NewaGyanKosh

मां राधा व बा रामलाल श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०९१ इ जन्म जूम्ह रेणु श्रेष्ठ मूलतः न्हूपुस्तायाम्ह चिबाखं च्वमि खः । थ्वय्‌कःया ल्हाः बाखं, चीबाखं बाहेक हाइकु व उपन्यास विधाय् नं जाः । थ्वय्‌कःया च्वसां निगू चिबाखं सफू पिमज्वःगु सः (ने.सं. ११३२) व ख्वाःपाः (ने.सं. ११३९), हाइकु सफू जीवन घःमाः (ने.सं. ११३६) व उपन्यास हाथ्या (ने.सं. ११४१) पिदनेधुंकूगु दु । थः ब्वलंगु समाजया चाकलय् जुयाच्वनीगु थीथी घटनां अभिप्रेरित जुयाः मगाः–मचाः, मभिं–मनिंयात थःगु च्वसाया माध्यमं नुगलय् थिइक न्ह्यब्वये फुगु थ्वय्‌कःया लेखनया मूलभूत विशेषता खः । झीगु समाजय् विद्यमान लैंगिक विभेद, नारीवादी चेतना, मांभाय्‌या अनुराग, ल्याय्‌म्ह पुस्ता विदेश पलायनं हःगु समस्या, वर्ग विभेद आदि विषयय् थ्वय्‌कःया बाखं, चीबाखं उपन्यास आदिया मू विषयवस्तु जुयाच्वंगु दु । ब्वमिया नुगलय् तरङ्ग हयेफइकथं बाखं उपन्यास क्वचायेकेगु कलायात छ्यलाः छम्ह बांलाःम्ह चिबाखं च्वमि जुइत थ्वय्‌कः ताःलानादीगु दु । थ्वय्‌कःयात न्हूगु विश्वभूमि सिरपाः (ने.सं. ११११) व आशामान सिरपालं छाय्‌पी धुंकूगु दु । अथेहे विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन ने.सं. ११३३ य् बाखं विधाय् लियांल्यू सिरपाः त्याकादीगु खः ।

मां चन्द्रमाया व बौ बासुदेवानन्द वैद्यया क्वखं येँया न्यतपाचोय् ने.सं. १०५२ चौलागा १ कुन्हु रेवति रमणानन्द श्रेष्ठ वैद्यया जन्म जूगु खः । साहित्य लेखनय् सुरुइ रे.र.न स्यस्यः नामं च्वयादीम्ह वय्‌कलं ने.सं. ११०८ लिपा पिदंगु रचनांनिसें वय्‌कलं थःगु पुरा नां च्वयेगु यानादिल । वय्‌कःया दकलय् न्हापां पिदंगु च्वखँ नेपालया पौराणिक इतिहासया छगू झलक (ने.सं. १०७२ या थौंकन्हे पत्रिकाया ल्याः ३/४ स पिदंगु) खः । अथे हे ने.सं. १०७३ य् जूगु हनुमानध्वाखाया ऐतिहासिक साहित्य सम्मेलनय् वय्‌कलं सत्य छन्त स्वागत थेंज्याःगु निबन्ध न्यंकाः दर्शकपिनिगु तारिफ प्राप्त यानादीगु खः ।

बहुमुखी प्रतिभाया धनी रेवति रमणानन्द श्रेष्ठया पिदंगु कृति कथं वय्‌कः— कवि, कथाकार, निबन्धकार, समीक्षक, अनुवादक नापं सम्पादक नं खः । वय्‌कःया पिदंगु साहित्यिक सफू खः – मलख (कविता मुना, ने.सं. १०७५), उलः (कविता मुना ने.सं. १११३), उफोस्वां (म्ये जाःगु बाखं, ने.सं. १०७३), कपं (बाखं मुना, ने.सं. १०७६), झिपु ह्वनाखँ (निबन्ध मुना, ने.सं. १११५) आदि । रेवतीरमाणन्द श्रेष्ठया मलख कविता संग्रह नेपालभाषाय् कवि केदारमान व्यथितया छ्वास काव्य धुंकाः पिदंगु मेगु सनेट शैंलिं च्वयातःगु कविता संग्रह खः । रेवति रमणानन्द श्रेष्ठ धर्म, दर्शन सम्वन्धि नं आपालं अध्ययन दुम्ह च्वमि खः धयागु खँ वय्‌कलं च्वयादीगु —नेपाल धर्म दर्शनया खँत (ने.सं.१११३), जिगु छुं धार्मिक च्वखँ (ने.सं.१११६, ईश्वर गीता (ने.सं.१११८), धर्म दर्शनया सीकेबहगु खँ, (ने.सं. ११२२) आदि सफुलिं पुष्टि याःगु दु ।

रेवति रमणानन्द श्रेष्ठ नेवाः जाति, भाषा, नेपाल संबत्‌या आदिया विषयय् नं तःगू सफू च्वयाः नेवाः जातियात म्हसीकेगु ज्या यानावंम्ह च्वमि खः । थज्याःगु विषयय् वय्‌कःया पिदंगु सफू खः – प्राचीन नेपालय् जुयावं खँ (ने.सं. ११११), नेपाल संबत्‌या बारे जिं छु छु च्वया, थौंकन्हय् लय्‌पौ व छुं सम्पादकीय आवाज (ने.सं. १११६), नेवाः (ने.सं. ११२१), नेवाः भावना (कविता च्वखँ व खँल्हाबल्हा, ने.सं. ११२१), नेपालभाषाया छम्ह तपस्वी छत्रबहादुर कायस्थ (समीक्षात्मक सफू, ने.सं. १११६) आदि ।

रेवति रमणानन्द श्रेष्ठ छम्ह अध्ययनशीलम्ह सम्पादक नं खः । वयकलं सम्पादन यानादीगु नेपालभाषाया सफू खः न्ह्यखा (च्वमिपिनिगु निबन्ध मुना, ने.सं १०७६), शिव लुमन्ति (च्वमिपिनिगु च्वखँ मुना, ने.सं. १११३), माणिकलाल श्रेष्ठ, व्यक्तित्व व कृतित्व (च्वमिपिनिगु च्वसु मुना, ने.सं. १११९), छ्वासः अजिमा (लेखक धु्रवनारायण कायस्थया च्वखँ मुना, ने.सं. १११६) आदि । थ्वय्‌कलं सम्पादन यानादीगु न्ह्यखा निबन्ध संग्रह नेपालभाषाया न्हापांगु प्रतिनिधि निबन्धकारपिनिगु च्वखँ पुचः खः । रेवति रमणानन्द श्रेष्ठ साहित्य लेखनय् जक मखु नेपालभाषाया थीथी संघ, संस्थाय् व पत्रपत्रिकाय् गनं कार्यसमितया दुजः जुयाःसा गनं सल्लाहकार, संरक्षक आदि जुयाः थःत फ्यानादीम्ह छम्ह मातृभाषा अनुरागी नं खः । वय्‌कः संलग्न जुयादीगु संस्था खः— च्वसापासा, नेपालभाषा परिषद्, नेपालभाषा विकास मण्डल व नेपालभाषा एकेडेमि (मू दुजः), नेपालभाषा मंकाः खलः यल, नेपाल संस्कृति लय्‌पौ, मणिगल लय्‌पौ, साहित्यया मूलुखा, ज्वलान्हाय्‌कं, शान्ति विजय पत्रिका (सल्लाहकार) । अथेहे वय्‌कः नेपालभाषा पत्रिका न्हिपौ, झी लय्‌पौया सह–सम्पादक नं खः । वय्‌कःया थज्याःगु ज्यायात कदर यानाः थीथी संस्थां वय्‌कःयात हनापौ, सम्मान आदि देछाःगु दु । गथे— नेपाल संस्कृति लय्‌पौ पाखें अभिनन्दन पत्र (ने.सं. १११६), साहित्य मुलुखां ने.सं. हनापौ (ने.सं. ११२१) नापं भाषाज्योति उपाधि देछाःगु दु । थथे भाषा साहित्यया ख्यलय् ज्या यायां ने.सं ११२२ य् वय्‌कलं थःगु नश्वर देह त्याग यानादिल ।

मां फिनी मास्के तथा अबु सनकमान मास्केया म्ह्याय् रेवती राजभण्डारीया जन्म येँया ने.सं. १०५८ य् जेष्ठ शुक्ल १३ थिंलागा सप्तमी कुन्हु जूगु खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषाया नापं नेपाली भाषाया नं नांजाःम्ह च्वमि खः । थ्वय्‌कलं साहित्यया विविध विधा गथे —बाखं, चिनाखँ, निबन्ध तथा बालसाहित्य आदिया ख्यलय् च्वसा न्ह्याकादीगु दु । नेपालभाषाया ख्यलय् थ्वय्‌कःया दकलय् न्हापां पिदंगु च्वसु जिमिगु धैगु छुं हे मन्त (गं ३, ने.सं ११०५) नांगु कविता खः ।

बाखं विधाय् थ्वय्‌कःया ज्यामि नांगु सामाजिक बाखं संग्रह (ने.सं. १११५), वं ख्वबि हायेकेगु त्वःतल (ने.सं.११३७) सामाजिक बाखं, न्हाय्‌मदु बाज्या (ने.सं ११२१) नांगु लोकबाखं संग्रह व ऋतु (ने.सं ११२६)नांगु मचाबाखं पुचः पिदंगु दु । थुकथं थ्वय्‌कःया गुलिं बाखं सामाजिक समस्याय् केन्द्रीत जूगु दुसा गुलिं लोकबाखंयात थौंया परिवेशनाप पाय्‌छि यानाः प्रस्तुत यानातःगु दु । न्हाय्‌मदु बाज्या थज्याःगु लोकबाखंया दसु खः । अथे हे ऋतु मचा मनोभाव तथा मचातय्‌त शिक्षाबीगु तातुनाः च्वयातःगु मचा बाखंया सफू खः ।

काव्य ख्यलय् थ्वय्‌कःया प्याःगु फोंग (ने.सं ११२८) शोक काव्य संग्रह पिदंगु दु । थ्व प्याःगु फोंग कविता संग्रह थः मदुम्ह जहानया लुमन्तिइ च्वयातःगु कविता संग्रह खः । निबन्ध विधाय् थ्वय्‌कःया नेपालभाषाय् सफू पिमदंसां सांस्कृतिक च्वसुत थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । मय्‌जु रेवतिं थथे साहित्यया थीथी विधाय् जक च्वसा न्ह्याकादीगु मखुसे नेपालभाषा मिसा खलःया आजिवन सदस्य, नेपाली नारी साहित्य सेवा केन्द्रया उपाध्यक्ष जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । मय्‌जु रेवतीयात वय्‌कःया च्वज्याया कदर स्वरुप थीथी संस्थां थीथी सम्मान व सिरपाः देछाःगु दु । गथे— सर्वश्व नेपाल पाखें सम्मान व अभिनन्दन (ने.सं ११२२), साहित्यिक पत्रकार संघपाखें लोकप्रिया पुरस्कार (ने.सं.११२४), ईलोहं प्रकाशनपाखें ईलोहं ज्ञानज्योति सिरपाः (ने.सं ११३०) आदि ।

नेपालभाषा व अर्थशास्त्रय् एम.ए यानादीम्ह मय्‌जु रोशना शाक्यं वि.सं. २०३९ सालय् सरस्वती कलेजय्, अनं लिपा वि.सं. २०४२ सालय् पद्मकन्या कलेजय् नेपालभाषा ब्वंकादीगु खः । वय्‌कः वि.सं. २०११ श्रावण १२ गते इतुंबहालय् जन्म जूगु खः । नेपालभाषा ब्वंकेगु ज्या न्ह्याकाच्वंच्वं वय्‌कलं विद्यार्थीपिंत ग्वाहाली जुइगु पाठ्यक्रम सम्बन्धी तःपु समिक्षात्मक च्वसु, पुलांगु म्ये (षडदर्शन, जयजय भैरव, सीलं आदि) बारे थीथी पत्रपत्रिकाय् च्वसु पिथनादीगु दु ।