NewaGyanKosh

मचाया मां छगू लघु उपन्यास खः । थ्व उपन्यासया उपन्यासकार आख्यानकार भाजु मथुरा साय्‌मि खः । न्हू जः गुथिया लुखां ने.सं ११२९ य् थ्व उपन्यास पिदंगु खः । थ्व छगू सामाजिक उपन्यास खः ।

नेवा अभियन्ता मचाराजा महर्जनया जन्म वि.सं. २०२७ साउन गते मां नारायणदेवी व अबु मचाकाजी महर्जनया कोखं येँया किलागः त्वालय् जूगु खः । मचांनिसें थःगु जाति, भाषा, साहित्य, संस्कृतिप्रति मन क्वसाःम्ह थ्वय्‌कलं थःगु स्कुल जीवनंनिसें थीथी सांस्कृतिक व साहित्यिक कार्यक्रमय् ब्वति कायेगु यानादिल । लिपा तःधीकः जुइधुंकाः नेवा समुदायनाप सम्बन्धीत थीथी सांस्कृति, भाषिक, साहित्यिक व सामाजिक संस्थाय आवद्ध जुयाः ज्या यानादीगु दुसा नेवाः अधिकारया निंतिं जुइगु आन्दोलनय् नं वय्‌कः उलि हे सरीक जुयादीगु दु । थौंकन्हय् थ्वय्‌कः ज्यापु महागुथि येँ महानगर समितिया छ्याञ्जे, न्हूदँ समारोह समितिया सचिवालयया दुजः, किलाघःत्वाःया जः व प्रतिनिधि, किलाघःत्वाः पुननिर्माण उपभोक्ता समितिया दांभरिं, प्रेममोहन गीता सिरपाःया दुजः, सेतो मच्छिन्द्रनाथ जात्रा व्यवस्थापन समितिया दुजः जुयाः थःगु नेवाः जाति, भाषा, संस्कृति, साहित्य कला आदि थकायेगु ज्याय् सक्रियपूर्वक थःत फ्यानाच्वनादीगु दु ।

भाजु मचाराजा छम्ह नेवाः अभियन्ता जक मखु थीथी संस्थायात थम्हं फुगु आर्थिक ग्वाहालि यानादीम्ह छम्ह छ्वःनुगः दुम्ह व्यक्ति नं खः । थ्वय्‌कःया नेपाः बैंक्वेट येँया नेवाःतय् भ्वय् न्यायेकेगु, पार्टी यायेगु निंतिं नांजाःगु बैंक्वेट जक मजुसे थीथी नेवाः संघ संस्थातय् कार्यक्रम यायेगु लागि नं लोकंह्वाःगु थाय् नं जूगु दु । थथे जूगुया मू हुनि थ्वय्‌कःया सदासयता खः । नेपालभाषाया कार्यक्रम धायेवं वय्‌कलं विशेष छुट बिया ज्याझ्वः संचालन याकेबियादीगु जक मखु गुलिखे कार्यक्रमयात ला थम्हं हे स्पोन्सर यानाबियादी । अथे हे थ्वय्‌कःया बैंक्वेटया ज्याकुथिइ नं न्हियान्हिथं धैथें छुं नं छुं नेवाः संस्थाया बैठक च्वनेगु निंतिं मुनेगु थाय् जुयाच्वनी । थ्व भाजु मचाराजाया थःगु जाति भाषा संस्कृतिप्रतिया मतिनाया दसु खः ।

नेपाःया छम्ह नां जाःम्ह उद्योगपति तथा व्यापारी मणिहर्ष ज्योति कंसाकारया जन्म ने.सं १०३८ य् अबु भाजुरत्न कंसाकार व मां ज्ञानमाया कंसाकारया कोखं येँया केलत्वाःया तःखाछेँय् जूगु खः । थ्वय्‌कः ज्योति ग्रुपया संस्थापक नं खः । भाजु मणिहर्ष ज्योतिया नां केवल नेपाःया उद्योग व्यापारया ख्यलय् जक मखु नेवाः भाय् व थ्वया साहित्यया विकासया निंतिं नं ल्वःमंके मफइगु नां जूगु दु । थ्वय्‌कः नेपालभाषाया छम्ह अनुरागीया नापं समाज सेवी, बुद्धधर्मया सेवक नं खः ।

मणिहर्ष ज्योति बुद्ध धर्म, नेपालभाषा व थ्वया साहित्य च्वन्ह्याकेत तन, मन व धन समर्पित यानादीम्ह व्यक्ति खः । भारतय् स्थापना जूगु धर्मोदय सभा नांया संस्थाया संस्थापक दांभरी जुइधुंकाः उगु संस्थापाखें बौद्ध धर्मया नापं साहित्यिक ग्रन्थत पिथनादिल । धर्मोदय सभां पिथंगु धर्मोदय लय्‌पतिं नेपालभाषाया आपालं कवि, बाखंच्वमि, निबन्धकार, नाटककार व समालोचकपिं पितहःगु दु । भाजु मणिहर्ष ज्योतिं थम्हं नं सृजनात्मक साहित्यया रचना यानाः भाषा साहित्य ख्यःयात चकंकेगु ज्या यानादीगु दु । थ्वय्‌कलं नेपालभाषां च्वयादीगु छुं लेख थुकथं दु —साहित्य (धर्मोदय, दँ १ ल्याः ३, ने.सं. १०६८), श्रद्धा (धर्मोदय, दँ २ ल्याः २४, ने.सं. १०६९), लुम्बिनी वनया मू (धर्मोदय, लुम्बिनी विशेषांक, दँ ६ ल्याः ६३, ने.सं. १०७३), बुद्ध धर्मय् गृहस्थतय्‌गु भूमिका (धर्मोदय, दँ ३१ ल्याः ८, ९ व १०, ने.सं. १०९८), चित्तधर दाइयागु लुमन्ति (झी, दँ २५, ल्याः ३ थ्यंल्याः १९२, ने.सं. ११०२) आदि । भाजु मणिहर्ष ज्योति थम्हं जक च्वयेगु मखु नेपालभाषप्रति समर्पित साधकतय्‌त हःपाः व तिबः बीगु, नेपालभाषाया थीथी ज्याखँ तथा लुमन्ति पौ आदि पिकायेत विज्ञापन, चन्दा आदि बियाः झीगु भाषा व वाङ्गमय तब्या यायेगु ज्या यानादीगु दु । उगु इलय् वय्‌कःपिनिगु कालिंपोङ्ग कलकत्ताया व्यापार कोठी नेपालभाषाया आपालं च्वमि ब्वमिपिनिगु आश्रय कायेगु थाय् थें जूगु खः । अथेहे नेपालभाषाया पत्रकारिता थातं च्वंकाः नेपालभाषायात थपू यानायंकेत थ्वय्‌कलं धर्मोदय लय्‌पौ जक मखु मेमेगु नं नेपालभाषाया पत्रपत्रिका गथे— झी लय्‌पौ, नेपाल ऋतुपौ, नेपालभाषा पत्रिका न्हिपौ, पासा न्हिपौ आदियात आर्थिक ग्वाहाली यानादीगु दु । थ्वय्‌कः थः हे प्रकाशक जुयाः अंग्रेजी भाषायागु ‘LUMBINI’ नांगु पत्रिका पिथनादीगु दु धयागु दसु धर्मोदय पत्रिकाया दँ ८ ल्याः ९२ व ९३, ने.सं. १०७५ य् पिदंगु ‘LUMBINI’ पत्रिकायात च्वसुत माल धकाः पिदंगु बिज्ञापनं क्यनाच्वंगु दु ।

थ्वय्‌कः नेपालभाषा परिषद्या आजीवन सदस्य, सल्लाहकार व परिषद्या दातापिं मध्यय् नं छम्ह खः । थ्वय्‌कलं चित्तधर सिरपाः (ने.सं ११९८) नीस्वनाः नेपालभाषायागु अनवरत सेवा यानाच्वंपिं ब्यक्तित्वपिं, संघसंस्था व पत्रिकायात दँय्‌दसं सिरपाः बीगु ज्या न्ह्याकादीगु दु । थ्वय्‌कःया योगदानयात कदर यासे थ्वय्‌कःयात च्वसापासां ने.सं. १०८३ स भाषाजवाः उपाधिं छाय्‌प्यूगु खःसा थ्वय्‌कः मदयेधुंकाः (ने.सं १११३) थ्वय्‌कःया नामं नेपालभाषा परिषदं मणिहर्ष ज्योति स्मृतिग्रन्थ पिकाःगु दु ।

मत अभिमत सफुलिइ नेपालभाषाया च्वमितय्‌गु साहित्यिक बिचाःयात सम्पादन यानातःगु दु । थुकिया सम्पादक मोहन दुवाल खः । अथेहे पिकाकया जिम्मेवारी जनमत प्रकाशनं काःगु खः । थ्व सफू २०५४ सालय् पिहांवःगु खः ।

मतकी बाखंमि राजा शाक्यया न्हापांगु बाखं सफू खः । जुजुस्वां पिकाकःपाखें ने.सं. १०९० य् पिदंगु थ्व सफुलिइ— जन्मन्हि, द्वपं, धस्वाःपतिं, आसामाया, पौभाःया दुने सिन्तलिया बाखं, लुमन्तिया ख्यः, चन्दाइया नसंफाःगु नुगः, जि मचा व नानितताया यानाः च्यापु बाखं दुथ्याना च्वंगु दु। थ्व मतकी बाखं संग्रहय् मतया जलय् मत–की धकाः निबन्धकार मंगलप्रसाद स्यस्यःजुं बाखंया म्हसीका च्वयातःगु दु । थथेहे थुगु बाखं मुनायात कयाः प्रा. नमर्देश्वर प्रधानं नं थःगु नुगः खँ प्वंकातःगु दु । थ्व संकलनया यक्व बाखंतसें मतिनायात नालाः नं जीवनया दर्शन व संघर्षया इतिहास ब्वयाच्वंगु दु । बाखं ब्वनेवं नुगलय् थीगु विशेषता दु ।