जिमि मांया ज्याःजंक्व निजिरोस श्रेष्ठ न्याछयोंनं च्वयादीगु खः । ने.सं ११३१ य् श्री न्याछ्यों प्रतिष्ठानपाखें थ्व सफू पिहांवःगु खः । च्वमिं थः मां सुवर्णदेवीया ज्याःजंक्वया इलय् थःगु छेँया दुजःपिं नाप च्वनाः जूगु सहलह, लिपुन्हेपुया खँ निसें कयाः जंक्वभ्वय् क्वचाःगु ई तकया खँत मुंकाः न्हिपौ थें च्वयातःगु सफू खः ।
NewaGyanKosh
-
जिमिगु भुतू ख्वाउँसे ख्वाउँसे तिनि
जिमिगु भुतू ख्वाउँसे ख्वाउँसे तिनि नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि भाजु नर्मदेश्वर प्रधानं च्वयादीगु आधुनिक कविता संग्रह खः । सान्त्वना प्रकाशन येँ पाखें ने.सं. ११२८ य् पिदंगु थ्व सफुलिइ स्वीन्हय्पु कविताया नापं थुकी दुथ्याःगु कविताया बारे पद्मरत्न तुलाधरया तःहाकःगु समिक्षात्मक च्वसु दुथ्याःगु दु । कवि नर्मदेश्वर प्रधानं थ्व संग्रहयात गद्य चिनाखँ मुना धयादीसां थ्व गद्य चिनाखँ मुना जक मखु आधुनिक कविता मुना नं खः । अभिव्यक्तिया तीक्ष्णता तिब्रता, राष्ट्रप्रेमया भावना, देसय् विद्यमान विसंगति विकृतिया यर्थाथ चित्रण, थःगु हे ब्स्किं व्यंग्य, विम्व, प्रतिकया प्रयोग थ्व संग्रहया विशेषता खः ।
-
जिवित जल्मी
जिवित जल्मी नामं म्हस्यूम्ह लोकंह्वाःम्ह संगीत संयोजक जिवित महर्जनया जन्म ने.सं. १०९५ तछलागाः चह्रे, मंगलबारखुन्हु अबु जीवन महर्जन व मां पलुं महर्जनया कोखं येँया मखंगल्लि, न्हूसतकय् जूगु खः ।
संगीत ख्यलय् मचांनिसें हे नुगः क्वसाःम्ह जल्मिं थःगु पूर्खाया थाय् यलया जलदेय्या नामं थःगु नामय् ‘जल्मि’ कथं म्हसीका घानादीगु खः ।
२०५९ सालय् कर्णदासया सलय् अतिकं लोकंह्वाःगु म्ये ‘जन्मिँदा एक्लै’ वय्कःया न्हापांगु संगीत व संगीत संयोजन जूगु म्ये खःसा जुजुकाजी रंजितया सलय् लोकंह्वाःगु नेपालभाषाया म्ये ‘यः मां छंगु गुणया पलेसा’ न्हापांगु संगीत संयोजन यानादीगु म्ये खः । वय्कःया न्हापांगु संगीत जुजुकाजी रंजितया हे सलय् थ्वःगु लोकंह्वाःगु म्ये ‘जितः स्वयाः मिखा भाय् यानाः’ खः ।
रत्नशोभा महर्जनया सः, निर्मलरत्न शाक्यं च्वयादीगु व मनराजा नकःमिया लसय् नेपालभाषाया अतिकं लोकंह्वाःगु म्ये ‘लिक्क वयाः जितः धाल वं’या संगीत संयोजक जल्मिं थुगु ख्यलय् निद्वलं मयाक म्येय् संगीत संयोजन यानादीगु दुसा ‘मतिना यानागु जिं उलिमछि दत’, ‘सचिका चिनाः’, ‘यःमां छंगु गुणया पलेसा’, मदनकृष्ण श्रेष्ठ व हरिवंश आचार्यया दोहरी म्ये ‘हरिमाया खः जिगु नां’, मदनकृष्ण श्रेष्ठया हे ‘हथाय् चाय् मते’, ‘खुला खुला दत थःछेँय् वंगु’ थें जाःगु म्ये उकी दुथ्याः ।
नेपालभाषाया संकिपा ‘पानवति’इ दुथ्याःगु लोक म्ये ‘व छु गल्ली थ्व छु गल्ली’यागु न्हूपहलं यानादीगु संगीत संयोजन नं लोकं ह्वातसा वय्कलं ‘जिपिं बदमास मखु’, ‘बांलाः मय्जु’, ‘ग्यानापु स्टाइल’ ‘पानवती’ लिसें ७ गू नेपालभाषाया संकिपाय् संगीत संयोजन यानादीगु दु ।
द्वःछिपुं मल्याक खस नेपाली भाय्या म्येय् संगीत संयोजन यानादीम्ह वय्कःया ‘जन्मिँदा एक्लै’, ‘म मरेको छैन’, हरिवंश आचार्यया ‘सारंगी रेटौंला’, ‘बुढो हुन मन छैन’ थें जाःगु लोकंह्वाःगु संगीत संयोजन उकी दुथ्याः ।
म्येहालामिकथं नं म्हसीका दुम्ह जल्मिं न्हापां हालादीगु म्ये वय्कलं हे संगीत व संगीत संयोजन यानादीगु, सुशील राजोपाध्यायं च्वयादीगु ‘गुलेलीको चोट’ खःसा वय्कलं नविन चित्रकारं च्वयादीगु ‘भुल्न चाहन्छु हरेक बाचा’ नं हालादीगु, संगीत व संगीत संयोजन यानादीगु म्ये खः ।
२० पुति नेवाः म्ये हालादीम्ह वय्कःया न्हापांगु नेवाः म्ये विनोद जल्मिया च्वसा व लसय् थःगु हे संगीत संयोजन यानादीगु ‘जि छंगु गल्लीइ’ खःसा नेवाः म्ये ७५ पुं मल्याक संगीत तयादीम्ह वय्कलं २५ पुति खस नेपाली भाय्या म्येय् संगीत तयादीगु दु ।
वय्कलं दकलय् बांलाःम्ह संगीत संयोजक पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड ११४२, नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्डय् निक्वःतक दकलय् बांलाःम्ह संगीत संयोजकया अवार्ड नं त्याकादीगु दुसा नेपाःया राष्ट्रपतिपाखें नातिकाजी संगीत सम्मान २०७६ पाखें नं सम्मानित जुयादीगु दु ।
लजगाःकथं मरि पसः ‘आरती स्विट्स्’ न्ह्याका च्वनादीम्ह वय्कः लोकंह्वाःम्ह संगीतकःमि विष्णु जल्मिया छय् खः । -
जिस्वां बहाः (पूर्वस्थित महाविहार)
पूर्वस्थित महाविहारया सर्वप्रचलित नां जिस्वां बहाः खः । थिमि देय्या गार्चा त्वालय् अवस्थित थ्वब हाः ख्वपया जुजु भूपतिन्द्र मल्लया पालय् स्थापना जूगु धयागु दसि विहारया ल्वहंपतिइ ने.संं ८१४ जेष्ठ शुक्ल १३ कुन्हु दानपति वोलदेव सहित सकल परिवारया धर्मचित्त उत्पत्ति जुयाः शाक्यमुनि स्थापना यानाः थुगु विहार दयेकूगु खँ उल्लेख जूगु दु ।
थुगु बहाः उत्तरय् स्वयाच्वंगु खःसा अक्षोभ्य तथागतया क्वाःपाःद्यः उत्तराभिमुख खः । क्वाःपाः द्यःया गर्भगृहय् दुहां वनेगु लुखाया जःखः सारिपुत्र मोदगल्यानया प्रस्तर मूर्ति दु । क्वाःपाःद्यःया मूलुखा न्ह्यःने चेत्य वचैत्यया जवय् तुं छगः दु । थिमि देशय् तुं दुगु बहाः थ्व हे छगू जक खः ।
थुगु बहाःया संघ दुजःपिं थिमि देय्या वज्राचार्यपिनि कवय् दुथ्यानाच्वंगु मदु । इमि थःगु हे संघ दयेकाः चुडाकर्म यायेगु व आचा लुइगु ज्या याना वयाच्वंगु दु । पूर्वस्थित महाविहारया वज्राचार्यपिं थिमि देय्या वज्राचार्यपिनि पुरोहित खः । थन च्वंपिं वज्राचार्यतय्सं हेमवर्ण महाविहारया करुणामय न्हवं याइगु इलय् पुरोहित जुयाः ज्या याइगु खः ।
यलदेय्या चुक बहाःया वज्रँचार्यपिं थुगु बहालय् च्वंवःगुलिं चुक बहाःया नमूना कथं थुगु विहार दयेकूगु खः धयागु विश्वास दु । थुगु बहालय् गुंलाबलय् बहिद्यः ब्वयेगुया नापं नित्य पुजा कर्मया चलन ल्यनाच्वंगु दनि । अथेहे जेष्ठ शुक्ल प्रतिपदा कुन्हु न्हवं सिधयेकाः हेमवर्ण महाविहारया लोकेश्वरयात थुगु बहालय् हयाः तयेह याः स्यंल्ह्वं यानाः लाँफो छाये सिधयेवं थिमि देय्या वज्राचार्य कवःया प्यम्ह नायःपिनि उपस्थितिइ थुगु बहाःया वज्राचार्यपिंसं दशधर्म विधि कथं द्यः पलिस्था यानाः सिथि नखः कुन्हु जात्रा यानाःदेगलय् तइगु नियम ल्यनाच्वंगु दु ।