NewaGyanKosh

नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् ने.सं. १०७४ य् दकलय् न्हापां धुस्वां साय्‌मिजुया मिसा उपन्यास पिदंगु खः । व उपन्यास पिदंगु ३२ दँ लिपा छम्ह मय्‌जु उपन्यासकार पिलू वल— शशिकला मानन्धर । थ्व शैली उपन्यास व हे नेपालभाषाया न्हापांम्ह मिसा उपन्यासकारया उपन्यास खः । थ्व उपन्यास रुवि नेपालभाषा गुथि पाखें ने.सं.११०६ य् पिदंगु खः । मनूया जीवनय् छगू समस्या समाधान जुइमलाःनि मेगु समस्या वयेधुंकी गुकिं जीवनयात अशान्त यानाबी, थ्व हे खँ थ्व उपन्यासं कनाच्वंगु दु ।

बौ रामदास श्रेष्ठ व मां राममाया श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०७८ कौलाथ्व सप्तमी कुन्हु सक्वय् साहित्यकार भाजु शैलेन्द्र श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । नेपालभाषा साहित्यख्यलय् भाजु शैलेन्द्रया च्वसा— कविता, गजल व निबन्ध स्वंगू विधाय् नं न्ह्याः । वय्‌कलं थःगु साहित्य सिर्जना दकलय् न्हापां स्वइगुं आश्रय माःगु मदु (ब्वसल, ने.सं. १०९९) चिनाखँ पाखें न्ह्याकादीगु खः । देशय् खनेदयाच्वंगु विसंगति, विकृति, छगू जातं मेगु जातयात , छगू भाषां मेगु भाषायात क्वत्यलेगु नीति आदियात न्हंका छ्वयेगु खःसा क्रान्ति हे यायेमाः, क्रान्ति मयायेकं न्हूकथं हिउपाः वइमखु धयागु बिचाः घानाः क्रान्तिया आह्वान यानादीम्ह भाजु शैलेन्द्र श्रेष्ठया न्हापांगु सफू थ्व देश छंगु मखु (ने.सं. ११०३) चिनाखँ मुना खः । अथेहे थ्वय्‌कःया पिदंगु मेगु सफू मानवीय संवेदना निसें मतिना व यःत्यःयात कय्‌च्यानाः च्वयादीगु गजलया कलकल (ने.सं.११०७) गजल मुना सफू खः । थ्व गजल मुना सफू धाथें गजल धायेबहगु नेपालभाषाया न्हापांगु सफू खः । च्वमि भाजु शैलेन्द्र छम्ह ध्याचूमि नं खः । थ्वहे कथं नेतातय्‌गु कुकर्म, स्वार्थ, घचायापुगु चहपहयात झीगु न्ह्यःने उलाः क्यनेया निंतिं नेता महात्म्य (ने.सं. १११०) नांगु हास्यव्यंग्यया सफू नं पिथनादीगु दु ।

नेवाः अभियन्ता व म्येँ च्वमि भाजु शैलेश शाक्य भिक्षुया जन्म अबु प्रेमरत्न शाक्य व मां ज्ञानदेबी शाक्यया कोखं येँया लगं त्वालय् वि.सं. २०२२ साउन १७ य् जूगु खः । थ्वय्‌कःया धाथेंगु नां शैलेशरत्न शाक्य खः । भाजु शैलेश शाक्य समाज सेवाया नापं नेपालभाषा व नेवाः सरोकारया विषयय् बिशेषरुपं च्यूताः कयाः सक्रिय जुयादीम्ह व्यक्तित्व खः । थ्वय्‌कलं नेवाः स्वायत्त राज्य स्थापनाया आन्दोलन, सतक विस्तारया नामय् नेवाःतय् पुलांगु वस्ती न्हंकाछ्वयेगु, गैर न्यायीकरुपं नेवाःतय् छेँ थुनाः विस्थापित यानाहःगुया विरुद्धया आन्दोलन, गुथि विधेयकविरुद्ध एकिकृत कानूनी लडाई, नेवाः सम्पदाया संरक्षण आदिया ज्याय् नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह यानादीगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः थीथी नेवाः संस्थाय् संलग्न जुइगु झ्वलय् महाकवि सिद्धिदास बुदिं समारोह समितिया छम्ह दुजः नं जुयादीगु दु । भाजु शैलेश शाक्य छनेवाः अभियन्ता जक मखु संगीतकर्मी, सिनेकर्मी व गजलकार नं खः । थ्वय्‌कःया च्वसां— जिन्दगीया सवाः, मतिनाया सवाः नांगु निगू म्येचाः, बांलाः मय्‌जु, हाकु सुपाँय्, दोपंमि सु ? यानाः स्वंगू नेपालभाषाया संकिपा नापं थीथी गजल पिदंगु दु । थ्वय्‌कःया थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप ने.सं ११२२ य् नेपालभाषा स्टार म्युजिक भिडिओ पाखें संचालित धेंधेंबल्लाः कासाय् बांलाःम्ह म्ये च्वमिया ल्यू उपाधी त्याकेत ताःलाःगु दु ।

अबु मचाम महर्जन व मां इन्द्रमाया श्रेष्ठया क्वखं वि.सं. २०२८ माघ ६ कुन्हु मय्‌जु शोभा बज्राचार्य बूगु खः । नेपालभाषा व अर्थशास्त्र विषय कयाः स्नातक ब्वनेज्या यानादीम्ह मय्‌जु बज्राचार्यया नेपालभाषा, नेपाली, अंग्रेजी व स्वताय्‌सं च्वसा न्ह्याः । नेवाः देय् दबू काठमाडौं महानगर समितिया नायः मय्‌जु बज्राचार्य मानवअधिकार, आदिवासी जनजाति, सामाजिक आन्दोलनय् सक्रिय जुयाच्वनादीम्ह वय्‌कः छम्ह नेवाः अभियन्ताया नापं सामाजिक अभियन्ता नं खः ।

सार्वजनिक न्वचु कला सम्बन्धी प्रशिक्षण व तालिम बिइगु ज्याय् योगदान बियावयाच्वंम्ह वय्‌कः थीथी मिसा पुचः व ज्यापु समाजया विकास यायेगु ज्याय् नं नेतृत्व यानादीधुंकूम्ह खः । टेलिभिजन ज्याझ्वः न्ह्याकेगु अनुभव नं दुम्ह मय्‌जु बज्राचार्यया अभिनयया ख्यलय् नं छम्ह सक्रियम्ह कलाकार खः ।

मां मिठीदेवी कायस्थ व बौ कृष्णगोपाल कायस्थया तःधीकःम्ह काय् जुयाः ख्वपया बालाखु त्वालय् ने.सं. १०७५ थिंलाथ्व ३ कुन्हु जन्म जुयादीम्ह श्यामगोपाल कायस्थ हे श्याम आशा खः । वय्‌कःया ने.सं. ११००—११४२ दँया दुने अर्थात् पीनिदँया दुने नेपालभाषाया न्हय्‌गू व खसभाषा निगू यानाः गुंगू सफू पिदंगु दु ।

चिबाखं विधाय् थःगु हे म्ह्सीका दयेकादीम्ह आशाजुं ल्ह्वंगु ल्हाः (ने.सं.११०१), पंजलं दुने पंजलं पिने (ने.सं.११२९), बाः वःगु ख्वबि (ने.सं.११३९), पिज्वय् मफुगु सः (ने.सं.११३९), लालटिन (ने.सं. ११४०), जलय् जि (ने.सं.११४१), निभाः पियाच्वंपिं (ने.सं.११४२) यानाः न्हय्‌गू चिबाखं सफू वय्‌कःया पिदने धुंकूगु कृतित खः । उबलय्‌या ख्वपया भाषिक आन्दोलनया छगू नांदंगु पुस्तकालय् ज्ञानज्योति पुस्तकालयया नायः जुयादीम्ह वय्‌क न्हूजः, किकिंपा, तिबः व ह्याउँबाला ल्या ४ व ५या सम्पादक नं खः ।

विराट ने.भा.सा.स. गुथि व नेपाल साहित्य मन्दिरया जिवंकाःछि दुजः जुयादीम्ह वय्‌कः याताजः नेपालभाषा साहित्य श्याम विश्व सिरपाःया दाता नं खः । नेपालभाषाया चिबाखं विधाय् वय्‌कलं यानादीगु योगदानयात कदर यासें वय्‌कःयात पद्मा रामचन्द्र लघुकथा सम्मान २०७९ नं छाय्‌पीगु ज्या जूगु खः ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं सांस्कृतिक नापं भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु श्याम टमोट नं छम्ह खः । वय्‌कः भोजपुर जिल्लाया टक्सार २, खिकामाछाय् वि.सं. २०१० असार १५ कुन्हु जन्म जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा मंकाः खलः, भोजपुरया संस्थापक नायः खः । वय्‌कः नांजाःम्ह म्येँ च्वमि नं खः । वय्‌कलं च्वयादीगु गांगामं दना वा बस्ति स्तिं दना वा धयागु म्ये देय्‌न्यंक हे बय्‌बय् जूगु म्येँ खः । वय्‌कःया च्वसां पिदंगु नेपालभाषाया सिडि म्येचाः गां गामं दना वा ने.सं.११३६ य् टक्सार भोजपुरं पिथंगु खः । नेपालभाषा मंकाः खलः भोजपुरं पिथंगु ख्वाःपौया वय्‌कः सम्पादक नं खः ।

बा गणेशबहादुर श्रेष्ठ मलेकू व मां रत्नदेवी श्रेष्ठ मलेकूया कोखं ने.सं. १०४४ य् यलया पूच्वय् संगीतकर्मी भाजु श्याम मलेकू बूगु खः । स्वाध्यायन यानादीम्ह भाजु मलेकूया नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् मू विधा चिनाखँ खः । चिनाखँ पाखे थःगु साहित्यिक यात्रा न्ह्याकादीम्ह भाजु मलेकूया न्हापांगु चिनाखँ मुना सफू नखत्या (ने.सं. १११०) खः । लिपा वय्‌कलं थःगु नुगःयात संगीत शास्त्रय् क्वसायेकाः छम्ह लोकंह्वाःम्ह संगीतकर्मी जुइत ताःलात ।

भाजु श्यामसुन्दर सैंजु काभ्रेपलाञ्चोक जिल्ला पन्तिइ ने.सं. १०६० (वि.सं.१९९६) मार्ग शुक्ल ३ कुन्हु बाः दिलभक्त सैंजु व मां रत्नदेवी संैजुया कोखं जन्म जूगु खः । वय्‌कलं नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषं कविता, समालोचना व छधाः प्याखं च्वयादीगु दु ।

गोरखापत्रया प्रधान सम्पादक जुयादीधुंकूम्ह भाजु श्यामसुन्दर सैंजुया कृतिगत रुपय् छुं सफू पिमदंनिगु खःसां वय्‌कःया नेपालभाषाय् काव्य साधना तसकं हे ताहाकः । वय्‌कःया यक्व हे कविता सितु, झी आदि थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । वय्‌कःया च्याम्पति नांया कविता झी पत्रिकाय् ने.सं.१०७८ य् न्हापां पिदंगु खः । वय्‌कः नेपालभाषाया अग्रज आधुनिक कविपिं मध्ये छम्ह खः । भाजु श्यामसुन्दर सैंजुं न्हापा परम्परागत कविता च्वयाः लिपा आधुनिक कविता च्वयादिल । उकि नं वय्‌कःयात पद्यात्मक मोहं सालाकाःगु खनेदु । नैराश्य, असन्तोष, आक्रोस वय्‌कःया कविताया मूल प्रवृति खः ।