसां याःवनी। थुकियात ब्वलाया रुपय् काइ मखु।
ब्वलाज्याबलय् छु ज्या यायेगु खः व ज्या यायेत गज्याःगु लवःकवः माः अज्याःगु लवःकवः थःपिन्सं हे ज्वनावनी। छुं जुयाः थःपिंके लवःकवः मदुसा न्हापा हे खबर बी। थज्याःगु अवस्थाय् कजिं हे माःकथंया व्यवस्था यानातइ।कजि
ज्या याकीम्ह थुवाः। गन छु ज्या यायेगु खः व कजिं धाइ। ज्या याइबलय् ज्या याःपिन्त नकेत्वंके दक्वं कजिं हे याइ। लवःकवः मगाःसां कजिं हे व्यवस्था याइ।
ब्वला खाये
थः न्हापा ज्या याःवने। यक्व मनू माःगु ज्या यायेत ब्वला खानाः याइ। ज्या त्यल धायेव ब्वला खानातयापिन्त ब्वनाः ज्या यायेगु याइ।ब्वला पुले
थःथाय् ज्या याःवःगुया पलेसा पुले। ब्वला पूवनीबलय् मिजंया मिजं हे मिसाया मिसा हे वनाः ब्वला पुलेगु याइ। न्हापा सहमति यानातःगु जूसा अथे याइ मखु।याकःमि
जहान यक्व मदुम्ह। ब्वलाज्या यानाः ज्या यायेबलय् याकःमितय्त थाकुइ। छन्हु थःथाय् ब्वनागुया ब्वला तःन्हुतक पुलाच्वने माली। -
ब्वलासा
ब्वलासा निरञ्जन रत्न शाक्यया बाखं मुना सफू खः । सोभियत रत्न तुलाधर, लुमन्ति खलकं ने.सं. ११०१ य् पिथंगु थ्व सफुलिइ न्हय्पु बाखं दु । विवशतां म्वानाच्वंगु जीवन, प्वकतांगु अभिलाषा, मिलाखों, मास्टर, मिं नःगु पपू, थौंया म्हगस, कन्हय्या म्हगस व चिप थुकी दुथ्यानाच्वंगु बाखं खः । थुगु बाखं मुनाया सम्बन्धय् रमेशकाजी स्थापितं च्वयादी कथं ‘ब्वलासा दुने मुना च्वंगु फुक्क धैथे बाखनं पूँजीवादी अर्थ व्यवस्थां पितहःगु विकृतिं धलान यानायंका तःगु सामाजिक स्वरूप दुने प्यखें कात्तुकाकाः म्वानाच्वनेमाःपिं असंख्य मनूतय्गु दुघाः व स्याःचाःयात बांलाक्क वालाः स्वयातःगु दु ।’
-
ब्वसिगां जात्रा
न्हय्गां जात्राया झ्वलय् ब्वसिगामय् भैलःद्यः (भैरव)या जात्रा जुइ । थिंलाथ्व नवमीकुन्हु भैलःद्यः (भैरव)या मूर्तियात धकिइ तयाः जात्रा याइसा बहनी भैलःद्यः कियातःगु तःखःगु त्यपद्यःयात कुबियाः बःखुइ विष्णुदेवी द्यःया न्ह्यःने तयेयंकी । थन विधिपूर्वक पुजा सिधयेधुंकाः भेलुद्यःयात गामय् हइ ।
थथे गामय् हइबलय् मांपुचाय् दिकेहइ, थनं थनाहयाः छ्वासय् दिकी । अनं लिपा गांपाखे यंकाः देय् चाःहीकाः जात्रा याइ । थथे जात्रा याइबलय् सिन्दुर ह्वलाः थीथी थासय् पुजा फयावनी । सनिलय् गुथिया थकालि, भाइनायः, म्हय्नायः लिसें च्याम्ह थकालिं भुयुसिन्हः तिकेगु नं याइ ।