रामजी प्रधानांग नं पुनर्जागरण न्ह्यःया कवितय्गु झ्वलय् छम्ह न्ह्यथनेबहम्ह कवि खः । थ्वय्कलं नेपालभाषा नापं नेपाली व हिन्दी भाषां नं चिनाखँ च्वयादीगु दु । थ्वय्कःया काव्य सम्बन्धी लुयावःगु छगू सफू खः रत्नमाला चकिइ । खय्त ला थ्वय्कः सिद्धिदास स्वयां नं लिपायाम्ह कवि खः, तर थ्वय्कःया काव्यं म्येया रूपय् मखु चिनाखँया रूपय् ज्वने धुकूसां न्हापाया भक्ति परम्परायात धाःसा हाचां मगाःनिगु खनेदु । उपदेशात्मक जूसां सिद्धिदासयागु थें नीतिमूलक मजुसे सन्त परम्परायागु थें खनेदु । उकिं थ्वय्कःयात पुनर्जागरण न्ह्यः व पुनर्जागरणकाल दथुया संक्रमण ईयाम्ह कवि कथं नं नालेछिं ।
NewaGyanKosh
-
रामप्रसाद श्रेष्ठ
येँ, ह्यूमतया भाजु अनारबहादुर व मोतीमायाया काय्मचा रामप्रसाद सन् १९४५ स बूम्ह खः । थ्वय्कः नेपालय् क्वरि ल्वय् नियन्त्रण यायेगु ज्याय् न्ह्यलुवाः चिकित्सक खः । नापनापं परिवार नियोजनया ख्यलय् नं थ्वय्कःया आपालं तिबः दु ।
-
रामबहादुर कायष्ठ
बौ पूर्णबहादुर कायष्ठ व मां इन्द्रकुमारी कायष्ठया क्वखं ने.सं. १०४२ गुंलागाः १० कुन्हु ख्वपया खौमा त्वालय् साहित्यकार रामबहादुर कायष्ठया जन्म जूगु खः । भाजु कायष्ठया च्वसा नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् चिनाखँ व च्वखँ विधाय् च्वन्ह्याः । सरकारी जागीरया ज्याय् नेपाःया थीथी जिल्लाय् वनेमाःसां मांभाय् सेवा यायेगु त्वःतेमफुम्ह भाजु कायष्ठया न्हापांगु साहित्यिक सृजना ने.सं. १०७४ य् धर्मोदय (४ पत्रिका)य् पिदंगु चिनाखँ अभिलाषा खः ।
कायष्ठजु छम्ह प्रकृतिप्रेमी स्वच्छन्दवादी कवि खः । वय्कःया चिनाखँय् छखे प्रकृतिया सौन्दर्य ब्वयातःगु दुसा मेखेर प्रकृतियात नं मानवीय हर्षोल्लासं साथ बीम्ह छम्ह भिंचितामिकथं ब्वयातःगु दु । वय्कःया सफू कथं चिनाखँ मुना पःक्वछेँ ने.सं. १०७८ दँय् पिदंगु खः । थुकथं नेपालभाषां चिनाखँ व च्वखँ च्वयादिया मांभाय्या सेवा यानाः झायाच्वंम्ह भाजु रामबहादुर कायष्ठ ने.सं. ११११ चउलागा १० कुन्हु दिवंगत जुयादिल ।
-
रामबहादुर मास्के
गोरखाया भाजु पद्मबहादुर व कृष्णकुमारीया काय्भाजु सन् १९४५ स बूम्ह खः । भारतं सन १९७६ स स्नातकोत्तर क्वचायेका वःम्ह थ्वयकः चाया प्रकृति व गुणया सम्बन्धय् ज्ञाता खः । नेपाःदुने गन गनया चाया गुण व विशेषता गथे खः धैगु सम्बन्धय् वैज्ञानिक नक्साङ्कन यायेगु ज्या थ्वय्कलं यानादीगु खः ।
-
रामभक्त कायस्थ
ने.सं.१०७५ य् ख्वपय् जन्म जूम्ह भाजु रामभक्त कायस्थ नेपालभाषा साहित्यया आधुनिक गद्य कविताया ख्यलय् वंग ४५ दँ न्ह्यःनिसें निरन्तर कविता च्वयाः वैच्वनादीम्ह कवि खः । दकलय् न्हापां वय्कःयागु छम्ह फोगिं नांयागु कविता ने.सं.१०९३य् हसना पत्रिकाय् पिदंगु खः । वय्कः विशेष यानाः मुक्तक कविता च्वयेगुलिइ पोख्त । लिपांगु इलय् वय्कः हाइकु च्वयेगुलिइ तसकं व्यस्त जुयादीगु दु । वय्कः नेपालभाषा हाइकु ख्यलय् दकलय् यक्व हाइकु च्वयादीम्ह हाइजिन खः ।
वय्कःया पिदने धुंकूगु कविता, हाइकु सफूयागु धलः थुकथं खः –जिन्दगी (ने.सं.११०१), कविता जि दुनेया (ने.सं.११२५), तिकिया फुति (ने.सं.११३१), लखय् लूगु किचः (ने.सं.११४२) जिगु म्ये छंगु सः (ने.सं.११४३)।
-
रामभक्त भोमि
नेपालभाषा साहित्यय् रामभक्त भोमिया नामं च्वसु च्वयादीम्ह भाजुया खास नां रामभक्त प्रधान खः । वय्कःया कूल छेँ भोलाखा, भ्वँत खः । वय्कः ने.सं.१०६६ माघ २ गते भ्वँतय् बूगु खः । वय्कःया मांया नां नानीमैंया प्रधान व बाःया नां शिवलाल प्रधान खः ।
भाजु रामभक्त भोमिं विशेष यानाः कविता व समालोचनाय् ल्हाः तयादी । वय्कःया न्हापां प्रकाशित निशा नांगु कविता ने.सं.१०८३ स तत्कालिन दुसः नांगु पत्रिकाय् पिदंगु दु। वय्कःया प्रकाशित सफू– समय् बजि (पौ, ने.सं.१०८६), झीगु नःलि साहित्यय् छुं बिचाः (अनुवाद, ने.सं.१०८६), सिद्धिदास लुमंका (ने.सं.१०९७), भ्वमि निवन्ध संग्रह (ने.सं.१०९८) खः । अथहे वय्कलं सक्व देया देवी प्याखंया नापं मेमेगु नं यक्व सफू पिकयादीगु दु । कविता च्वयेगु, समालोचना यायेगु लिसें अनुवाद यायेगु ज्या नं वय्कलं यानादीगु दु ।
-
राममान तृषित
ने.सं. १०६१ सिल्लाथ्वः सप्तमि, सोमबारखुन्हु येँया ओमबहालय् जन्म जूम्ह राममान तृषित् नेपाःया संगीत ख्यलय् अतिकं लोकंह्वाःम्ह म्येच्वमि, लय्चिनामि, गजल, मुक्तत, निवन्ध व पेशाकथं छम्ह डाक्टर नं खः ।
खस संगीतय् लोकंह्वाःम्ह थ्वय्कः न्हापा नेवाः दबुली नं उतिकं सक्रिय व लोकंह्वाःम्ह सर्जक खः । नेवाः संगीतया ख्यलय् थ्वय्कलं च्वयादीगु म्येत म्ह्व जक दुसां आपालं म्येय् संगीत नं तयादीगु दु । वि.सं. २०१८ सालपाखें त्रिचन्द्र कलेजया नेपालभाषा साहित्य पालापाखें ग्वसाः ग्वःगु अन्तर कलेज नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन ज्वःछि दुर्गालाल श्रेष्ठजुया खुपु म्ये थ्वय्कलं लसय् हनाः न्ह्यब्वःगु खः । उबले उगु म्येत सुशिलादेबी, माणिकरत्न, नारायणगोपाल, प्रेमध्वज, योगेश वैद्यलिसें मेमेपिन्सं नं हालादीगु खः । उकी मध्यय् ‘जिगु थ्व मन सिच्चुगु चञ्चल पवन’ तसकं लोकंह्वाः । थ्व सिबें नं न्ह्यःनिसें वय्कः नेवाः संगीतय् भ्यलय् पुनाच्वंम्ह खः । वि.सं. २०१२ सालपाखे भ्याचाद्यइथाय् जूगु सांस्कृतिक ज्याझ्वलय् ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्यया म्ये थ्वय्कलं लसय् हनाः नारायणगोपाल गुरुवाचार्ययात हायेकूगु दु । अथेहे थ्वय्कलं च्वयादीगु छपु म्ये झी सकस्यां म्हुतुइ घानाच्वंसां वय्कःयात ल्वःमंकेगु यानाच्वना । ‘सँझ्याः व तिकिझ्यालं बांलाःगु येँदेय्यात अझ अप्वः बांलाकेनु’ प्रेमध्वज प्रधानजुं हालादीगु अले नातिकाजी श्रेष्ठं लसय् हनादीगु थुगु म्ये छगू इलय् येँ महानगरपालिकाया म्हसीका म्ये खः । रेडियो नेपालय् रेकर्ड जूगु उगु म्ये अनं हे तनावन । वय्कलं च्वयादीगु ‘कन्हय् वँ हे वनीम्हसा’ (सः प्रेमध्वज प्रधान, लय् न्ह्यू बज्राचार्य) म्ये नं लुमंके बहःजू । प्रेमध्वज प्रधानजुया कथं थ्वय्कःया नेवाः म्येत नीन्यापुति दयेमाःगु खः तर झीगु न्ह्यःने धाःसा मदु । वय्कलं लसय् हनादीगु मेगु छुं म्ये थुकथं दु– ‘गनं च्वाक्क खंसा मय्जु’ (सः नारायणगोपाल, च्वमि ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्य), ‘स्वागत भाषाप्रेमि सज्जन’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), ‘झीगु शान झीगु मान’ (च्वमि ः दुर्गालाल श्रेष्ठ), ‘न्हूगु दिन थन वइतिनि’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), ‘क्यातुसे च्वंगु सुथया ख्वालय्’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ), ‘कुचुकुचु मिंक मनय् छाय् सुतुक्क वइगु दुने’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ) ।
थ्वय्कलं धूस्वां साय्मिया दबू प्याखं ‘मिसा’या निंतिं झिपुति म्ये च्वयादीगु खः । अले उगु म्ये लसय् हनादीम्ह शिवशंकर मानन्धर खः ।
वि.सं. २०१६ साललिपा थ्वय्कलं खस भाषाय् च्वयादीगु म्येत रेकर्ड जुल । नारायणगोपालजुं थ्वय्कलं च्वयादीगु म्ये हालाः रेडियो नेपालय् स्वर परीक्षा उत्तीर्ण यानादीगु खः । नारायणगोपाल गुरुवाचार्य व तारादेबीया सलय् थ्वय्कःया उत्कृष्ट म्येत दु । थ्वय्कःया लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय् ‘मान्छे माया यहाँ खोलाको पानी जस्तो’ व ‘मैले पुण्य मन पराएँ, या पाप मन पराएँ’ खः । थ्वय्कःया थ्यंमथ्यं सत्यां मल्याक म्ये रेकर्ड जूगु दु ।
थः हे छम्ह संगीतया ज्ञातालिसें म्ये च्वइम्ह जूगुलिं थ्वय्कःया आधुनिक म्येय् ब्यागलं हे सवाः दु । थ्वय्कःया सिर्जनाय् झिेंप्यंगूति सफूत नं पिदंगु दु । वि.सं. २०१८ सालं चीनं डाक्टर ब्वनावयाः नेपालय् अकुपञ्चर सेवा दुतहम्ह थ्वय्कः न्हापांम्ह डाक्टर नं खः । प्रवल गोर्खा दक्षिणबाहुलिसें आपालं पदवी व सम्मानं छाय्पियातःम्ह थ्वय्कः बाथ, पार्किन्सन व जलासेँया ल्वचं ककं न्हय्छदँया बैंसय् ने.सं. ११३१ बछलागाः चःह्रे, मंगलबारखुन्हु मदुगु खः । -
राममान श्रेष्ठ
येँ, ओमबहाःया भाजु चन्द्रमान व मय्जु सेतीमायाया काय्भाजु राममान सन् १९४० स बूगु खः । सन् १९६१ स त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें गणित विषयस स्नातकोत्तर ब्वने क्वचायेकाः भारतया वनारस हिन्दु विश्वविद्यालयपाखें थ्व हे विषयस विद्यावारिधि उपाधि कयादिल । नेपालय् प्राविधिक व विज्ञान शिक्षा विकासया ज्याय् थ्वय्कःया आपालं मूवंगु तिबः दुगु जुल ।
-
राममान श्रेष्ठ
येँ, ओमबहाःया केशरमानया काय्भाजु राममान सन् १९४० स बूगु खः । सन् १९६७ स चीनया पेकिङ्ग विश्वविद्यालयपाखें एमबिबिएस यानादीम्ह थ्वय्कलं सन् १९७७ स शल्यचिकित्साय् उच्चशिक्षा ब्वनादिल । विशेष यानाः चीनया परम्परागत उपचार विधि एकुपञ्चर सम्बन्धय् थ्वय्कः नेपालय् छम्ह न्ह्यलुवाः खः ।
-
रामलोचन प्रसाद तण्डुकार
येँ, दुगंबहीया भाजु रामप्रसादया काय्भाजु रामलोचन प्रसाद तण्डुकार सन् १९४४ स बूम्ह खः । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें विज्ञान संकायया स्नातकोत्तर क्वचायेकाः थ्वय्कलं भारतया आन्द्र प्रदेश विश्वविद्यालयपाखें सन् १९६७ स भूभौतिकशास्त्र व भूरसायनशास्त्रय् उच्चशिक्षा कयादिल । नेपाःया राष्ट्रिय भूभौतिक प्रतिवेदन दयेकेगुली थ्वय्कःया आपालं न्ह्यथने बहःगु ल्हाः दु ।