NewaGyanKosh

बर्नहार्ड क्वयलभर जर्मनया नागरिक खः । कोलन धैगु थासय् जन्म जूम्ह वय्‌क: भारतीय उप–महाद्वीप संस्कृतिया छम्ह विज्ञ कथं नांजाः । वय्‌कलं कोलन विश्वविद्यालयपाखें सन् १९६५ इ तोखारिन भाय्‌या बाक्य विन्यास सम्बन्धय् विद्यावारिधि उपाधि प्राप्त यानादीगु खः । तोखारिन चीनया उत्तर–पश्चिम लागाया सिनच्याङ्ग प्रान्तदुनेया अतिक पुलांगु आदिवासी समुदायया भाय् खः, थुगु भाय्‌यात भारोपेली परिवारदुने लाः धकाः नालातःगु दु । जर्मनया उत्तरी लागाया किल विश्वविद्यालयय् सन १९७४ निसें १९९३ तक, थ्वयां लिपा जर्मनया हे लिपजिग विश्वविद्यालयय् प्राध्यापनया लजगाः यानादीम्ह वय्‌क:लं छक्वः नेपाः वयाः थनया भाषा, संस्कृति, सम्पदा अले वास्तुकलासम्बन्धी प्रारम्भिक ज्ञान प्राप्त यायेधुनेवं थुकियात हृ थःगु अध्ययनया लागा कथं नाला कयादीगु खः । वय्‌कलं तःदँ तक नेपालय् च्वनाः तःगु ख्यलय् अध्ययन अनुसन्धान ज्या यानादीगु खः । भाषा विज्ञान, शब्दकोश, वास्तुकला, सम्पदा आदि क्वय्‌लभर भाजुया अध्ययनया लागा खः ।

थःहे तिरिमय्‌जु डा. उरलिके क्वय्‌लभरनापं जानाः सन १९७८ य् पिथंगु वय्‌क:या नेवाःभाय्‌या क्रिया वाक्य विन्यास सफू अतिकं न्ह्यथनेबहः जू । जर्मन सरकारयापाखें भालाकाःगु ख्वपदेया सम्पदा संरक्षण परियोजनाया छम्ह विज्ञ कथं नेपालय् च्वनाः ज्या यायेगु झ्वलय् विशेष यानाः स्वनिगःया वास्तुकला, नगरिय सभ्यता, संस्कृतिनिसें नेवाः भाय्‌या सम्बन्धय् दुग्यंक अध्ययन अनुसन्धान ज्या यानादिल । थुगु हे स्थलगत अले व्यावहारिक ज्ञानया लिधंसाय् वय्‌कलं भाषाविद् ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्य व मेम्ह जर्मन विज्ञ नील गुटस्चोलिसे जानाः पिकयादीगु “Newar Towns and Buildings; An lustrated Dictionary Newar-English” छगू तःजिगु सफू खः । अथेहे पण्डित हेमराज शाक्यनाप जानाः तयार याःगु क्वय्‌लभर भाजुया मेगु नांजाःगु कृति धैगु यल रुद्रवर्ण विहारया लिखतया अध्ययन व पिथना खः । वय्‌क:या स्वयम्भु चैत्यया पुनःनिर्माण अले उकिया वास्तुशैलीया सचित्र सफू व नेपाःया परम्परागत चित्रकलाया लिधँसाय् देगःया निर्माणसम्बन्धी सफूत नं उलि महत्वपूर्ण जू । नेपाःया वास्तुकला, सम्पदा अले भाषा विज्ञान, शब्दकोशया ख्यलय् ज्वःमदुगु तिबः बियादीगुलिं जुजु वीरेन्द्रपाखें क्वय्‌लभर भाजुयात त्रि–शक्तिपदपाखें विभुषित याःगु खः ।

बा शाम्भवानन्द राजोपाध्याय व मां अमरवाणी राजोपाध्याय्‌या कोखं ने.सं. १०५५ तछलाय् मखंत्वालय् साहित्यकार भाजु बलदेव जुजुया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया पूवंगु नां बलदेव राजोपाध्याय खः । वय्‌कलं अध्ययनया झ्वलय् न्याय दर्शननाप स्वापू दुगु नब्य न्यायाचार्य क्वचायेकादीगु दु । भाजु बलदेव जुजुयाके संस्कृत व दर्शनपाखे गाक्कं ज्ञान दुगुलिं स्कूलय् संस्कृत स्यनेज्या यानादीसा कलेजय् नेपालभाषा साहित्य स्यनादी । भाजु बलदेब जुजु मचां निसें कर्मकाण्ड व संस्कारया ज्या यायेगु संस्कारय् ब्वलंगुलिं वय्‌कःया च्वसा सांस्कृतिक निबन्ध/प्रबन्धपाखे न्ह्याःगु दु । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु खड्ग सुरक्षाया प्रतिक च्वखँ (ज्वलान्हाय्‌कं) खः ।

नेपाःया धर्म व संस्कृति विषययात कयाः मालेज्या यानाः च्वसु च्वइपिं च्वमिपिं मध्ये भाजु बलदेव जुजु छम्ह नं खः । थ्वहे झ्वलय् नेपाःया धर्म व संस्कृति, तान्त्रिक खँचुत दुथ्याकाःतःगु सफू तलेजु (ने.सं. १११४), नेवाः संस्कृति व नेवाः दर्शन (ने.सं. १११६), नेवाः संस्कार व नेवाः विधि (ने.सं.१११९) पिथनादीधुंकूगु दुसा लिपा वय्‌कलं सुरेन्द्रमान श्रेष्ठनाप जानाः तन्त्रनाप स्वापू दुगु च्वसु दुथ्याकाः तान्त्रिक द्यः व तान्त्रिक पुजा नांगु सफू पिथनादिल । अथेहे वय्‌कलं नेपाःया संस्कार व संस्कृति नाप स्वापुदुगु गुपु च्वसुत दुथ्याकाः कान्तिपुर (ने.सं. ११०८) नांगु सफू पिथनादीगु दु ।

नेपाःया संस्कृति व नेवाः दर्शनया संरक्षण व सम्बद्र्धन यायेगु तातुनाः भाजु बलदेव जुजुं वैदिक प्रतिस्थान नीस्वनाः थ्व प्रतिस्थानया संस्थापक नं जुयादिल । अथेहे थ्वय्‌कः नेपालभाषा एकेडेमिया नं पार्षद खः । थज्याःगु ज्यायात कदर यासें भाजु बलदेव जुजुयात लोकसाहित्य परिषद्ं गौरी अनन्त सिरपाः (ने.सं. १११६), नेपालभाषा परिषदं ठाकुरलाल सिरपाः (ने.सं. ११२०)पाखें हंगु दु ।

बल्चा प्रकाशमानया बाखं सफू खः । भाषा साहित्य मुँज्या खलः सक्वं ने.सं.११०३ य् पिथंगु खः । थुकी झिंछपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । ज्वाल्लथीगु तक्मा, ज्याला थौंया परिवेशय्, सफलता, जिगु डायरी, ठण्डा बरफ, तं, मुक्तिया पलाः, समाज, बाल वर्ष, फ्वगिंया सः व निर्मूल जुइमफुगु व्यथा थुकी दुथ्यानाच्वंगु बाखं खः । थ्व बाखं च्वमि प्रकाशमानया न्हापांगु बाखं सफू खः । अथेहे भाषा साहित्य मुँज्या खलःया निगूगु पिथना खः । पिकाकःपाखें बल्चा बाखं मुनाया सम्बन्धय् थथे च्वयातःगु दु– ‘थुकी दुनेया प्रत्येक बाखनय् थौं देसय् मगाःमचाः मछिंया थाकूगु जीवन म्वानाच्वंपिं बहुसंख्यक चीमिपिं जनताया ख्वबि, झसुकाः अले आक्रोसया ख्वाःपा्तय् लू दु । धात्थें धायेगुसा बल्चा बाखनं छखे वर्तमान व्यवस्थां ज्वना वयाच्वंगु अन्याः अत्याचार, दमन, शोषणया भ्रष्ट, घृणित लँपुया विरोध यानाच्वंगु दुसा मेखे पित्याः प्याःचाः स्याःचालं उकुसमुकुस दनाच्वंपिं जनताया चिल्लाय् दना सः पिब्वया च्वंगु दु।’