NewaGyanKosh

मतजः खेलुइताः पिकाकः गुथि, पाखें पिदंगु निबन्ध मुना खः । ने.सं. ११०१ गुंपुन्हि कुन्हु पिहांवःगु थ्व सफुलिइ दुथ्यागु निबन्धत विजेश्वर वैद्य व नरेन्द्रमान श्रेष्ठं मुंकादीगु खः । थ्व सफुलिइ अग्रज निबन्धकारपिलिसें न्हून्हूपिं निबन्धकारपिनिगु थीथी निबन्ध दुथ्याःगु दु । प्रा. जनकलाल वैद्यं सफूया भूमिका च्वयादीगु दु । अथेहे प्रा. नर्मदेश्वर प्रधानं नं थ्व सफूया बारे थःगु मन्तुना प्वंकादीगु दु ।

मतया जलय् मय्‌जु मोतिलक्ष्मी शाक्यं च्वयादीगु सामाजिक बाखं संग्रह खः । ने.सं. ११०२ य् भाजु चिनियामान शाक्यं पिकयादीगु थ्व १२५ पौ दुगु सफुलिइ झिंनिपु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थौं स्वयाः पीदँ न्ह्यः रचना जूगु थ्व सफुलिइ, उगु ईया सामाजिक परिवेशयात कयाः च्वयातःगु बाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व सफूया अन्तिम बाखं मतया जलय्‌यात मूल बाखं कथं कयाः भगवान बुद्धयात थ्व जगत संसारया छप्वा थीगु मतया रुपय् मानय् यानाः उकिया आधारय् सफूया नां मतया जलय् तयातःगु खः । सफूया न्हापांगु बाखं ह्वयेत पियाच्वंम्ह मुखू च्वमिया कलमं पिज्वःगु दकलय् न्हापांगु बाखं खयां नं पुरस्कार त्याकेत ताःलाःगु बाखं खः । थुकी मां थेंज्याःम्ह महान व्यक्तिया म्ह्याय्‌पिं प्रतिया अगाध प्रेमयात कयाः मांपिंसं म्ह्याय्‌पिंत बीगु मुख्यगु सिरपाः धकाः पय्‌नबीबलय् विदाइया ल्हाग्वय् नापं मांया मिखां पिज्वइगु मतिनाया हिख्वबि खः धकाः क्यनादीगु दु ।

तुयु पुंया थुगु मतिना पुखू सफूचाय् गनं तिथि न्ह्यथनातःगु खनेमदुसां ने.सं. ११२३ पाखे रेणुका मल्लपाखें पिथनादीगु खः । थुकी मुक्कं १३५ पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु । थुकी मतिनामियात लुमंकाच्वंगु, ययेकाच्वंगु मतिनाया हुनि, वियोगय् च्यानाच्वंगु लु खंकेफइ ।

पूर्णिमा शाक्यया च्वसां पिज्वःगु मतिनाया ख्वबि हाइकु मुना सफू ने.सं. ११४१ सिल्लाया इलय् ईलोहं प्रकाशन प्रा.लि.पाखें पिदंगु खः । थुकी छगू हे विम्वया बःकयाः जीवनया थीथी पक्षया १३० पु हाइकु दुथ्याकातःगु दु । ‘ख्वबि सुखय् नं हाइ, दुःखय् हाइ । ख्वबि मतिनाय् नं हाइ, वियोगय् नं हाइ । जब साथ बीम्ह न्ह्यःने मदइ उबलय् जिन्दगी घाः थें स्यानावइ, अले मचायेकं ख्वबि तिकि ननि । अले ऋतु पी म्वायेक वर्षा ऋतु जुयाः बी वया मिखा । जिन्दगीया सुकाय् मात्र दुःख वेदना माःहना वनीबलय् सुयां मिखां ख्वबि महाइ ? ख्वबि दुःखय् जक हाइमखु सुखय् नं हाइ । जब दुःखद् परिस्थितिइ सुयांगु साथ दइ व मनू द्यः जुइ व थः जुइ, म्वायेत भलसा दइ, जीवनय् न्हूगु जः, आशा, उमंग ब्वलनी, न्ह्याइपुगु जीवनया सुरुवात जूगु खनी अन हर्षया ख्वबि बाः वयाबी, तिकिनना बी’ थुकथं थ्व सफुलिइ अप्वः धयाथे मतिनाया भाव थाय्‌थासय् विविध रूपं छ्यलातःगु दु ।

मतिनाया लँपुइ दया खड्गी वैचेनया च्वसां पिज्वःगु गजल संग्रह खः । ने.सं. ११२१ य् कुमारी प्रकाशनपाखें पिदंगु थुगु संग्रह दुने थीथी सवाःया ३० पु गजल दुथ्यानाच्वंगु दु । मतिना, राजनैतिक व्यंग्य, मांभाय् प्रति च्यूताः, देय् प्रतिया माया आदि थुकी दुथ्याःगु गजलया विषयभूमि खः ।

उपन्यासकार मय्‌जु शशिकला मानन्धरया मेगु छगू उपन्यास मतिनाया सगरमाथा खः । थ्व उपन्यास न्हूजः गुथि समाजपाखें ने.सं.११२७ य् पिदंगु खः । थ्व उपन्यास सत्यघटनाय् आधारित खः । छम्ह नेवाः मिसामचा सगरमाथा च्वकाय् थः यःम्ह नापं वनाः अन हे इहिपाः यानाः छगू न्हूगु रेकर्ड गुगु तःगु खः थ्व उपन्यास उमिगु हे जीवनी खः ।

मतिनाया सवाः भाजु ज्ञानीराजा मानन्धरं च्वयादीगु चिबाखंया संग्रह खः । सः छगू फरक अभिव्यक्ति अभियान पाखें ने.सं ११३९ य् पिदंगु थ्व मतिनाया सवाः संग्रहय् पीन्यापु चिबाखं दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व संग्रहय् दुथ्याःगु बाखं गुलिं एफ.एम.पाखें पिदने धुंकूगु खःसा गुलिं सः छगू फरक अभिव्यक्ति कार्यक्रमय् ब्वनेधुंकूगु खः । अथेहे गुलिं लहना, पेज थ्री, ज्वजलपा आदि पत्रिकाय् पिदंगु चिबाखं खः । पाठकया नुगुलय् थी कथं भाव तरंगीत यानाः बाखं क्वचायेके फुगु चिबाखंया गुण थ्व संग्रहय् च्वंगु बाखनय् नं दु ।