NewaGyanKosh

नेपालभाषा साहित्यय् प्रगतिशील बाखं च्वया वैच्वनादीम्ह भाजु श्यामदासया पूवंगु नां श्यामदास प्रजापति खः । बाः तुलसी साहुखलः व मां हरिमायाया कोखं ने.सं. १०७४ दिल्लाथ्व पारु कुन्हु वय्‌कः येँय् मरुत्वालय् जन्म जुयादीगु खः । भाजु श्यामदास बाखंच्वमिया लिसेलिसें साहित्यिक पत्रकार, कवि व अनुवादक नं खः । वय्‌कलं छगू इलय् राजमति वाःपतिइ ह्याउँनिभाःया नामं सफू म्हसिका च्वयेगु यानादिलसा देशय्‌मरु झ्याः वापतिइ वय्‌कलं सरगत भाजुया नामं सफू म्हसिका स्तम्भ च्वयेगु यानादिल । भाजु श्यामदास पल्पसा साहित्यिक निलापौया सम्पादक खः । वय्‌कलं थ्व पत्रिकाय् श्याम डि. कुमाः धकाः थःगु नां च्वयादिल । वय्‌कः तिकिझ्याः व पलिस्था दँ पौया नं सम्पादक खः ।

भाजु श्यामदास प्रजापति पलिस्था नांयागु साहित्यीक संस्थाया नायः नं खः । वय्‌कःया कुशल नेतृत्वय् थ्व संस्थां झिक्वः तक मदिक्क नेपालभाषाया ख्यालः कासा न्ह्याकल । अथेहे मदिक्क थीथी साहित्यिक ज्याझ्वः यायेगुया नापनापं नेपालभाषा साहित्यया तःगू हे सफू प्रकाशन नं यानादिल ।

वय्‌कः नेपालभाषा प्रगतिशील च्वमि गुथिया नं संस्थापक संयोजक खः । थ्व संस्थापाखें वय्‌कलं नेपालभाषाया प्रगतिशील साहित्यया विकासया निंतिं यक्व हे गतिविधि न्ह्याकादील । नेपालभाषाया सफू पिथनेगु उद्देश्य कयाः वय्‌कलं थः मदुम्ह जहानया नामं रत्नदेवी प्रजापति साहित्य ट्रष्ट नीस्वनादीगु दु । भाजु श्यामदास प्रजापतिया न्हापां पिदंगु स्वांनाप शीर्षकया चिनाखँ खः । थ्व चिनाखँ सितु निलापतिइ ने.सं. १०९० य् पिदंगु खः । वय्‌कःया न्हापांगु प्रायश्चित नांया बाखं पल्पसा निलापतिइ ने.सं.१०९३ य् पिदंगु खः ।

भाजु श्यामदास प्रजापतिया पिदने धुंकूगु सफू थुकथं जुल– आक्सय् लूगु निभाः (बाखं, ने.सं.१०९७), निभाःया पलाखय् (बाखं, ने.सं.११०४), सुथ लूगु सुथ (बाखं, ने.सं.११२२), सः बसः जिन्दगी (मुक्तक, ने.सं.११३०), सर्गः थः हे नमि (बाखं, ने.सं.११३०), मत छप्वाः नुगः दुने (बाखं, ने.सं.११३३) आदि । वय्‌कःया ज्यायात कदर यासें बुद्धिपूर्ण सिरपाः देछाःगु दु ।

श्रद्धा बासु पासां च्वयादीगु पूर्णांकी नाटक खः । न्हापांखुसी थ्व प्याखं ने.सं. ११०४ य् श्रीपंचमी कुन्हु युग पासां पिथनादीगु खः । नाटकया प्रथम अंकय् प्यंगू लु, द्वितीय अंकय् न्हय्‌गू लु व तृतीय अंकय् न्हय्‌गू लु दुथ्याःगु दु । स्नेह, माया, मतिना ब्वया क्यनेगु वस्तुमखु, मनय् दुने च्वंगु माःगु इलय् जक पिदनी । माया मतिना धयागु स्वच्छगु नुगलं जक पिदनी । स्वच्छ रुपं देछाःगु मतिना हे श्रद्धा खः धयागु नाटकय् क्यनातःगु दु ।

श्रद्धाञ्जली पूधाः प्याखं कृष्णगोपाल कुसिं च्वयादीगु खः । थ्व सफू पासा पुचः, तौल छेँ त्वाः वडा नं. १ ख्वप पाखें १११२ मोहनिबलय् पिदंगु खः । नाटक जनआन्दोलन सम्बन्धि ख्वपया घटनात कयाः च्वयातःगु दु ।

थ्व श्री गणेशकृत रामायणया च्वमि ख्वपया भाजु गणेश बहादुर भुवनेश्वरी कर्माचार्यजु खः । थ्व सफूया भाग १ बाल काण्ड ने.सं.१०८५ इ पिदंगु खः । भाग २ अयोध्या काण्ड व अरण्य काण्ड भाग ३ किष्किन्धा काण्ड व सुन्दर काण्ड ने.सं.१०९० य् अले भाग ४ लंका काण्ड ने.सं.१०९२ य् पिदनसा भाग ५ उत्तरकाण्ड लवकुश काण्ड ने.सं.१०९४ स पिदन । च्वमि भाजुं नीदँ नीनिदँया अनवरत तपस्या यानाः थ्व सफू च्वयादीगु खः । थ्व रामायण मर्यादापुरुषोत्तम रामयागु बाखं खः । थ्व गुगुं रामायणयागु अनुवाद मखु । च्वमिं थीथी प्रसिद्ध रामायणया अध्ययन यानाः थःगु हे मौलिकरुपय् थ्व रामायण रचना यानादीगु खः । थ्व छगू महाकाव्य हे खः । थ्व सफुलिइ अत्यधिक मात्राय् झीगु हे पहःयागु श्री भजन, श्री हरि भजन, हरि भजन लिसें दोहा, राग, छन्द, सोरथा, चौपाय् नं प्रयोग यानातःगु दु । मुक्कं थ्व सफू १५७३ पेजयागु खः । प्रत्येक भागया अन्तय् सफुलिइ श्री भजन, श्री हरि भजन, हरि भजन, दोहा, राग, छन्द, चौपाय्, सोरथा छु गुलि प्रयोग यानातयागु खः उकिया ल्याःचाः नं तयातःगु दु । उकिया मुक्कं ल्याःचाः स्वयेबलय् १५००७ खनेदु ।

धार्मिक सफू श्री हरिया अवतारया अनुवादक भाजु शेषराज दली खः । श्रीमद्भागवत महापुराणयात नेपालभाषां भाय्‌हिलातःगु थ्व सफू ने.सं. १११५ य् नेपालभाषा परिषद् न्यत तुंछेँ गल्ली येँ पाखें पिदंगु खः । थ्व सफुलिइ श्री हरिविष्णुया नीप्यंगू अवतारया वर्णन दुसा श्री हरिविष्णुया मू मू अवतार मत्स्य, कच्छप, बराह, नृसिंह, वमान, परशुराम, राम, कृष्ण, बुद्ध व कल्किअवतारया छसिकथं विस्तृत वर्णन यानातःगु दु ।

बा बालकृष्ण नकःमि व मां नारायणदेवी नकःमिया कोखं ने.सं. १०६४ इ येँया असं कमलाछि त्वालय् ख्यालः च्वमि श्रीकृष्ण अणुया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया पूवंगु नां श्रीकृष्ण नकःमि खः । ख्यालः च्वमि श्रीकृष्ण अणुजुं ख्यालः च्वयादीबलय्ख्याः कथंजक मखुसे नीकथं हे च्वयादी । थुकिया दसु वय्‌कलं च्वयादीगु नेपाल टेलिभिजनं प्रसारण जूगु टेलिप्याखं तं बैंक नं छगू खः । समाजय् ब्वलनाच्वंगु मखुगु मनिंगु ज्याखँयात कयाः मर्मय् दिक्क व नुगलय् थिइक्क ब्वयेगु वय्‌कःया ख्यालः प्याखंया विशेषता खः । बौद्धिक सजगतां भय्‌ब्यूगु थ्वय्‌कःया ख्यालकं नेपालभाषाया ख्यालि प्याखंया लागा तब्या व तःचाः यायेगुली गाक्क तिबः बिउगु दु । ख्यालि प्याखंया नांजाःम्ह च्वमि जूसां वय्‌कःया न्हापांगु साहित्यिक रचना चिनाखँ खः । अथेहे थ्वय्‌कःया ख्यालि मुना सफू खः ला मखुला (ने.सं. १०९७) खः ।

भाजु श्रीकृष्ण महर्जनया जन्म मां बाग्मती महर्जन व अबु चिरी महर्जनया कोखं किपूया देय्‌पुखू त्वालय् ने.सं १०९५ य् जूगु खः । श्रीकृष्ण महर्जन नेपालभाषाया छम्ह च्वमि, पत्रकार नापं नेवाः अभियन्ता खः । थःगु स्कूल जीवननिसें हे नेपालभाषा व नेवाः ख्यःप्रति नुगः क्वसाःम्ह वय्‌कलं काठमाण्डौ क्याम्पसय् ब्वनच्वनादीबलय् अन ग्वय्‌स्वां साहित्य पाःलाःया नायः जुयाः ज्या यानादिलसा, बिराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन लगायत थीथी साहित्य सम्मेलनय् ब्वति कयाः तःगू सिरपाः नं त्याकादिल । अथेहे वय्‌कलं किपुली नं न्हूजः सांस्कृतिक पुचः नीस्वनाः नायःया अभिभारा क्वबुयादिलसा थीथी सांस्कृतिक विषयया सफू व लेख च्वयादिल । गथे — किपू देय्‌या परिवेशय् बाखं मुना (ने.सं. १११४), किपूया बाघ भैरव (वि.सं २०६२), किपूया इन्द्रायणी जात्रा (ने.सं. ११२३), किपूया गथु प्याखं

(ने.सं ११३५), बखुमदः जात्रा न्हय्गां जात्रा (ने.सं. ११३७), लाखेपाः (ने.सं. ११४०) आदि । थुपिं सफू बाहेक वय्‌कलं संस्कृति सम्बन्धी च्वसु गोरखारपत्र, नेपालभाषा टाइम्स, लहना आदि पत्रपत्रिकाय् पिथना वयाच्वनादीगु दु ।

पत्रकारितायात हे थःगु मू लजगाः कथं नालादीम्ह श्रीकृष्ण महर्जनं ११३६ य् न्वचू, भाषण व एफ.एम संचालन कला सम्वन्धि नासः (ने.सं ११३६)नांगु सफू पिकयादीगु दु । नेपालमण्डल टेलिभिजनया समाचार प्रमुख जुया ज्या यानादीबलय् नं वय्‌कलं पालमण्डल पाखें संचालन जूगु दाफा महोत्सवया निर्देशन समितिया मू छ्याञ्जे जुयाः महोत्सवयात सफलतापूर्वक न्ह्याकादीगु खः ।

अथेहे वय्‌कः नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया संस्थापक नायः, जोजलपा वाःपौया सम्पादक, इण्डिजिनियस टेलिभिजनया कार्यक्रम संचालक, नेपाल टेलिभिजनया कार्यक्रम संचालक, कीर्ति अनलाइनया सम्पादक नापं मेट्रो एफएमया ज्याझ्वः न्ह्याकाामि खः । नेपाल पत्रकार महासंघ, मेट्रो एफएम प्रतिष्ठान शाखाया संस्थापक नायः जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । नेवाः सरोकारया ख्यलय् नं वय्‌कः नेवाः देय् दबूया स्वनिगः विशेष प्रदेशया नायः, किपू देय्‌यात नेवाः सांस्कृतिक संरक्षण क्षेत्र घोषणा याकेगु निंतिं गठन जूगु कार्यदलया कजि नं खः । गुथि बिधेयक विरूद्द एकीकृत आन्दोलनया शुरूवात यानादीपिं मध्ये नं वय्‌कः छम्ह खः । थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप वय्‌कःयात थीथी संघ संस्थापाखें हनेगु याःगु दु गथे— गर्भ सम्मान, एल्भीस पत्रकारिता सिरपाः, लहना धर्ममोति नेवाः पत्रकारिता सिरपाः, ज्यापु पत्रकारिता प्रतिभा सिरपाः आदि ।