NewaGyanKosh

मां कामिनीदेवी व बौ हिरण्यध्वज जोशीया कोखं ने.सं. १०७४ य् जन्म जूम्ह रितादेवी संस्कृति सम्बन्धी च्वखँ, बाखं, उपन्यास, हाइकु व चिनाखँ विधाय् च्वसा न्ह्याकादीम्ह बहुप्रतिभाशाली च्वमि खः । थ्वय्‌कःया दकलय् न्हापां पिदंगु सफू अन्धविश्वास दुनेया विश्वास नांगु नेवाःसमाजय् प्रचलित थीथी विश्वासया संकलन खः । बाखं ख्यलय् थ्वय्‌कःया खनाखँ (ने.सं.११३९) बाखं मुना व तापालय् थ्वःगु सः (ने.सं.११४२) नांया डायस्पोरा बाखं सफू पिदंगु दु । बाखनय् हास्यव्यग्ययात नं थाय् बियातइगुलिं थ्वय्‌कःया बाखं ब्वनेबलय् न्ह्यइपुसे च्वं ।

विदेशय् च्वनाः नं नेपालभाषां च्वसा न्ह्याकेगु यानाच्वंम्ह मय्‌जु रिता प्रधानया आपा धयाथें बाखं विदेशय् च्वनाच्वंपिनिगु दुःख पीडाया यथार्थ चित्रण न्ह्यब्वयेगु यानातःगु डायस्पोरा बाखं दुने लाः ।ब्वमिपिंत जिज्ञासा ब्वलंकाः बाखं न्ह्याकेगु थ्वय्‌कःया बाखंया प्रवृत्ति खः । हाउभाउ यानाः बाखं वाचन यायेगु कलाय् थ्वय्‌कः निपूण जुयादी । उपन्यास विधाय् थ्वय्‌कःया नवाइम्ह छुँ (ने.सं.११३९) नांया उपन्यास पिदंगु दु । थ्व उपन्यास नेपालभाषाया न्हापांगु किपाहना मचा उपन्यास खः । अथे हे थ्वय्‌कःया चिनाखँया ख्यलय् फय् वःगु लँय् (ने.सं.११४२) नांया चिहाः चिनाखँ मुना पिदंगु दु ।

अबु कृष्णहरि महर्जन व मां सीतादेवी महर्जनया कोखं ने.सं. १०९४ कछलागा आमै कुन्हु किपु पांगाया धुसित्वालय् मय्‌जु रिता महर्जनया जन्म जूगु खः । इलाहवाद संगीत महाविद्यालयपाखें संगीत विसारदया उपाधि कयादीम्ह मय्‌जु रीता महर्जन बांलाःम्ह म्ये हालामि व संगीतकारया नापं छम्ह कवयित्री नं खः ।

रीता महर्जनं हालादीगु म्येया म्येचाः (सिडी) थुकथं दु– हः छहः, पियाच्वना, मां, मृत्यु शड्ढयाय् ह्वःगु स्वां, यःम्ह छ यय्‌कूम्ह छ, मतिनाया स्वां, बौद्ध म्ये मुना, रिता २ हर वेष्ट आदि खः । वय्‌कःया पिदंगु साहित्यीक कृति थुकथं दु– मांया लमुन्तिइ मांनाप चीनया यात्रा संस्मरण (ने.सं.११३७), अन्तः मनया मौन अभिव्यक्ति (ने.सं.११३८) । बौद्ध ऋषि कविता, म्येँ, हाइकु यात्रा संस्मरण च्वयादीम्ह मय्‌जु रिता महर्जनया कविताय् बिशेष यानाः वेदनावादी धाः प्रवाहित जुयाच्वंगु झीसं खंकेफु । अथेहे वय्‌कःया कविताय् अतिकं प्रौढ, आत्मिक व दार्शनिक मतिनाया अभिव्यक्तिं नं झूचायाच्वनी । वय्‌कः दान्यहिरा हःपाः सिरपाः, नातिकाजी संगीत प्रतिभा पुरस्कार, ज्यापु विशेष सम्मान, पेजथ्री नेपालभाषा पिपुल्स च्वाइस अवार्ड आदिपाखें सम्मानित जुयादीधुंकूगु दु ।

नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् न्हू च्वमिकथं खनेदयेकः झाःम्ह रीता महर्जन मां लक्ष्मी व अबु चिरीकाजी महर्जनया कोखं ने.सं. १०९० य् जन्म जूम्ह खः । थ्वय्‌कःया ल्हाः बाखं, चीबाखं, हाइकु व उपन्यासय् न्ह्याःगु दसुकथं बाखं सफू ऋतु (ने.सं. ११४१), उपन्यास हामा (ने.सं. ११४१) व हाइकु सफू भावनाया किचः (ने.सं. ११४२) ब्वमिपिनिगु ल्हातय् लःल्हानादी धुंकूगु दु । समाजय् खनेदुगु बिकृति, बिसंगति, रोजगारया निंतिं विदेशय् वनीपिनिगु समस्या, मानवीय मूल्य–मान्यता म्हो जुयावंगु आदि समस्यात थ्वय्‌कःया बाखंया विषयवस्तु जुयाच्वनी । नेवाः समाजया दुग्यंगु चित्रण हे थ्वय्‌कःया बाखं उपन्यासया छगू विशेषता जूगु दु । मानवीय भावनाया विश्लेषण यायेगु कुतः नं थ्वय्‌कःया उपन्यासय् खनेदु । थ्वय्‌कः श्याम याताजः चिबाखं हःपाः सिरपाः (ने.सं. ११४१) व बौद्ध बाखनय् हःपाः सिरपाः (ने.सं. ११४२) त्याकेत ताःलानादीगु दु ।

नेपालभाषाया छम्ह नांजाःम्ह भाषाह्यमिया नापं च्वमि मयजु रुक्मणी श्रेष्ठया जन्म ने.सं १०६४ स मां नीरकुमारी श्रेष्ठ व अबु छत्रमान श्रेष्ठया कोखं जूगु खः ।भूगोल विषयस स्तातक यानादीम्ह खयाः नं थ्वय्‌कःया नुगः नेपालभाषा साहित्य संस्कृति विषय सम्वन्धी अध्ययन अनुसन्धान तथा पत्रिका प्रकाशनपाखे न्ह्याःगु खनेदु । थ्वय्‌कलं ताः इलंनिसें दिनाच्वंगु थौंकन्हे लय्‌पौ पत्रिकाया सम्पादक तथा प्रकाशक  जुयाः ताः ईतक ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः छम्ह मिसा जुयाः नं  वय्‌कलं पत्रिकाया ख्यलय्‌ यानादीगु ज्यायात कदर यानाः वय्‌कःयात तःगू संस्थां सिरपाः तथा सम्मान देछागु दु । अथे हे मय्‌जु रुक्मणी नेपालभाषा नापं नेपालीभासं साहित्य, संस्कृति तथा स्वास्थ्य सम्बन्धी तःगू हे ग्यसुग्यंगु सफू च्वयाः पिथनादीगु दु । थ्वय्‌कःया पिदंगु सफू खः — १. नसात्वंसा वासः नं खः (विे.सं २०६४, निबन्ध मुना), २. नसात्वंसा वासः नं खः (विे.सं. २०६६ भाग १ नेपालभाषा÷नेपाली), ३. नसात्वंसा वासः नं खः (वि.सं२०६४ भाग २ नेपालभाषा ÷नेपाली), ४. व हे लँपु (वि.सं. २०६९, बाखं मुना), ५. नेवाः संस्कृति छपुलु (वि.सं. २०७१), ६. झीगु नेवाः संस्कृति (नेसं ११४३), ७. जीवनया अमूल्य धन निरोगिता (वि.सं २०८०), ८. चीरहरण द्वापर युगय्‌ जक (ने.सं. २०८०) ९. लुमंकेबहपिं हलिंया विशिष्ट व्यक्तित्वपिनिगु चर्तिकला ( वि.सं. २०७६) आदि ।

थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया पत्रकारीता तथा साहित्यया ख्यलय्‌ यानादीगु ज्यायात कदर यानाः थ्वय्‌कःयात थीथी संस्थां थीथी सिरपाः तथा सम्मान देछाःगु दु गथे —शुभराज्यभिषेक पदक, जनपद सेवाः पदक, धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः,  चित्तधर सिरपाः, नेपाल साहित्यिक पत्रकार संघपाखें सम्मान, भारती जनमत साहित्यिक पत्रकारिता सिरपाः, मोति पत्रकारिता सम्मान, नेवाः एफ.एम. पत्रकारिता सम्मान, वांगमय शताव्दी पुरुष सत्यमोहन जोशी पत्रकारिता सिरपाः, जरिमैंया साखः लुमन्ति सिरपाः, दान्यहिरा सिरपाः, प्रज्ञा मातृभाषा साहित्यिक पत्रकारिता पुरस्कार आदि आदि ।

हेटौंडाया भाषासेवी रुद्रहरि जोशीया जन्म वि.सं. १९८९ फागुन महिनाय् यलय् जूगु खः । वय्‌कः मकवानपुर जिल्लाय् लाःगु हेटौंडाया भाषासेवी खः । वय्‌कः हेटौंडाया नेपालभाषा खलःया पुलांम्ह नायः जुयादी । वय्‌कः ने.सं. ११०९ निसें निगू कार्यकाल खलःया नायः जुयादीगु खः । वय्‌कलं खलःया नायः जुयाः हेटौंडाय् ‘नेवाः पुस्तकालय’ पलिस्था यानादीगु खःसा हिटौंदाय् नेवाः संस्कृति नेवाःभाय्‌या प्रवद्रधनया निति नं आपालं ज्या यानादीगु दु ।

रुपा मा. हेमलालं च्वयादीगु सामाजिक प्याखं खः । थ्व सफू ने.सं. १०८६ इ साहित्यया मूलुखापाखें पिदंगु खः । थ्व नाटकय् खास यानाः सामाजिक समस्यायात बांलाक न्ह्यब्वयातःगु दु । थ्व नाटकय् न्हय्‌गू दृश्य दुथ्याकातःगु दु ।

मय्‌जु रेखा शाक्यया जन्म मां मञ्जु शाक्य व अबु राजमान शाक्यया कोखं येँया इतुंबहालय् जूगु खः । थ्वय्‌कःया मेगु नां राजमति नं खः । नेपालभाषा विषयय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह रेखा शाक्य नेपालभाषाया छम्ह स्वतन्त्र पत्रकार व स्वतन्त्र फोटोग्राफर खः ।

पत्रकारीताया ख्यलय् वय्‌कलं दकलय् न्हापां स्वनिगः वाःपतिइ ने.सं १११९ गुँलाथ्व ७ य् ल्याय्‌म्ह ख्यःया स्तम्भकार, अनं लिपा ने.सं ११२० त्यपू जीवनया स्तम्भकार जुयाः ज्या यानादिल । वय्‌कलं वि.सं २०५५ सालंनिसें रेडियो नेपाल अन्र्तगत एफएम स्वनिगः सच्छि मेगाहर्जय् न्हापां नेपालभाषां ज्याझ्वः न्ह्याकेगु यानादिलसा अनं लिपा वि.सं २०५६ य् केएटीएच, एफ.एम.अन्र्तगत नं नेपालभाषां ज्याझ्वः न्ह्याकेगु यानादिल । वि.सं २०५८ निसें २०६० साल तक हेटौंडाया मनकामना एफएम व पोखराया माच्छापुच्छ्रे्र एफएमय् न्हापांगु खुसिइ नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याकेगु ज्या नं मय्‌जु रेखां यानादीगु दु। अथेहे वि.सं २०५८ निसें २०७२ साल तक टाइम्स एफ.एम.य् ज्याझ्वः न्ह्याकामि, समाचारवाचिका, कार्यक्रम निर्माता, स्क्रीप्ट लेखक, विज्ञापनय् सः बिइगु, न्हूपिं ज्याझ्वः न्ह्याकामिपिंत टे«निंग बीगु व कलाकारपिंत अन्र्तवार्ता कायेगु ज्या यानादिल ।

पत्रकारिताया ख्यलय् पलाः तयेन्ह्यः हे नेपालभाषां च्वसा न्ह्याकादीम्ह मय्‌जु रेखां चिनाखँ, च्वखँ, बाखं, म्ये, मुक्तक आदि नापं नेवाः जात्रापर्व व समसामयिक विषयय् लेख च्वयेगु यानादीगु दु । नेपालभाषां जक मखु नेपाली भाषं नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह मय्‌जु रेखाया नेवाः संस्कृति सम्बन्धी नेपाली भाषं स्वंगू सफू पिदंगु दु गथे— श्री पचली भैरव तथा राजभण्डारी दुर्दाइ गुथि (वि.सं २०७४), जीवन्त संस्कृतिहरू (वि.सं २०७५, स्वनिगः व स्वनिगः पिने जुइगु थीथी जात्रा मध्ये २५ गू नेवाः जात्राया विवरण व रंगीन तस्वीर सहितया सफू), नेपालमण्डलका केही जात्राहरू (वि.सं २०७८, स्वनिगः व स्वनिगः पिने जुइगु थीथी जात्रा मध्ये १२ गू जात्राया विवरण व रंगीन तस्वीर सहितया) सफू पिदंगु दु । थ्व स्वंगुलिं सफू डा. हेरम्बबहादुर राजभण्डारी व स्नेहलता राजभण्डारीपिंसं पिकयाब्यूगु खः । अथेहे वय्‌कलं वि.सं २०७४ व २०७५ सालय् न्हूदँया लसताय् रंगीन क्यालेण्डर नं प्रकाशन यानादीगु दु । थथे मय्‌जु रेखां थीथी ख्यलय् बियादीगु योगदानयात कदर यानाः वय्‌कःयात थीथी संस्थां थीथी सिरपाः व सम्मान देछाःगु दु । वय्‌कःयात २५ क्वःगु महानगर दिवसया उपलक्ष्य महानगरीय सुशासन पत्रकारिता सम्मान, ११० औं अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवसया लसताय् नेपाल महिला पत्रकार महासंघ पाखें सम्मान, वि.सं २०७७ सालय् नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू केन्द्रपाखें बाबुराजा फोटो पत्रकारिता सम्मान, नेपाल खड्गी सेवा समितिया ७ औं राष्ट्रिय महाधिवेशनया अवसरय् नेपालभाषा व संस्कृतिया उत्थान व सर्वद्धनय् योगदानया कदर यासें सम्मान देछाःगु दु ।