NewaGyanKosh

डा. पुष्पराज राजकर्णिकारया च्वसां पिज्वःगु सच्छिकू जिन्दगीया नामं पिदंगु मुक्तक सफू ने.सं. १११८ य् साहित्यया मूलुखापाखें पिदंगु खः । थुकी दुने मनूया मू गुकथं म्हो जुयाः (ह्रास) वनाच्वंगु दु धयागु चित्रण यानातःगु खंकेफइ । लिसें सामाजिक, आर्थिक व राजनैतिक ख्यः गुकथं विकृति विसंगतिइ वयाच्वंगु दु धयागु खँ नं न्ह्यब्वयातःगु दु ।

सच्छिकु हाइकु दया खड्गी बेचैनया न्हापांगु हाइकुया सफू खः । ने.सं. १११९ य् पिदंगु थ्व सफूया पिकाकः स्वयम च्वमि हे खः । थुकी सछिपु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु । थुगु हाइकु दुने मनुखं मनूयात मियाच्वंगु लु खंकेफइ । जाती भेदया समस्या व विकृति विरुद्ध थ्वयाच्वंगु सः तायेदइ । मतिनाया खँ सुख व दुःखया खँ नं खंकेफइ । लिसें जिन्दगीया संवेगत, शहीदया बलिदानया लू नं खंकेफइ ।

सच्छिदँया सत्यमोहन जोशी सफूया च्वमि नांजाःम्ह बाखंच्वमि व उपन्यासकार श्रीलक्ष्मी श्रेष्ठ खः । कुतः पिकाकःपाखें ने.सं. ११४० चौलागा पञ्चमि कुन्हु पिदंगु थ्व सफू वाङमय शताब्दी पुरुष सत्यमोहन जोशी सच्छिदँ क्यंगु लसताय् वय्‌क:यात हे देछायाःः च्वयातःगु सफू खः । थ्व सफुलिइ सत्यमोहन जोशीया जीवननाप सम्वन्धित थीथी शीर्षकया स्वीछपु च्वसु दुथ्याकातःगु दु । थुपिं हे च्वसु पाखें च्वमि मय्‌जुं सत्यमोहन जोशी बुसां निसें १०० दँ क्ंयगु तकया वय्‌क:या जीवनी न्ह्यब्वयेगु चेष्ठा यानादीगु खः ।

थ्व सछिदँया नेपालभाषा काव्य ल्यया सफू छगू बृहत ग्रन्थ खः । थ्व सफूया सम्पादक साहित्यकार भाजु भूषणप्रसाद श्रेष्ठ खः । थ्व सफू ने.सं. ११२६ य् नागार्जुन पब्लिकेशन प्रा.लि. पाखें पिदंगु खः । नेपालभाषाय् काव्य विधा दकलय् तःमिगु विधा खः । नेपालभाषाया ध्वाना आखलं पिदंगु इलंनिसें थौंतकया व्याक्क काव्यकारपिनि काव्यया प्रतिनिधित्व जुइकथंयागु सच्छिदँया स्यल्लाःगु काव्य मुना खः थ्व । थुकी ने.सं. १०२४ य् पिदंगु कवि राजीवलोचन जोशीया सिलः निसेंया रचनात दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व सफुलिइ भजन व तुतः, लोकमे व आधुनिक मे, कविता, गद्य कविता, गजल, मचामे–मचाकविता, सनेट, मुक्तक, हाइकु, शायरी दुथ्यानाच्वंगु दु । नेपालभाषाया काव्य विधा अध्ययन याइपिनिगु निंतिं थ्व छगू महत्वपूर्णगु ग्रन्थ खः । थ्व सफू नेपालभाषाया थौंया काव्य धाःया न्हाय्‌कं खः । थ्व सफुलिइ प्रतिनिधि मूलकरुपय् सछिदँया नेपालभाषाया काव्यकारपिंत ६८८ पेजय् दुथ्याकातःगु दु । थ्व सफू स्वयाः नेपालभाषाया थौंया काव्यया विकाशक्रम गुकथं न्ह्यानाच्वन धयागु खँ बांलाक्क सीकेफु ।

भाजु संयजराज शर्माया जन्म ने.सं. १०८७ कौलाथ्व ८ (२०२३ कार्तिक ५) कुन्हु बाः रामशंकर शर्मा (आर.एस.दोस्त) व मां छोरी मैंया शर्माया कोखं येँया असनय् जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यया लिपांगु पुस्ताया कवि खः । वय्‌कलं नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषां कविता, गजल, मुक्तक, हाइकु च्वयेगु यानादी । थीथी पत्रपत्रिकाय् वय्‌कःया कविता, गजल, मुक्तक, हाइकु निरन्तर रुपय् पिदनाच्वंगु दु । वय्‌कः अमलेख सांस्कृतिक साप्ताहिकया सम्पादक, जनता साप्ताहिकया सहसम्पादक खःसा वय्‌कलं थीथी स्मारिकाया नं सम्पादन यानादीगु दु ।

सज्जन हृदया भरण (ने.सं १०४०) नेपालभाषा पुनर्जागरणकालया छम्ह महारथी महाकवि सिद्धिदास महाजुं (९८७–१०५०) च्वयादीगु नीतिपरक चिनाखँ सफू खः । थ्व सफू पिदनेवं प्राचीन काव्यकथंया धार्मिक उपासना, स्तुति, तुतः, भजन व श्रृङ्गारिक म्येँय् जक लिकुनाच्वंगु नेपालभाषा काव्य ख्यः मानव समाज, जीवननाप स्वापू दुगु साहित्यया विकासनापं चकना वन । गुकिं यानाः साहित्यया सृजनाय् ह्यूपाः वयाः साहित्य साधनाया मू उद्देश्य समाजय् जीवनोपयोगी नीति, उपदेश, ज्ञानया बोध याकाः जनचेतना बीगु, समाज व देशय् ह्यूपाः हयेगुली थाय् काल । काव्ययात शान्त सुखायया नितिं मखु परान्तसुखायया नितिं छ्यलेगु जुल । नेपालभाषा पुनर्जागरण न्ह्यःयागु दयनीय परिस्थिति जुयाच्वंगु घडीइ सज्जन हृदया भरणया पिथनां खँल्हाबल्हाया भाषां साहित्य सृजना यायेज्यू अले साहित्यया भाषां खँ ल्हाये नं ज्यू धयागु खँ जनमानसय् ध्वाथुइका बिल ।

थ्यंमथ्यं न्यय्‌गुलिं (५०) मयाक सफू च्वयादीम्ह सिद्धिदास महाजुया थःगु जीवनकालय् पिदंगु छगुयां छगू कृति थ्व सज्जन हृदया भरण खः । दोहा चौपाइ छन्दं च्वयातःगु थीथी कथंया नैतिक उपदेश बियातःगु थ्व सफुलिइ मुक्कं प्यंगू सर्ग दु । प्यंगू सर्गमध्येय् स्वंगू सर्ग तक नैतिक उपदेशया खँ दुसा लिपांगु छगू सर्ग स्त्रीशिक्षा सम्बन्धी दु । नैतिक उपदेश दुने सुचुकुचु याना च्वनेमाः धयागु सामान्य स्वास्थ्य सम्बन्धी ज्ञान निसें धन, शिक्षा, गुरु व शिष्यया स्वापू, परोपकार यायेगु आदि आदि आपालं नैतिक उपदेश दुथ्यानाच्वंगु दुसा स्त्रीशिक्षा सर्गय् तत्कालिन मान्यताकथं स्त्रीधर्मया खँ न्ह्यथनातःगु दु । मुक्कं स्वीखुगू (३६) पौ जक दुगु चिकचाधंगू सफू खयानं थ्व सज्जनहृदयाभरण सफूया प्रकाशनं नेपालभाषा काव्यधाः प्राचीन कालं सीदयेक माध्यमिककालय् फपूगु स्पष्ट यानाबिल ।