NewaGyanKosh

भाजु रामशरण साय्‌मि नेपालभाषा व थ्वया साहित्यया उत्थानय् सक्रिय कृयाशील कार्यकर्ता खः । वय्‌कःया जन्म ने.सं.१०७६ यंला थ्व १३ सोमवार कुन्हु कालिमाति येँय् जूगु खः । वय्‌कःया बाःया नां द्वारिका नारायण मानन्धर व मांया नां हिरादेवी मानन्धर खः । कालिमाति त्वालय् नेपाल संबत्‌या न्हूदँ हनेगु ज्या वय्‌कःया हे सक्रीयताय् ने.सं. १०९५ निसें न्ह्याःगु खः । वय्‌कःया हे सक्रियताय् पासापिं नाप जानाः टाइप यानाः तय्‌जु पत्रिकाया प्रकाशन जूगु खः । अथेह झीझी थ्वः कालिमातिया स्थापनाय् नं वय्‌कःया ज्वःमदुगु योगदान दु ।

वय्‌कः ब्वनेगु सिलसिलाय् भारतया रुड्की विश्वविद्यालय झाल । निसःति नेपाली विद्यार्र्थीत ब्वनाच्वंगु उगु विश्वविद्यालयय् वय्‌कलं नेपाल संबत्‌या न्हूदँ न्यायेकेगु व म्हपुजा यायेगु ज्या न्ह्याकादिल । अथेहे वय्‌कलं अन ब्वनाच्वंपिं नेवाः विद्यार्थी मुंकाः रुवि नेपालभाषा गुथि नीस्वनादिल । अन ब्वनाच्वंपिं विद्यार्थीपिंके ध्यबा म्हया नेपालभाषाया उपन्यास, नाटक, ख्यालः आदि तःगू हे सफू रुवि नेपालभाषा गुथि, रुड्की भारत पाखें प्रकाशन यायेगु ज्या यानादिल । वय्‌कः नेपालभाषा मंकाः खलः येँया ग्वहालि पुचःया दुजः नं खः ।

मां मोहनमाया व अबु शेरबहादुर नकःमिया काय् भाजु रामशेखरया जन्म ने.सं. १०५७ बछलागाः ६ कुन्हु ख्वपया वाचुत्वाः, इनाच्वय् जूगु खः । बी.ए.तक अध्ययन यानादीम्ह थ्वय्‌कः नच्चा ल्याय्‌म्ह इलय् समाज–सुधार (वि.सं.२०११), साहसी महिला (२०१२) व समाज (२०१४) प्याखनय् तःधंगु–चीधंगु भूमिकाय् कलाकार जुयाः दबुलिइ पिलू झाल । थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया म्येँ, बाखं, उपन्यास, प्याखं, ख्यालः व मेमेगु विधाय् नं नासलं लीक बुलुहुं बुलुहुं च्वसा ज्वयेकादिल । थ्वय्‌कलं च्वयादीगु बाखं मध्ये न्हापां पिदंगु आश्चर्य (झी, दँ २:४,ने.सं. १०७९) खःसा छापा आखलं पिदंगु थ्वय्‌कःया न्हापांगु छधाः प्याखं खा हाल (झी दँ १८: १, ने.सं. १०९५) खः ।

थ्वय्‌कः नेपालभाषा–साहित्य–ख्यलय्, तत्कालीन सरकारया दमन–नीतिपाखें विचलित मजुसे प्रगतिशील विचारधारा ज्वनाः ल्हाः न्ह्याकादीम्ह च्वमि खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषाया हास्यव्यङ्ग्य–साहित्यख्यलय् छम्ह नांजाःम्ह च्वमि खः । थ्वय्‌कःया थौंतक पिदनेधुंकूगु थीथी विधाया सफू थथे दु— मोहनि–मेमुना (ने.सं.१०७५), सोतिपाँय् (बाखंमुना, ने.सं. १०८४), नसंफाःगु चा (उपन्यास, ने.सं. १०९३), सिमात फफ स्वः (बाखंमुना, ने.सं. १०९५), धिंताल्ल (ख्यालःमुना, ने.सं. १०९९), सिलु (किपाहना–बाखं, ने.सं. ११०७) ।

थ्व बाहेक वय्‌कःया नसंफाःगु चा उपन्यास जापानी भासं भाय् हीकाः जापानं हे पिथंगु दुसा वय्‌कः ने.सं. ११३७ चिल्लाथ्व १ कुन्हु मदयेधुंकाः सिमात फफ स्वः बाखंमुना खस नेपाली भासं भाय्‌हीकाः बिच्किएका रूखहरू नामं पिदंगु दु । अथेहे लुमन्ति–च्वसुमुना जुजुधौ (ने.सं.११३८) छगू नं पिदंगु दु ।

थ्वय्‌कः प्याखं व ख्यालःया च्वमिया लिसें प्याखंम्वः व ख्यालःम्वः जक मखु सफल निर्देशक नं खः । राजमति संकिपाया सह–लेखक थ्वय्‌कः यांमिखा संकिपाया च्वमि नं खः । पुनमाया, भजगोविन्द, १२ बजे, न्हिसुतु आदि नेपालभाषाया लोकंह्वाःगु प्याखं व ख्यालःया च्वमि, कलाकार लिसें निर्देशक जुयादीम्ह थ्वय्‌कलं खस नेपाली भाषाया तःगूमछि नांजाःगु टेलिसिरियलय् नं अभिनय यानादीगु दु ।

नेपालभाषा–साहित्यया बाखं–उपन्यास विधाय् थःगु नसंफाःगु चा उपन्यासया पाण्डुलिपिपाखें ने.सं.१०९१ या श्रेष्ठ सिरपाः त्याकादीम्ह थ्वय्‌कःयात ने.सं. १११५ य् वसुन्धरा–गंकि सिरपाः व ने.सं.१११८ य् नेवाः हना सिरपाः लःल्हाःगु दु । अथेहे थ्वय्‌कःयात ने.सं. ११३० य् पेज थ्री पिपल्स च्वइस अवार्डय् लाइफ टाइम अचिभमेन्ट अवार्ड देछाःगु खः । अथेहे ने.सं. ११३३ दिल्लां नेपालभाषा–ख्यलं वय्‌कःयात दांप्वः लःल्हायेगुया लिसें तःजिक हनाः झःझः धायेक अभिनन्दन यानाः साहित्यिक जात्रा न्यायेकूगु खः ।

थ्वय्‌कःयात नेपालभाषा ख्यलय् जक मखु नेपाली भाषाया ख्यलय् नं भैरव प्रतिभा पुरस्कार, युद्धप्रसाद मिश्र पुरस्कार व सर्वनाम पुरस्कार आदि पाखें सम्मानित याःगु दु । थ्वय्‌कलं निर्देशन यानादीगु नांजाःम्ह बाखंमि भाजु पूर्ण पथिकया बाखनय् दयेकूगु पःखाः प्याखनं जापानय् जूगु सिरपालय् लियांल्यू सिरपाः त्याकूगु खः ।

बा सत्यबहादुर जोशी व मां कल्याणदेवी जोशीया कोखं ने.सं. १०४८ पोहलाथ्व १२ कुन्हु मलंगवा सर्लाहीइ साहित्यकार भाजु रामहरि जोशीया जन्म जूगु खः । गाक्कं अध्ययन यानातःम्ह भाजु जोशीया साहित्य क्षेत्रय् नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी भाय् पाखे नं उतिकं हे च्वसा न्ह्याः । नेपालभाषा साहित्यया क्षेत्रय् धाःसा थःगु पलाः दकलय् न्हापां बाखं साहित्य च्वयाः न्ह्याकादीगु खः । वय्‌कःया दकलय् न्हापांगु बाखं प्रेम समाधि ने.सं. १०७२, नेपाल १/२ लय् पिदंगु खः । लिपा भाजु जोशीं थःगु च्वसायात समालोचनापाखे न्ह्याकादिल । व इलय् थ्वय्‌कः नं छम्ह लोकंह्वाःम्ह समालोचक खः । वय्‌कःया समालोचना आपाः यानाः ब्याख्या प्रधान जू । थ्वय्‌कःया नेपालभाषा समालोचना साहित्य पिदंगु न्हापांगु समालोचनात्मक च्वसु श्री केदारमान व्यथितयागु काव्य साधना खः ।

ख्वपया देगमना, तेखाचो त्वालय् मां रत्नमाया भुजू व बौ बुद्धिलाल भुजूया काय् जुयाः जन्म जुयादीम्ह रामेश्वर भुजू हास्य कलाकार नापं चिनाखँ, नाटक व साहित्यया थीथी विधाया च्वमि खः । थ्वय्‌कःया च्वसा नेपालभाषा व खस भाषा निताखय् नं न्ह्याःगु दु । थ्वय्‌कया प्यंगु कृति पिदंगु दु । उकी नेपालभाषाया न्हूगु देय्, न्हूगु हिउपाया म्हगस व न्हूगु हिउपाः (चिनाखँ मुना) व अंगुलिमाल (नाटक ११३८) खः । ने.सं.१०८० य् पलिस्था जूगु ख्वपया बाल साहित्य मण्डलपाखें नेपालभाषा साहित्य व कलाकारिता ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह रामेश्वर भुजू थौंकन्हय् नेपाल साहित्य मन्दिरपाखें नेपालभाषा व नेपालभाषा साहित्य थपूया लँय् पलाः न्ह्याका च्वनादीगु दु ।

बि.सं.२०२९ चैत्रय् बाः जगन्नाथ श्रेष्ठ व मां लक्ष्मीप्रभा श्रेष्ठया क्वखं बिजेश्वरी ससुख्वाः येँय् जन्म जुयादीम्ह भाजु रामेश्वर मिश्रण नेपाल भाषा कविता ख्यलय् उदयीमान च्वमि खयानं छम्ह सक्तम्ह कवि खः । वय्‌कलं कविता, गजल, मुक्तक व हाइकु विधाय् सक्रीय रुपं च्वसा न्ह्याका वयाच्वनादीगु दु । लुमन्ति दबूया नायः जुयादीधुंकूम्ह भाजु श्रेष्ठ नःलि लक्ष्मीदेवी साहित्य सिरपालं सम्मानित जुयादीधुंकूगु दु । वय्‌कल मूति नांया सफूया सम्पादन यानादीगु दु । नेपालभाषाया थीथी पत्रपत्रिकाय् वयकःयागु च्वसु निरन्तररुपं पिहां वयाच्वंगु दु ।

राष्ट्रपाल श्रामणेर सुदर्शनं च्वयादीगु बौद्धकालिन धार्मिक नाटक खः । थ्व नाटकय् स्वधाः दु । थुगु नाटक ने.सं. १०७८ य् धर्मोदय सभा, जुद्धसतक कान्तिपुर नेपालपाखें पिदंगु खः । थ्व छगू चरित्र प्रधान नाटक खः । थ्व नाटकया मू विषयवस्तु प्रसिद्ध महास्थवीरपिं मध्ये नांजाःम्ह राष्ट्रपालं थःगु राजशी वैभव त्याग यानाः भिक्षुत्व ग्रहण याःगु सम्बन्धी खः ।

ओमकृष्ण श्रेष्ठया च्वसां पिदंगु राष्ट्रिय विभूति शंखधर साख्वाः चिनाखँ सफू ने.सं. ११३२ बछलागाय् मय्‌जु मोहनलक्ष्मी श्रेष्ठपाखें पिथनादीगु खः । थुकी विविधि विषयया १५ पु खण्डकाव्य न्ह्यब्वयातःगु दु । चिनाखँ दुने नेपाःयात लुमंकाः शंखधर साख्वाः व वया वंशावलीयात न्ह्यब्वयातःगु दु । लिसें न्हूदँ व नेपाल संवत् छ्यलाबुला व उकिया इतिहास, अले म्हपुजा, म्हपुजा विधि व क्षेत्र आदि विषययात कयाः थःगु अभिव्यक्ति न्ह्यथनातःगु दु ।